Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

asteazkena 2024ko urriaren 09an

PeIlo Salaburu euskaltzain berriarekin berbetan

2021eko uztailaren 23an

Pello Salaburu euskaltzainari elkarrizketa
Egindako lanetaz, Euskaltzaindiaz, hizkuntzalaritzaz...
PeIlo Salaburu euskaltzain berriarekin berbetan
Gasteizko filosofia eta filologiazko fakultadean aurkitu genuen Pello. Barnebide amaigabeetan, pelikuletako apez eskola zaharrei darien giro mistiko eta bakartia sumatzen zen, bakardadearen ordez, eskolan ia kabitzen ez diren ehundaka eta ehundaka gazte unibertsitari aurkitu bagenituen ere. Eguraldi paregaboak kanpoko belardietara bultza zituen neska-mutil asko ta asko, berean eseri eta eguzkia hartzeko.
ARGIA.–Hasteko, euskaltzain izatera iritsi arte izan duan ibilbidea pitta bat laburtzea eskatuko genieke
PELLO SALABURU.–Ni Bilbon soziologia ikasten ari nintzen eta aldi berean euskararekin kezkatu, alfabetatu nintzen hizkuntzeskolan euskarazko lehenbiziko promozioan, Mikel Zaraterekin. Gero Deustun filologian hasi nintzen eta segitu nituen ikasketa horiek Ameriketan. Deustun argitaratu nuen liburu bat "Baztango euskalkiaz" hartuz Etxenikeren dokumentazioa. Doktoregoa aurkeztu nian duela bi urte, orain hemen irakasle nago. Plaza euskal linguistika emateko atera nian eta lehenengo kurtsoan euskara eta bostgarrenean linguistika formala ematen ditut.
A.–Jendea gehien harritzen duena gaztetasuna da, bestalde, zure bizimoduak ez al zaitu gauza asko ukatzera behartuko, ez al duzu goizegi zahartutako gazte izateko beldurrik?
P.S.–Ez, nik hori oso argi daukat, ni oso gazte sentitzen naiz. Hara, kasualitatez baldintza pila batu egin dira, ni Euskaltzaindian hain gazte sartzea nola edo hala kasoalitatea izan da. Ez naiz gazteen sartu dena, Krutwig bat hemeretzi urtetan sartu zen. Gertatzen da, egoera soziala erabat aldatu dela. Seguraski hemendik aitzinera jendea honelako erakundeetan gero ta gazteago sartuko da, erakundeak gizarteak eskatzen duelako gaztetu eginen dira. Ni oso oso gazte senditzen naiz, 33 urte baino gazteagoa, gustotan naiz beste gauza askotan.
A .–Zehaztu zenezake kasoalidade horiek zein izan diren?
P.S.–Bai. Batetik nafar bat hil egin da. Hau ez da beti horrela izan, baina normalean nafar bat hiltzen denean nafar bat sartzen da haren ordez. Garai hartan Baztango euskalkia lantzen hasia nintzen, nire zereginetarako, Euskaltzaindian bat ere pentsatu gabe. Gero, nik ez dakit honek pizu asko duen, baina Euskaltzaindian apez asko dago, eta euskaltzain batzuren aldetik bada haize berria sartzeko asmoa, hori beharbada beste kasoalitatea izan da, garai hartan doktoregoa eta Azkue saria jaso nuen, unibertsitate honetarako plaza lortu nuen garai hartan, eta jakina, dena batu egin zen. Bada gainera nik uste ni baino lehen sartu behar lukeen jendea eta Euskaltzaindiatik kanpo dena.
A.–Badirudi alde horretatik Euskaltzaindian eraberritze bat ikusten dela. Barnean hainbeste zahar izateak kalte ekarri al dio Euskaltzaindiari?
P.S.–Oso zaila da zehaztea Euskaltzaindia bezalako erakunde baten zeregina zein den, berez, akademia guztien joera kontserbadorea da, baina hitz hau ongi ulertu beharra dago, hizkuntza mintzatua idatzia baino askozaz ere aurrerakoiagoa baita, etengabe ari da araua gainditzen, akademia araua jarrai eta zaindu dadin saiatzen da. Baina pentsa Euskaltzaindia momentu batean eta euskara batuari dagokionez oso aurrerakoi izan dela. Dena dela, jendea zahartzea bizitzaren lege da. Euskaltzaindia zahartu egin da eta gizartea aldatu, hizkuntzaz arduratzen diren beste erakundeak sortu dira. Beharbada, Euskaltzaindiak dinamika horretan, martxa galdu du. Ez da atzendu behar gainera apezek euskal munduan, literaturan nahiz posgerrako euskararen irakaskuntzan, izan duten garrantzia. Hala ere Euskaltzaindiak baditu orain ere eginkizun batzu eta horretarako jendea behar da eta sartuko dena beste klase batekoa izanen da.
A.-Euskara dela ta, botuari dagozkion kontuetan ez al dago oraindik ere lana egin gabe?
P.S.-Bai, baina gehiena egina dagoela esanen nuke, badira oraino ere egin beharreko gauza xehe batzu, baina aditza adibidez ia egina dago. Batean/batetan, batzutan/batzuetan, halakoak oraindik ere erabakitzeko daude. Gauza zailagoak ere badira, eman dezagun zientzietan hutsune batzu daudela euskarari dagokionez, eta zientzilariek mintzabide berri batzu eskatzen dituzte. Halakoetan erantzunen bat eman beharko zaie, baina ikusiz horrek euskara nola aberasten duen, formula berri horien beharra egitazkoa dela aseguratuz. Guzti hori erabaki aurretik gainera, bilduma oso on bat egin behar litzateke, euskara mintzatuarena nahiz klasikoena, jo dezagun azken 200 urtetako idazle guztiena. Pausuak horren arabera ematekoak direla uste dut. baitira oraindik ageri.
A.-Zuk, Pello, zertan diharduzu orai?
P.S.-Hara, orai Euskaltzaindia ari da hiru oinarrizko lanetan, hiru lan zabaletan. Bata hiztegia. Bada hor batzorde bat, garrantzizkoena Koldo Mitxelenaren zuzendaritzapean ari dena. Oso lan serioa da, 100 liburu baino gehiago hartu dituzte, eta dena informatizatua dago. "Behar" eta "Nahi" hitza nola erabili ikusteko, makinatik hitz hauen testuinguru guztiak ateratzen dira, makinak zerrenda izugarria ematen baitu. Lehenbiziko tomoa oso gertu dagoela uste dut, nahiz lana oso oso mantso eginen den. Bigarren lana atlas linguistikoa da, Haritxelar da buru, 10 urte inguruko lana da. 3.500 galdera zanen dira nik uste. Isoglosak mugatu egingo dira, sintasia e.a. zehaztuz. Hirugarrena gramatika batzordearena da, ni horretan nago. Duela hiru urte sortu zen, eta badugu asmoa 1990.erako bukatzeko. Orai perpaus bakunaren azterketa xehea egina dugu, astero bildu gara, asko eztabaidatu eta gero ondorio batzutara heltzeko. Perpaus bakunari buruz egin dugun lana lau aldiz erredaktatu dugu, eta oraindik ez dugu bukatu, hitzen ordena adibidez orain ari bait gara aztertzen. Esan dezaket beraz oso lan serioa dela.
A.-Ez al du zure ustez Euskaltzaindiak orai artio zuen ospea galduxea?
P.S.-Ene ustez, badu orain ere ospea, nik onartua ikusten dut. Badira hor zehar beste erakundeak, behar bat betetzen ari direnak, beste erakundeen premia begien bistakoa da, baina ez da komeni hauek sortzeagatik soilik sor daitezen, arrazoi objektiboak behar dute izan horretarako. Erakunde horiek zergatik sortu diren eta euskarari nolako mesedea egin dioten ikusi behar da. Hiztegigintzan adibidez, UZEIk bere lana egin du, baina nere galdera hauxe da, patxarazkoa izan al da lan hori? Nik hizkuntzalaritza hiztegia ezagutzen dut, eta esan dezaket gauza batzu arinegi eginak direla, kontutan hartu gainera euskal munduan gehien landua dagoena hizkuntzalaritza dela beharbada. Ni lana arinegi egitearen aurka nago, nahiz horrek ez duen inondik ere UZEIren aurka nagoenik esan nahi.
A.-Baina UZElk behar bat bete du.
P.S.-Hori da. Beharbada lan hori Euskaltzaindiak egin behar zuen, baina ez du egin. Lan hori nola egin behar duen, beste erakundeekin batera e.a. ez dakit, beharbada beste taldeek ere integratu behar lukete lana egiterakoan. Dena dela euskararekin orokorki identifikatzen den erakundea Euskaltzaindia da, akademia baten beharra dakusat eta hori Euskaltzaindia da, gainera bizi dugun egoera atipiko honetan bere lana beharrezkoa da.
A.-Zein mailataraino da zuretzat ohorea Euskaltzaindiako partaide izatea?
P.S.- Hara, Euskaltzaindian sartzea zama da denbora eta lana eskatzen duelako, baina ohorea ere bai, ezin dut ukatu, ni gustora nago, hau da gustatzen zaidana.
A.-Laffite itzali da, hustu al du bere jakituria?
P.S.-Nik Laffiterekin lau urte egin ditut, eta ez dakizue zein harrigarria zen. Zaharra zen arront, itsu ere, norbaitek besotik eraman behar zuen, baina bilera guztietara joaten zen, eta bertan parte hartzen ez bazuen ere, beti zegoen erne, galdera bat egiten genionean beti zuen erantzun xuxena, halakok erabilia da hitz hori e.a. Aktibitate handikoa zen. Iruñeko kongresuan lehen lerroan egoten zen ixil ixila, baina amaieran beti pasatzen zidan paper batean bere oharren zerrenda. Azken batean, ez da ahaztu behar Iruñeko kongresuan egoteagatik pastillen hartzea ahantzi zuela. Zaharra zen, bihotz kolpeak izana zen, baina pastillen ez hartzea erabakigarria izan zen nik uste. Proba, handik oso gutira hil egin zela.
A.-Ordezkorik ba al da?
P.S.-Ez dakit, nik uste Iparraldeko norbait izanen den. Tradizioari jarraituko zaiola uste dut. Iparraldeko norbait izanen da. Ni euskalkiek ordezkariak izatearen alde nago, baina kontutan hartu behar da euskalki guztiek ez dutela pizu bera, eta badut hau inoiz planteatzeko asmoa, zeren izan baitaiteke eskualde horretan jaio ez dena baina euskalki horretan espezializatua, ni zentzu honetan nago tradizioaren kontra. Nik egingo nuke, segurtatu euskalkien ordezkari den jendea Euskaltzaindiaren barnean, baina horien ondoan beste batzu sartu, euskalkia kontutan hartu gabe sartutakoak, ni horren aldekoa naiz. Ez da ahaztu behar arrazoi politiko batzu badaudela. Pentsazazu Euskaltzaindia HBko jendez betetzen dela, orduan PNVkoak haserretu eginen lirateke, edota PNVko jendez, orduan HBkoak ere haserretu eginen lirateke, berdin EErekin. Arrazoi politiko batzu badaude akademikoez gain.
A.-Mitxelenak hustu al du bere jakituria, eman al dizkigu euskal linguistikaren giltzak?
P.S.-Nik ez dakit, oso zaila da hori esatea, gaur egun berak ekipo bat atera du: Ibon Sarasola, Endrike Knorr, Ines Pagola, Lurdes Oñederra, Patxi Goenaga eta ni. Bera ekipo horrekin ari da berak zuzendu baititu gure tesi doktoralak. Nik maila pertsonalean oso oso jende guti aurkitu dut berak duen jakituriarekin, harriturik utzi nau. Esan behar dut bestalde berekin lan egitea ez dela erraza, tesia egin nuenean, tesia lerroz lerro zuzendu zuen, harremanak ez ziren "hau oso ongi dago" modukoak e.a. Guk asko ikasi dugu berekin. Nik eta Patxik adibidez asko zor diogu, oso zabala izan baita. Bera bere gaia ez den zerbaitetan sartu da, bere arloa historia baita, eta bere espezialitatea ez dena berak bultzatu du, hori ez du edozeinek egiten, Patxi eta ni hemen bagaude beragatik da. Kontutan hartu beharrekoa da ere, bera generatibista ez den arren oso irekia dela linguistika kontutan. Hori da nik azpimarratu nahi nuena, Mitxelenak denok bezala ongaitzak izango ditu, baina hori da nire berekiko esperientzia.
A.-Berriz ere galdera berberera itzuliz eta den mendreneko morborik gabe. Jo dezagun adibidez Mitxelena bihar hiltzen dela. Ez ote luke eramango berekin oraindik ere guri pasa edo erakutsi ez digun zeozer?
P.S.-Nik uste hori denekin gertatzen den, zaila da hau jakitea. Nik bere beharra ikusten dut. Egia da adibidez talde sozial batzuk esaten dutela: "joe! Mitxelenak berriz ere hau esan du!", hau ere egin du, gaizki egin du hau! e.a. esaten dutela. Nik jakin nahiko nuke zer izango zen euskararen mundua Mitxelena bezalako bat izan ez balitz. Bestea esatea erraza da baina bere lana hor dago. Mitxelenak eman ote digun eman behar digun guztia?, ez dakit, hori ez du inork ematen, ez Mitxelenak ez inork, hori historiak esan beharko du, nik uste dut bera ahal duena ematen ari dela modu onean. Den dena?, ez dakit, osasuna eta gauza pila ere kontutan hartu behar dira.
Iñaki CAMINO
27-29

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezGizarteaIrakaskuntzUnibertsitaEHUIrakasleakBesteak
PertsonaiazSALABURU1
EgileezCAMINO1Hizkuntza

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Dislexia, sarritan antzematen ez den zailtasuna eta eskola-porrota eragin dezakeena

Mikel Garcia Idiakez

Airbnb eta Bookingek ostatua eskaintzen dute palestinarrei kendutako lurretan

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Beste epai euskarafobo bat: Gipuzkoako aterpetxeetako garbitzaileen aurkakoa

Onintza Irureta Azkune | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Zure bizitzako lanpostua

Gorka Bereziartua

25 herrialdetan agintzen ari dira emakumeak

Axier Lopez

Efemeridea: Emilio Iguzkiza altsasuarra hil zuen tiroz Guardia Zibilak, 34ko Urriko iraultzaren harira deitutako greban

ARGIA

Azkenak

2024-10-09 | Leire Ibar

Erretiro adina aurreratzeko lanuzteak deitu dituzte garraio sektorean

Sektoreko gidarien "egoera prekarioa" salatu eta lan baldintzak hobetzeko premia azpimarratzeko egin dituzte deialdiak CCOO eta UGT sindikatuek. Hiru sindikatuak eskaerak "oso motz" geratu direla kritikatu du. Hego Euskal Herrian 50.000 langile inguru daude... [+]

2024-10-09 | Haritz Pascual Garjon | Euskalerria irratia

Leihotikan, Goazen! eta Ibil Bedik piztuko dute Zangozako Nafarroa Oinez

Bi eguneko egitarau oparoa osatu du Zangozako ikastolak urriaren 19rako eta 20rako: 3,5 kilometroko ibilbidea, hiru gune eta hamaika ekitaldi Nafarroako ikastolen festa handirako.

2024-10-09 | Mikel Garcia Idiakez

Mugikorrak ez, baina Chromebookak bai?

“Pantaila aurrean denbora gutxiago igarotzeko esaten diegu gazteei, eta aldi berean ikastetxean derrigortzen ditugu gailu digitaletara konektatzera”. Eskoletako digitalizazio prozesuei frenoa jartzeko eta teknologiak (ez bakarrik hezkuntzan) gure gain duen kontrolaz... [+]

2024-10-09 | Sustatu

Nola erabili Telegramen euskararako itzulpen automatikoa

Duela aste batzuetatik aktibatuta dago Telegramen euskararako itzulpen automatikoa (bertsio mugikorrean, bederen). Hau da, ingelesezko edo beste edozein erdaratan jasotako mezu batean, klik batekin, euskarazko itzulpena irakur dezakezu.

2024-10-08 | Julene Flamarique

Euskararen “larrialdi egoerari” aurre egiteko mobilizazioa deitu du EHEk Durangon

Euskal Herrian Euskarazek manifestazio nazionala deitu du abenduaren 7an. "Hizkuntza larrialdiaren aurrean Euskararen Errepublika eraikitzea beharrezkoa" dela aldarrikatu du mugimendu euskaltzaleak. Mundu mailako eskuin muturraren hazkundeari “euskaratik eta... [+]

2024-10-08 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

‘Irati’ pelikula EiTBren Primeran plataformara heldu da

Euskarazko film batek inoiz zineman izan duen ikusle kopururik handiena du Irati filmak: 160.000 pertsona.

2024-10-08 | ARGIA

3x04: Veleiako beste zirkua

MULTIMEDIA - Oroimen Histerikoa

2024-10-08 | ARGIA

Trenbidea blokatu zuten bakegile auziperatuek akordioa erdietsi dute

2022ko uztailean egin zuten blokeo eguna, euskal presoen egoerari "aterabidea ematea" eskatzeko. Bederatzi pertsona auzipetu zituzten.

2024-10-08 | Leire Ibar

Urriaren 21ean mobilizatzera deitu du Gernika-Palestina plataformak

Euskal Herriko herri guztietan elkartasun ekitaldiak antolatzeko eskatu du mugimenduak. Goizean, sindikatuen eta hezkuntza komunitatearen manifestazioak izango dira, eta arratsaldean herri guztietako udaletxeen aurrean elkarretaratzeak egitera deitu dute.

2024-10-08 | Mikel Garcia Idiakez

Dislexia, sarritan antzematen ez den zailtasuna eta eskola-porrota eragin dezakeena

Irakurtzen eta idazten ikasteko prozesuan traba handia da dislexia, eta hainbat ikerketaren arabera hamar haurretik batek sufritzen du, baina maiz ez da detektatzen, eta ondorioak ditu frustrazioan, autoestimuan eta ikas-ibilbidean. “Tuntuna eta despistatua nintzela uste... [+]

2024-10-08 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Airbnb eta Bookingek ostatua eskaintzen dute palestinarrei kendutako lurretan

Ehunka etxe, hotel edo apartamentu dituzte Israelek Palestinan okupatutako lurretan. Nazio Batuen Erakundeari entzungor egiten diote.

2024-10-08 | ARGIA

‘Nafarroako Intxaurra’ kalitate-marka sortu dute

'Nafarroako Intxaurra' marka kolektibo berriak Lizarraldeako, Erdialdeko eta Goi Erriberako zortzi ekoizle biltzen ditu. Kanpaina honetan 200 bat tona intxaur merkaturatuko dituzte, Nafarroan ekoizten den intxaur kopuruaren %46 inguru.

2024-10-08 | Mikel Aramendi

Norenak ote dira munduaren akabuko uharteak?

Gurutzegramen zaletuek –eta beste inork gutxik– ezagutu ohi dute Txagos uhartediaren izena. Irla haietan handiena, Diego Garcia, aipatzen bada, gehixeago izango ginateke aditzera dugunak: ospea –ez batere gozoa– lortu du bertan dagoen base militar... [+]

2024-10-08 | Leire Ibar

Hil egin da Funesko lan-istripuan larriki zauritutako gaztea

Lan-istripu larria izan zen igandean Funesen (Nafarroa), Elaborados Naturales de la Ribera del Ebro elikagai-enpresan. 29 urteko gizona gauean bertan erietxean hil zela jakinarazi zuen Foruzaingoak.

2024-10-08 | ARGIA

Hego Euskal Herriko bizilagunek etxe turistikoak debekatzeko aukera izango dute, 3/5eko gehiengoz

Espainiako Auzitegi Gorenak ebatzi duenez, bizilagunen komunitateek eraikin edo urbanizazio batean etxe turistiko gehiago jartzea debekatzeko ahalmena izango dute, betiere bostetik hiruko gehiengoa lortuz gero. Modu horretan, atzera bota ditu Espainiako Estatuan etxe turistikoen... [+]

Eguneraketa berriak daude