Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

osteguna 2024ko azaroaren 14an

Iñaki Gaminde: euskalgintza herrigintza iraultzailean

2021eko uztailaren 23an

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Iñaki Gaminde idazleari elkarrizketa
Hiru liburu kaleratu ditu denbora gutxian
Iñaki Gaminde: euskalgintza herrigintza iraultzailean
Iñaki, «R.M. Azkue» euskaltegian aurkitzen dut, buru belarri sartuta beraren eguneroko mila zereginetan. Iñaki Gaminde, euskaldun berria, Bilbotarra, gartzelan egona, hainbat aldiz detenitua, torturatua, aita bera eta anaia gartzelan dituena, borrokalari asperzezina, euskalgintza ezezik KASen esparruko herri erakundeetan ere. Hala ere oso denbora laburrean hiru liburu eskeini digu euskalari honek.
A.–Normalean euskalariak ez dira euskalduntze prozesuari lotuta bizi, hain hestuki behintzat eta zu, ostera hemen zabiltza, Azkuen eta AEKn, irakaskuntzan. Beraz, ze eragin du irakaskuntzak euskararekiko duzun ikuspegian? Zelan lotzen dituzu irakastean ikusten dituzun arazoak ikerketa lanekin?
I.–Nire lanetan oraindio ez da halakorik isladatu, baina badira irakaskuntzan halako zalantza batzu erantzuna bilatu behar dena edo herrian edo literaturan, oraindio gainera, herria bizirik dagoen bitartean hor daukagu iturburu bat ikasteko, sintaxis alorrean, espresio alorrean, fonetika alorrean e.a. eta nire ustez hori oraindik herriarengandik atera daiteke. Baina ni ez naiz horregatik sartu ikerketan. Nire kasuan gehiago jakin nahi nuelako jo nuen herriarengana, herriko euskara ikastekotan eta era horren giroan murgilduta gauza probetxagarriak ateratzen dituzu irakaskuntzarako ere.
A.–Zu hobekuntza lanetan ari zarela konturatu egiten zara euskaltegietan irakasten den euskara nahiko akademikoa dela eta ikasleek gero izugarrizko arazoak izaten dituztela herri hizkerara hurbiltzeko.
I.–Nik ez dut benetako arazoa hori denik uste, baizik eta euskaltegietako irakasleok, nahiz eta zuzenak ez direna jakin, sarritan okerreko zerak irakasten ditugula, sarritan euskaltegietako euskara erdara euskaratua baino ez da eta. Hizkuntza ez da soilki galtzen kuantitabiboki, kualitatiboki ere galtzen da. Ez dut purista naizenik esan nahi, lexiko alorrean ez behintzat, baina sintaxi alorrean eta morfologia alorrean bai; horietan erderakada ugari entzuten da eta, horrexegatik ezin izaten dugu sarritan euskaldunberriek hitz egin euskaldun zaharrekin, ez euskalkiagatik baizik eta geuk ez dugulako ondo egiten.
A.–Literatura idatzian ere holako joeraren bat nabaritzen duzu, erdarakaden eragina edo idazle batzurengan?
I.–Nire ustez, oro har, gaurko idazle gazte gehienek ez dute euskararik zaintzen. Bai, gaia kontatzeko era eta abar bai, baina euskara bera ez dut zaintzen dutenik uste. Irakaskuntzari begira nahiko kaltegarria izaten da zeren guk ikasleei kontatzen dizkiegun gauzak gero, heurek bestela ikusten dituzte idatzita liburuetan. Beste arazo bat zera da, exotikokeriagaitik edo sarritan bertako formak baztertu eta iparraldekoa edo nafarroakoak irakatsi izan ditugula bertakoak ontzat emanda badaude ere euskara batuan. Hor badago nire ustez beste arazo bat, hizkuntza irakastea ez dela soilki, eta hor AEKk ondo jokatu du, mintzoa irakastea, mahaia «mesa» e.a. baizik eta erdal hizkuntzen eragina baztertu behar dugula. Hizkuntzarekin batera munduarekiko beste aukera bat irakatsi behar dela, beste era bat mundua ulertzeko, horixe da euskaldon izateko azken pausua, pentsamenduak tajutzeko beste era bat. Gaurkoz erantzuna, arazo honetan herriarengan dago hizkuntzaren inguruan sustraitzen den euskal kultura bat dago eta hon da irakatsi behar dena.
A.–Zereginen zerrenda bat behar da, behin behineko zereginak zeintzu diren jakin...
I.–Hemen arazoa inolako plangintzarik ez dagoela da, Euskal Herria euskalduntzeko eta alfabetizatzeko plangintzarik ez dago. Plangintzarik ez da borondate politikorik ez dagoelako, argi eta garbi. AEKk plangintzarako erizpide batzu eman ditu, hain zuzen ere herria irakaslea izatea eta hor daude barnetegiak. Berau da, beharbada, ikasleek gaur euskara benetan barneratzeko duten bide bakarra, ze, Bilbo batetan, eskualde erdaldunetan ia ezinezkoa da harreman batzu euskaraz mantentzea. Hor AEKk ezin beste ezer egin medioak nork dituen, berak bultzatu behar du guzti hau. AEKren alternatiba kulturgintzan ere agertzen da: hizkuntza ez dela normalduko hizkuntz helburu den bitartean tresna bilakatzen denean baino Euskal kultura berria tresna horretaz baliaturik egin behar dugu.
A.–Berriro ikerketara jota, beti esan da ezin direla idiak gurdi aurretik ipini. Ikasle-irakasleok, eguneroko ihardunean, ez dugu euskal gramatikarik aurkezten diren arazoei erantzun egokia emateko eta Euskaltzaindiak ez du halakorik egin orain arte. Zuk ostera, "Sakontzen" gramatika liburua atera duzu AEKren eskutik.
I . –Horretaz Euskaltzaindiak txosten bat atera zuen Iraileko kongresuan eta hori aurrerapausu bat da. Bestealdetik kontuan hartu behar da Euskaltzaindiak ezin duela berak ezer inposatu; berak orientabideak ematen ditu eta gero euskaldunok, hiztunok, erabakiko dugu orientabideok onartu behar ditugun ala ez. Guk «Sakontzen»en egin duguna zera izan da: edukinak ematean bibliografia zabal bat eman behar izaten genien ikasleei ez bait zegoen materiala liburu bakar batetan batuta, orduan gauzak erraztekotan eta geure klaseari begira apunte gisa moldatu genuen; guk ez dugu gramatika bat egin hori ez bait da gure zeregina. AEKan, bai Hego eta bai Ipar Euskal Herrian ematen diren gaien laburpena egin dugu. Herrialdekeriak baztertzea izan da gure helburuetariko bat AEK erakunde nazionala bait da; liburu nazionala egiten saiatu gara.
A.–Ez ote da geuk erabiltzen dugun euskara zeharo urrundu dela heurek egiten dutenetik? Euskalki guztien gainetik eta lexiko guztien azpitik.
I.–Euskara ez da euskalkiengatik edo batuagatik galtzen funtzio biologikoagatik baino. Mungian, adibidez, ligatu egin behar da eta euskarak, han, ez du ligatzeko balio. Euskara kultura ere bada eta gaurko «coca-cola»ren kulturan, kontsumo gizartean, euskarak ez du funtziorik. Askorentzat euskara oztopoa izan da, ezin izan dute, adibidez medikuarenera joan itzultzaile barik.
A.–Herri hizkeran hitanoa dugu, Euskaltzaindiak hor ez du ezer erabaki eta guk ezer irakasteketan ez dakigu zer irakatsi.
I.–Hitanoak zenbait kontestutan funtzio berezia betetzen duenez, AEKn metodo komunikatiboa erabiltzea erabaki zenean, hots, komunikatzeko tresna izango den hizkuntza bat, hitanoak ere irakatsi behar genuela ikusi bai, ikusi egin genuen baina ez genekien zer irakatsi arlo horretan, ez bait zegoen ezer erabakirik. Nire lantxo hori («Aditz etikoa») nolabait hutsune hori betetzearren burutu nuen. Hitanoa irakastea beharrekoa da, ikasleek heurek eskatzen digute.
A.–Beraz, Euskaltzaindiak ezer erabakitzen ez duen bitartean AEKk erabaki beharko du.
I.–Bai, jakina, baina hitano kontu honetan ezezik beste alorretan ere, ze azken baten euskara geuk egingo dugu egin ere.
A.–Bestalde hor dago burutzear "Atlas linguistikoa", esan dugunarekin nahikoa lotuta doana. Alor honetan ere zeozer egin duzu, ezta?
I.–Bai, ezinbestekoa dugu atlasa euskararen benetako posibilitateak ezagun ditzagun. Euskalkien alorrean oso gutxi dago eginda: Bonaparte, zaharkitua gaur egun, Azkuerenak eta abar, eta gero hor zehar egin direnak. Baina euskararen benetako egoera ez dugu ezagutzen.
A.–Lan horrek berezkoa du gaur egun instituzioek eraginda hartu duen abiadura geldoa ala badago beste abiadura posibleren bat? Silogismo erraza plantea daiteke hemen, zera mutil honek, zeuk, bere kabuz lan hauek egin baditu, egin dituzun azterketak diot, nola ez ote da posible, taldean, gehiago edo arinago egitea? Zabarkaria ote dago? Kortraesana garbiago eta.
I.–Bai, lana geldoa da berez hala ere nik susmoa dut ez ote diren arazo ekonomikoak ere tarteko. Badakit talde bat dabilena jo eta ke lanean, inkestak prestatzen eta gauzak zientifikoki egiten, ez neuk prestatu nituen bezala ze nik lan horiek neure erara prestatu bait nituen.
A.–Herkidego Autonomo baskongadean zenbait tresna jarri da martxan, hala nola Euskadi Irratia, Euskal Telebista e,a. Ze bide proposatu behar da, zure ustez, gure hizkuntza normaltzeko?
I.–Uste dut hor ezinbestekoa dela EKBk exigitu duena, hain zuzen ere plangintza orokor bat montatzea; Jaurlaritzak Herkidego Autonomoan baino beste inon ezin dezake egin; plangintza nazionala egitearena geuregan dago euskararen munduan gabiltzanongan. Jaurlaritzari dirua ematea dagokio, besterik ez, benetan inbertitu egiten denentz kontrolatuz, jakina, baina Euskal Herri osoari egira ez daukate podererik deus ere esateko.
Euskara salbatzeko Euskal Herriari begira egin behar da langintza hori beraz, gobernu onek, legez, ezin du egin eta borondatez ez dut uste egin nahi duenik, ez bait du erakusten! Egoera politikoa aldatzen ez den bitartean geuregan baino ez dagoela plangintza baten burutzearen asmoa.
A.–Marko politikoa aldatzen ez den bitartean euskarak kristoren galerak izango ditu edo erabat galduko da.
I.- Euskara ezin dugu Euskal Herriaren problematikatik atera; euskara Euskal Herria bera salbatzen den neurrian salbatuko da! Hemen edo EHren egoera salbatzen dugu edo ez dago zer eginik eta nire ustez estatu independientea eraikitzean datza salbabide bakarra, bestela euskararen hil hatsa mantenduko dugu beste belaunaldi batetan edo baina azkenean pikutara joango da.
Hemen ez bada herri osoa edo herriaren zati handi bat, behintzat, inplikatzen prozeso honetan ez dago zer eginik, ze argi bait dago, baita, goitik behera inposatutako ezerk ez duela irtenbiderik aurkitu herri honetan.
Azkenean, zelan ez, errepresioaz hitz egin dugu, norainoko premia duen estatuak euskalduna den edozer zapaltzeko eta hiltzeko. Euskaldun berriak ere izan ditugu mintzagai, heurengan ikusten den etorkizun bakarraz edo ia bakarraz luzatzen gara berbetan. Klasera joateko ordua ere heldu zaio Iñakiri. Inurri lana egitea doa, euskarak negute gogorra bizi behar bait du oraingoz
E.J.
36-37

GaiezHizkuntzaEuskaraAlfabetatzeAEKIrakasleak
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakTextu libur
PertsonaiazGAMINDE1

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Donostian mobilizazio arrazistak bultzatzen dituen Telegram kanalaren erreplikak sortu dituzte Gasteiz eta Iruñerako

Zigor Olabarria Oleaga

Silikosi epidemia: kasuak biderkatu egin dira sukalderako harri-artifizialaren ondorioz

Urko Apaolaza Avila

Australian 16 urtez azpikoei sare sozialak debekatu izanaz hainbat gogoeta

Mikel Garcia Idiakez

Betharramen jasandako indarkeria fisiko-sexualaren biktimak eta ikastetxeko ordezkariak, aurrez aurre

Mikel Garcia Idiakez

“Neure buruari galdetzen diot zer egiten genuen emakume langileok emakume burgesen ondoan manifestazio berean”

Danele Sarriugarte Mochales

“Borrokan jarraituko dugu zerrenda ofizialki publikatu eta bertan gaudenoi formakuntza eta lana eman arte”

Aimar Gutierrez Bidarte | Aiaraldea

Azkenak

2024-11-14 | Josu Iraeta

Borondate kolektiboaren bidetik

Badira hauteskundeek erabaki politikoei legezko izaera emateko baino ez dutela balio diotenak. Eta ez dira gutxi horrela pentsatzen dutenak. Bale, baina horrekin gauza asko esaten dira, besteak beste, benetako agintea, boterea, joko horretatik kanpo dagoela.

Baina –nire... [+]

2024-11-14 | Leire Ibar

10.000 bat ikaslek eskatu dituzte unibertsitateko matrikulak merketzea eta bekak hobetzea

Doako unibertsitatea aldarrikatu eta EHUren erantzukizuna seinalatu dute 10.549 ikaslek, Unibertsitateko Indar Batasunak abiatutako sinadura bilketaren bidez.

2024-11-14 | Gedar

Hamabi urte bete dira Amaia Egañak bere buruaz beste egin zuenetik

2012ko azaroaren 9an egin zuen bere buruaz beste Barakaldon, etxegabetua izan behar zuenean. Ordutik, Barakaldoko beste 2.400 familia bota dituzte euren etxeetatik. Asteartean bertan, familia bat etxegabetu zuten Astrabuduan.

2024-11-14 | Jenofa Berhokoirigoin

Elon Musk Gobernu Efizientziarako Departamentuko buru izendatu du Trumpek

Munduko pertsonarik aberatsena da Musk, Forbes-en azken sailkapenaren arabera. Vivek Ramaswamy politikari eta enpresa-buru kontserbadorea izanen du bere ondoan, kargua betetzeko. "Erreforma estrukturala" bideratzekoa dute, gobernuarentzat "inoiz ikusi gabeko... [+]

2024-11-14 | Urko Apaolaza Avila

Silikosi epidemia: kasuak biderkatu egin dira sukalderako harri-artifizialaren ondorioz

Silizearen hautsak sorturiko gaitz eta biriketako minbizi kasuek ez dute etenik azken urteetan. Australian, Ingalaterran edo Espainiako Estatuan alarmak piztu dira, eta kristal-silizea duten kuartzozko sukalderako mahaiak egitea debekatzeko urratsak ematen hasi dira.

2024-11-13 | Julene Flamarique

Iranen heriotza-zigorra jaso duen Pakhshan Azizi feminista kurduaren espetxekideek justizia eskatu dute

2023ko abuztuaren 4an atxilotu zuten etxean Teherango Inteligentzia Ministerioko agenteek. Desagerrarazi eta gero, fisikoki nahiz psikologikoki torturatu zuten Evingo espetxean. Orain heriotza-zigorra ezarri diote, eta espetxekideek haren aldeko defentsa eskutitza argitaratu... [+]

2024-11-13 | Nagore Irazustabarrena Uranga

Mamutak ehizatzeko teknika

Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]

2024-11-13 | Nagore Irazustabarrena Uranga

Sexu erromanikoa

Zamora, X. mendearen amaiera. Duero ibaiaren ertzean eta hiriko harresietatik kanpo Santiago de los Caballeros eliza eraiki zuten. Eliza barruko kapiteletan askotariko eszenak irudikatu zituzten, besteak beste, eduki sexualak zituztenak: orgia bat, emakume biluzi bat gizon baten... [+]

2024-11-13 | Julene Flamarique

Absolbitu dituzte Espainiako futbol selekzioaren zaleak jazartzea leporatu zieten Indar Gorriko kideak

2022ko urrian Iruñeko Sadar futbol zelaian jokatu zen Espainiako eta AEBetako emakumezkoen futbol selekzioen arteko partiduko zaleak iraintzea eta jazartzea leporatu zizkioten hainbat laguni. Epaiketa egin berri da eta akusatuak absolbitu ditu Iruñeko Zigor Arloko... [+]

2024-11-13 | Zigor Olabarria Oleaga

Donostian mobilizazio arrazistak bultzatzen dituen Telegram kanalaren erreplikak sortu dituzte Gasteiz eta Iruñerako

Lo Que no te Cuentan de Vitoria eta Lo Que no te Cuentan de Pamplona Telegram taldeak sortu ditu Lo Que no te Cuentan de Donosti taldearen administratzaileetako batek berriki. Gasteizko kontuak ez du jarduerarik momentuz, baina Iruñekoak 500 jarraitzailetik gora ditu eta... [+]

2024-11-13 | Julene Flamarique

Errekonozimendurako bidean: torturari buruzko III. Nazioarteko Konferentzia iragarri du Nafarroako Torturatuen Sareak

Nafarroan torturatutako ia mila pertsonaren errealitatea eraldatzen hasi berri dela azaldu du antolakuntzak. Nafarroako torturaren biktimen lehen aitortza ofiziala aurtengo apirilean egin zen, eta oraingoa antzeko prozesuetatik igaro diren beste torturatuekin eta gaian aditu... [+]

2024-11-13 | Gedar

Amiantoak eragindako minbiziak gora egin du Europar Batasunean

Eurostaten arabera, 2013tik 2021era bitartean, 13.530 kasu erregistratu zituzten Europar Batasunean. Teorian 2005ean debekatu zuten amiantoaren erabilera, baina mesoteliomaren sintomak ez dira agertzen hamarkada asko igaro arte. Amiantoagatik 700 pertsona baino gehiago hil dira... [+]

2024-11-13 | Ekologistak Martxan

Ekologistak Martxan elkarteak erabiltzen ez diren zabortegiak ixteko aurrekontua duen lan-mahai bat berehala abian jartzeko eskatu du

2024-11-13 | Olaia L. Garaialde

Gorputz hotsak

“Bidea moztu da eta hutsune batean gaude”

Igeriketa, patinetean ibiltzea eta irakurtzea gustuko ditu Leire Manzanares Etxeberriak (Donostia, 2005). Garapenaren nahasmendua dauka eta Zereginak Ikasteko Gelan (ZIG) dago. Gurasoekin batera informazioa bilatzen aritu da ikasten jarraitzeko aukerak aztertzeko, baina oztopoz... [+]

2024-11-13 | Estitxu Eizagirre

Getarian jartzera doazen lehen hegalabur haztegiak zer ekarriko du?

Eguneraketa berriak daude