Juan Gamendia Larrañaga: «lhauteriekin uztartuta iritsi zaigu mozorrotzea»
Ihauteriak, Iñauteriak, Aratuzteak, Aratoztiak, Iyotiak, Igotiak, Ioteak... ditugu Olentzaro eta San Juanak bitarteko festa edo ospakizun hauek ezagutzeko izenak. Horien inguruan biltzen dira baitare Santa Ageda, Maskaradak, Kaldereroak... eta beste hainbat ospakizun. Neguko festen barruan.
Ostegun Gizen edo Orakunde eguna Gizakunde eta Emakunde ostegunak dauzka aurreko bi asteko ostegunetan. Batean neskak mutilari lepotik heldu eta «zer agintzen didazu?». Hurrengoan mutilak neskari heldu eta berdin.
Hor hasi eta Ostiral Melar, Larunbat Erdiko, Iote Eguna edo Zaldunita, Astelenita eta Asteartita izango dira egunak. Azken hiru hauek bakarrik toki askotan. Izen hauek ere tokian tokikoak izanik aldatuko dira Martisen Karnabal, Txitxiburduntzi (Ostegun Gizen)...
Pertsonaiak ere berdin aldatuko dira batetik bestera. Maiordomuak, yoaldunak, ttuntturroak, Zanpantzarra, Miel Otxin, Zaldiko, Ziripot, Zamalzain, Txerrero, txorrotxak... ofizioekin eta lanarekin zerikusi handia duten pertsonaiak.
Jatorrian artzain festak izenek eta elemenduek aditzera ematen duten bezala. "Otsabilko" esaten da euskaraz. Otsoak uxatzeko festa. Zintzarriak, otsoak izutzeko tresnak.
Erritoaren erdian mozorrotzea. Txantxo jaztea. Despersonalizatzea.
Gaur egun Euskal Herriko herri gehienetan ospatzen diren festak. Gaur egun Donostiak eta Bilbok maila haundi batean jan dituzten festak–edo aldatu egin dituzten festak–. Festa hutsean gelditzen ari direnak.
Bitarte horretan ordea, artzain giroko Ihauteri eta hiritzarretako Ihauterien bitarte horretan ba dira hiriska zenbaitetan ere. Tolosakoa da eredu horretan. Eta Tolosakoaz hitzegingo dugu aurtengoan Juan Garmenda Larrañagarekin.
Baina ze giro zen orduan kalean? Kalean, eta atzo arte ia, 1827ko zentsuak esaten du lautatikan hiru esku langileak zirela. Tonelgileak, gurdigileak, ehuleak, beste obradore klase asko... Orduan gainera, intramuros bizi arren, harresien barne, kanpoan basoak eta soroak izaten ziren. Eta lana asko egiten zen kanpoan. Erdi nekazari erdi urbano zen. Olak ziren Tolosa inguruan. Papelerak ere hasi ziren. Kaldereroak, segalariak–sega egiten zutenak–eta teilagileak frantsesak izaten ziren gehienak. «Konponi kaldera, arregla txokolatera» esanik ibiltzen ziren herriz herri titiriteroak bezala biolina eta jotzen. Txokolate fabrika. Txikori fabrika. Ferreteria. Tabernak. Dendak.
Giro horretan etorri zen mundura Ramos Azkarate 1847. urtean.
Giro horretan Tolosako Ihauteriak zer izaten ziren, ba alproja samarrak. Ez orain bezala. Programatuak ez. Bileretarako lekuak? "Lagun artea" eta ba ziren. Baina orain dela hirurogei urte Tolosan izango ziren hogeita zortzi sagardotegi. Orain tabernak dauden tokian.
Non sortzen zen? Jendea biltzen zen lekutan. Non biltzen zen jendea? Jendea elizan ibiltzen zen baina elizatik ez zen Ihauteririk ateratzen. Non biltzen zen? Sagardotegitan . Sagardotegitan atertzen ziren «un poco anarquicamente» gazteleraz esaten den moduan.
Behin ere mozorrotzen ez dena urte guzian mozorroztuta dago. Arrunt gabiltzanean, orduan gaude mozorrotuta.
Uixka handi samarretako Ihauteria «receptor» izaten da. Adibidez Donostian edo Tolosan ateratzen diren karrozak igual ateratzen zaizkizu astronautekin. Garaiko gauzekin. Herritan aldaketak joaten dira presik gabe. Aterako dira goldeekin, larruekin
Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]
Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.
Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]
Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.
.jpg)
Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]
Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.
Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.
Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]
Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]
FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.
-------------------------------------------
Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]
Kanboko Marienia eremuan etxebizitzak eraikitzeko proiektua badu Bouygues Immobilier agentziak. "Elkarlanaren bidez" zein "indar harremana" mantenduta, proiektua ezeztatzeko borroka eramateko determinazioa plazaratu dute adierazpen bateratu... [+]
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Boroa industrialdean hil zen 41 urteko I.P.C langilea, abenduaren 30ean biltegiko inbentarioa egiten ari zenean. ELA eta LAB sindikatuek, eta Jaurlaritzako Segurtasun Sailak eman dute istripuaren berri.