Milaka lagunen genozidioa eragin zuen Ríos Montt Guatemalako diktadore ohia hil da
Guatemalako diktadore ohia eta armadako jenerala, José Efraín Ríos Montt igandean hil da, 91 urte zituela. Gerratik 21 urte igaro direnean, diktadorearen sarraskien zauriek zabalik jarraitzen dute Guatemalan.
Ríos Montt Guatemalako diktadorea 80 urteko kartzela zigorra ezarri zioten 2013an, 1982 eta 1983an maia ixil herriko 1.771 jatorrizko herritarren heriotza eragin zuen genozidioagatik eta gizateriaren aukako krimenengatik. Alabaina, epaia baliogabetu zuen Gorte Konstituziogileak, eta epaiketa berri bat agindu zuen. Biktimen eta giza eskubideen aldeko eragileen hitzetan, epaileek presio handia jasan zuten.
Ríos Monttek 36 urte iraun zuen diktaduran, eta denbora horretan 250.000 lagun hil edo desagertu ziren; jatorrizko herritarrak eta zibilak gehienak. Orobat, milaka emakumeren aurkako sexu erasoak burutu zituzten gizonek. Nazio Batuen Erakundearen arabera, krimen haietako %93 militarrek eta paramilitarrek egin zituzten. Gainera, armadako jeneral gisa lan egin zuen 17 hilabeteetan, jatorrizko herritarren aurkako 250 hilketa kolektibo baino gehiago gidatu zituen, 25.000 pertsona hilez.
Nor zen Ríos Montt?
Ríos Montt-ek 1983an galdu zuen herrialdeko presidentetza, garaiko defentsa ministro Óscar Humberto Mejía Víctores-ek estatu kolpea eman zuenean. 1989an, Ríos Monttek Guatemalako Fronte Errepublikarra (FRG) alderdia osatu zuen militar ohien eta politikari ultraeskuindarren laguntzarekin, eta Kongresuko diputatu izan zen sigla horien pean, 1994tik 2002ra. 2003an presidente izateko aurkeztu zuen bere burua, baina hauteskundeak galdu zituen.
Guatemalako justiziak begiz jo zuen diktadore ohia, 1999an Rigoberta Menchú indigena nobel saridunak zortzi militarren aurkako kereila aurkeztu zuenean Espainiako Estatuko Auzitegi Nazionalean, tartean Ríos Montt. Genozidioagatik, torturengatik eta Estatu terrorismoagatik jarri zuen kereila Menchúk.
Hala, 2000an, Guillermo Ruiz Polanco epaile espainiarrak hartu zuen auziaren gidaritza. Auzi penalak egun irekita jarraitzen duen arren, 2007an Gorte Konstituziogileak diligentzia ukatu zion Espainiako Auzitegi Nazionalari.
2013an, diktadorea 80 urteko kartzelarekin zigortu zuten, baina Konstituziogileak berriro ukatu zuen hau. Hortik prozesu berri bat hasi zuen epaiketak, ateak itxita, eta Ríos Montt kartzelara sartu ezinik, azken urteetan pairatu duen gaixotasunagatik.
Maia herriarentzat kontzeptu garrantzitsua da Utz K’aslemal delakoa: “osotasunean bizitzea” izan liteke horren itzulpen bat. Kosmobisio horretatik mintzo da Milvian Aspuac ehule eta buruzagia. Urrian Euskal Herrian izan zen, eta bere komunitateko emakumeek egin... [+]
2023an ezagutu genuen Solway Investment Group multinazional suitzar-errusiarraren boterea noraino iristen den. Guatemalan duen Fenix meategiaren gehiegikeriak agerian uzten zituen ikerketa baten berri eman zigun Prensa Comunitariako kazetari batek, eta elkarrizketa hori [+]
Inbestidura ekitaldia hamabi orduz atzeratu da, Kongresuak ohiko lege-prozedura batzuk atzeratu dituelako eta Bernardo Arevalo agintera ez iristeko azken momentuko saiakera batzuk egon direlako. Arevalok “autoritarismoaren” aurkako mezua helarazi du.
Melvin Picón (Coban, Guatemala, 1979) maia q'eqchi' komunitatekoa da, eta Guatemala iparraldeko Alta Verapaz departamendutik etorri da Euskal Herrira, Mugarik Gabe gobernuz kanpoko erakundearekin elkarlanean. Jatorrizko herrien defentsarako hamaika elkarte eta... [+]
Guatemalako fiskaltzaren helburua da hauteskundeak irabazi zituen Bernardo Arevaloren kargua hartzea eragoztea. Arevalok “ustelkeria amaitzea" hitzeman zuen.
Cristina Chiquín Rodríguez argazkien bidez komunikatzen da: zer da emakume guatemaldarra izatea? Horren bilaketan datza Bilboko Bira kulturgunean aurkeztu duen erakusketak, La búsqueda (Bilaketa), izen bereko liburuaren lagin bat. Lagun Artean GKEaren bidez... [+]
Bernardo Arevaloren alderdiak hauteskundeak irabazi ondoren Hauteskunde Auzitegi Gorenak behin-behinean legez kanpo utzi du, 2017an ustez sinadura faltsuak biltzeagatik.
Bernardo Arévalo de Leónen alderdiak botoen %58 lortu du, eta Sandra Torres eskuindarra gainditu du. Jazarpen politikoaren gainetik lortu dute irabaztea progresistek.
Mendebaldeko multinazional batek “hirugarren mundutzat” hartzen duen lurralde bateko aberastasun naturalak ustiatzen ditu masiboki. Enpresarentzat dirutza, han bizi direnentzat kutsadura eta askotariko arazoak. Zenbat aldiz entzun dugu istorio hau? Oraingoan ordea,... [+]
Solway Investment Group batez ere nikela esplotatzen duen eta Suitzan egoitza duen meatzaritza multinazional pribatua da, munduko garrantzitsuenetakoa sektorean. Webgunean adierazten duenez, Guatemalan, Ukrainan, Mazedonian eta Indonesian ditu proiektuak, eta 2021ean 1.450... [+]
35 urteko ibilbidea duen Mugarik Gabe gobernuz kanpoko erakundearen eskutik etorri zen Guatemalako Prensa Comunitariako kazetari Paolina Albani Euskal Herrira. ARGIAk egin zion elkarrizketa ezabatzeko eta 15.000 euro ordaintzeko eskatu dio ARGIAri Solway multinazionalak... [+]
Ustelkeria kasuak argira ekarri izanagatik ezaguna da José Rubén Zamora. Siglo Veintiuno, El Periodico eta Nuestro Diario komunikabideen sortzailea da. Iazko uztailean sartu zuten preso, Alejandro Giammattei presidenteari loturiko ustelkeria kasu bat plazaratu eta... [+]
Guatemalarra da Paolina Albani. 33 urte ditu, eta 2021etik Prensa Comunitaria hedabide digitalean kolaboratzen du. Buru-belarri dabil nazioarteko Mining Secrets azterlanarekin: 8 milioi dokumentuko filtrazio bati esker, herrialdeko lakurik handiena kutsatu zuen meatzaritza... [+]
Martxoaren 8an legearen alde bozkatu zuten, baina presio sozialaren ondorioz martxoaren 15ean artxibatzea erabaki dute. Abortatzeagatik kartzela zigorrak handitu eta eskoletan sexu-aniztasuna irakastea debekatu nahi zuten.