Zurak 18.000 milioi arkatzetarako
Umetatik izan ditut arkatzak gustuko. Marrazteko, eta marrazketa teknikoan aritzeko zer esanik ez, arkatza eta marra luma besterik ez genuen. Marra luma tintaz kargatu behar zen egin beharreko marra bakoitzeko… Muturreko lumaren torlojua lasaituta marra lodia, estututa mehea. Koskortu ginenerako rotrina azaldu zen eta marra guztiak lodiera berekoak. Arkatzena, ordea, mundu bat zen.
Etxekoa genuen oso aitak zerrategian erabiltzen zuen arotz arkatza; forma berezikoa, ez dakit nola esan: hiztegiek diote obal, obalatu eta arrauzkara. Eskolako arkatzak hexagonoak edo borobilak ziren. Hexagonoak arruntak, eta borobilak kopiatiboak edo ezabaezinak. Azken horiek bustian ere margotzen dute eta idatzitakoa ez galtzeko eginak daude.
Niretzako arkatzaren zura zen bitxia. Umetan arkatzaren atzeko muturrari hozkaka aritzea ez zen harritzekoa, eta txorroxkiloan zorrozterakoan askatzen zuen lurrina mendetasun sortzailea. Zedro usainaren familiakoa zen, eta bizitza guztian mintz pituitarioan eraman dut; orain zedro zurez inguratuta bizi naiz.
Laster hasi zen adikzio hori lanean: arkatzen bilduma egiten hasi nintzen. Hasieran inguruan nituen guztiak biltzen nituen eta gero bilatu eta bilatu jarraitu nuen. Orduan eta mendekoago. Mordo bat bildu nuen, kutxa batzuk eta anega erdiko erregu bat ere beteta ditut… Urrun dut, baina, Aaron Bartholmey, bere Guinnes errekorreko 69.255 arkatzekin.
Arkatzek geologia ere aberatsa eta ederra dute. Arima grafitozkoa dute baina kaolinarekin nahasia. Nahasketa hori 800 gradutik gora berotzen da, zakarkeria esateko bada ere, leun idatzi dezan. Nahasketaren arabera lapitzek gogortasun eskala bat dute: gogorrena 9H da eta bigunena 9B, erdian F eta HB, denetara 20 maila. Buruan ezabagoma badu, hari eusteko xafla bauxitatik sortutako aluminiozkoa da, eta ezabagoma apar harria eta sufrea nahastuta.
Niri, hala ere, zura zait interesatzen. Guk ezagutzen ditugun zedroak, benetako zedroak, Atlasekoa (Cedrus atlantica), Libanokoa (Cedrus libani) eta Himalaiakoa (Cedrus deodora), ez dira arkatzetarako erabiltzen. Horien antzeko usaineko zura duten beste konifero batzuk dira erabilienak. Hiru ezaugarri nagusi eskatzen zaizkio arkatzetarako zurari: biguna izatea, erresistentzia eta erraz eta garbi zorroztea. Tuia erraldoia (Thuja plicata), pinu brasildarra (Araucaria angustifolia), Karibeko pinua (Pinus caribaea “Hondurensis”) eta batez ere intsentsuaren zedroa (Calocedrus decurrens) erabiltzen dira; horiez gain: eskolako zuhaitza (Alstonia scholaris), gamharra (Gmelina arborea), makal hibridoa (Populus trichocarpa x P. deltoides), Siberiako ezkia (Tilia amurensis) eta Mantxuriako ezkia (Tilia mandshurica). Konifero jendearen kuadrillatik kanpoko azken horiek merke-zurreko arkatzak egiteko erabiltzen dira, zur merkekoak, alegia. Izan ere, nahiko zura eskuratzen ez da erraza izango, urtean egiten diren hemezortzi mila milioi arkatzak egiteko…
Horien artean daude Sprout enpresak egiten dituenak. Atzeko muturrean kapsulatxo bat daramate, non landare haziak dauden. Zorroztearen zorrozteaz arkatza behatz artean ez eusteko moduko ttikia denean, buruz behera lurrean sartu eta landareak sortuko dira: albahaka, perrexila, martorria, ezkaia, mitxoleta, krabelina eta abar. Tartean eta onena izeia, arkatz bateko hondarrarekin izeia sortuko da eta izei horrek gero 180.000 arkatz egiteko zura emango du.
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.