Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2025eko otsailaren 16an
Jon Kortazarrekin, Lauaxetaz
Mundakako portua markotzat hartuta, Mundakakoa den Jon Kortazar eta biok Lauaxetaz eta, bide batez, literaturaz eta beste hainbat gauzetaz berbetan. Joni «cum laudem» delakoaz saritu diote aurteztu berria duen Lauaxetari buruzko tesi doktorala.
Ni neu, lan garrantzitsua dugulakoan nago, batetik oso gutti direlako euskal poetaren bati buruz egindako azterketa lan sakonak, bestetik, oso ondo frogatuta digulako Jonek literaturari dion maitasuna, lanerako gaitasunez polito hornitua bera, orain arteko lanek argi frogatu digutenez («Bidean izan zen Rosapen", nobela laburra; "Mikel Zarateren prosa" saiakera saritua, Labayrun argitaratutakoak, "Pott tropikal" izan zen horretan, "Ixu" e.a.)
A.-"Azalpenak" irakurtzean gauza birekin harrituta geratu nintzen. Batetik orain ematen ari den eztabaida, batzu gerra aurrean ere ematen zirela gutxiengo baten artean (ze euskara erabili literaturan, sakontasuna eta bestetik ze eragin haundia zuten Lauaxetarengan Europan ziren beste poetikek ikusteak). «Aurretik, zer aurkitu nuen jakin barik, diozunean zer esan nahi duzu? Ez zenuen aurkitutekoa itxaroten? Ze sorpresa aurkitu duzu.
Badiote gero, poesia modernoa tradizio bat dela, hau da, behin eta berriro sortzen ari den poesia bat, historiarekin oso lotuta dagoen poesia bat. Niretzat sorpresarik inportanteena, Lauaxetak bazuela hori argi konturatzea izan da, poesia historiarekin lotu behar zela. Berak Orixerekin debate ikeragarria daukanean eta Orixek esaten duenean, beno, klasizismoa da,–erderazko artikulo bat dago- «fundirse el texto con leyes eternas», Lauxetak diotso «ez, ez, ez da horrela» «legeak aldatu egiten dira, gizartea, errealitatea eta historia aldatu egiten direlako, beraz, klasizismoa obra bat beraren denborarekin lotzea da». Hor badagoz estetika modernoaren problemak eta Lauxetak hori planteatu egiten du, moderaitatea kolpean. Euskara aldetik? Argi dago, poesia moderno bat eta banguardisko poesia bat ez da denentzat, gutxiengo batentzat baino; hori estetika moderno baten barruan dago, apurtu egiten da errealismoarekin, Mallarmerekin hasten da poesia oso hermetikoa izaten eta, beno, hor, aukeraketa bat dago: Nik diot hori modua dela. Beharbada besteren batek badagoela beste bideren bat pentsatzen du baina tira Lauaxetak aukeratzen duen modua momentu horretan eta momentu hontan Europan egiten den bidea da, hots, poesia historiarekin lotu eta poeta historiaren ikertzaile bat izan; ez da lotzen azaleto eritzietara, ez da lotzen burgeseriak behin eta berriro sinesmen bezala aipatzen dituen egiatara, askoz ere, beharbeda, egia barrukiagoetara baino... mitoetara itzultzen gara, baina bueno... hortxe dago problematika, ez?
I Modernitatea behin eta beriro inbentatzen ari den gauza bat da. Modernitate bat badago Lauaxetarengan beste bat baiago Miranderengan. Hizkera poetikoen arazoak sartzen bagara, nik neuk esango nuke Mitanderen euskerak eta hizkera poetikoak zor egiten diola zerbait Lauxetari
Lauxetak esaten du, beno, momentu batean «Arrats behera» liburuan esaten du "nire itzulpenak ezin dira nire poesikotzat hartu ze azken batean poesia dago "en la gracia del bien decir" edo holakoren bat. Eta Mirandek ete gauza bera planteatzen zuen poemaren grazia ez dago mamiari, zer esaten den,–Mirandek esaten dituen gauzak lehenago Europan esanda dagoi–ez beda ere esateko forman. Horra hor lehenengo kointzidentzia. Bigarren kointzidentzia, oso inportantea da, Laupxeta idazten hasten denean Heinerengandik hasten da eta Miranderen lehenengo poemak Heinerengandik hasitakoak dira, hau da, maitasunari buruzko barre izeneko hori egiten duenean, hori. Heine da. Badago hirugarren zer bat, Lauaxetak planteatzen du momentu batetan zaldi batek hilargia edango duela eta Mirandek «egitek hilargia jan dutela».
Nire ustez eragin hori honela planteatzen da, beituzu, nik zer azaldu behar dut? Benetan ederra den hizkera baten bitartez. Hor Aranismoa dagoela? konforme, baina ez Aranismo hutsa. Hori ez dela ondo ulertzen? Bale. Baina ez bakarrik aranismoa erabiltzen delako.
Nire ustez Lauazeta konturatu egin zen zein den gaurko gizakiaren problematika, eternitatearena, denborarena, bat dela; heriotzaren aurrean ze postura hartu behar den, erlijioaren aurrean ere. Hori gaur egun klabea da.
Hoixe da lehenengo bidea eta irudimenak hortan egiten duena da igo; mendita igo;gorantza egin, mila bide dagoz.
Bigarren bidea zein da? Momentua ukatu beharrean momentua aprobetxatu, hau da, igo beharrean bajatu, nolabait gauzekin bat egin; gauzak idealizatu egin beharrean, gauzekin bat egin, momentuan momentukoa aprobetxatu, emakumea eta alkohola. Egia da Lauaxetarengan gauza biak agertzen direla, Esplikaziorik? Nik ez dakit hori esplikatzen. Susmatu egiten dut bakoitza garela garen bezalakoak. Lauaxeta oso giro zer baten barruan egon zen, eta orduan, ezin zuela horrenbesteko esan.
Lauaxetak ateari poema bat –"sinestegabekoarena"–zertzen dionean amarra piloa apurtzen ari zela konturatzen gara, baina ez zen reboluzionario bat amarra guztiak aportzeko Mirande zen bezala. Orain, planteatzen ari den problema zein den argi dago, ze Mirandek azken batean zer egiten du, soluzio bat eman. Lizardik ematen duena, lehenengo soluzioa da, «urte giroak ene begietan»; Mirandek egiten duena bigarren soluzioa. Lauaxeta tartean dago, behin eta berriro duela planteatzen. Lauazetaren testamentua irakurtzen izan naizela begira zer dioen. «poema antireligioso bat inoiz idatzi badut ez da neure errua izan, jakin barik edo egin nuen». Berriro, amarrak apurtu eta amarrak lotu.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
#4
dantzan.eus
Azkenak
2025-02-14
Inaxio Mendizabal Arrese
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria
Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]
2025-02-14
Xabier Letona Biteri
Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari
Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.
_2.jpg)
2025-02-14
Lander Arbelaitz Mitxelena
Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak
EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".
2025-02-14
Xabier Letona Biteri
AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?
Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]
2025-02-14
Udane Barinagarrementeria Laka
Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira
EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.
----------------------------------------------------
Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]
2025-02-14
ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute
Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]
2025-02-14
dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia
Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]
2025-02-14
Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?
Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]
2025-02-14
Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”
Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]
2025-02-14
Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek
Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.
Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita
"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.
.jpg)
2025-02-14
Xabier Letona Biteri
Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko
Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]
Eguneraketa berriak daude