Aldaketa esaguratsuak daude, batez ere espetxe zigorrari dagokionez, eta eragin handia du Katalunian 2017ko Urriaren 1eko Erreferenduma bideratu zutenen aurkako prozedura judizialetan. Vilaweb-eko Alexandre Solanok idatzi du erreforma honek errepresaliatuengan izango duen eraginaz, eta lan horren laburpena ekarri dugu albiste honetara.

Sedizio delitua ezabatu egingo da eta diruaren erabilera bidegabearen delituak espetxe zigorren beherakada dakar. 2015ean PPk delitu honen legea gogortu zuen, eta horren arabera, zigortzen zen diru publikoa finkatu gabeko helburuetara bideratzea, lehen bezala, baina oraingoan, gainera, nahiz eta diruaren erabilera oker hori irabazi-asmorik gabekoa izan. Lehen 12 urtera arteko espetxe zigorra jaso zitekeen, eta orain 4ra arte jaitsi daiteke irabazi-asmorik gabekoa bada, edo isun batekin buka dezake.

Oraindik epaituko gabeko pertsonak

Bartzelonako 13 eta 18 instrukzio auzitegietan badira 20 bat pertsona erreferenduma antolatzeagatik diruaren erabilera bidegabearen akusazioarekin, horien artean Generalitateko goi karguak, teknikariak eta enpresariak: esate baterako, Joaquim Nin orduko lehendakaritzako idazkari nagusia, Antonio Molons Zabalkundearen idazkari ohia edota Ignasi Genovès, Zabalkundearen idazkari nagusi ohia. Auzian egiazkotzat jotzen bada diruaren erabilera bidegabeak kalte larriak eragin zituela, urte 1 eta 4 urte arteko espetxe zigorra jaso dezakete, eta bestela isuna eta hiru urte arteko kargugabetzearekin amai daiteke.

2021eko maiatzean ireki zen 18. Instrukzio Auzitegiko auzia, Espainiako Kontuen Auzitegiaren txosten batean Generalitatearen atzerriko jardueran funtsen erabilera bidegabea egin zela erabaki ondoren. Orduko Atzerri kontseilari Raül Romeva da auzipetuetako bat, eta harekin batera Albert Royo, Aleix Villatoro eta Teresa Prohias.

Ez dago garbi epaiketa hauek noiz egingo diren, pertsona batzuk bi auzietan daudelako eta akusazioak berdintsuak direlako. Batetik, Bartzelonako Auzitegiak erabaki behar du hori nola bideratu, eta bestetik, auzipetuetako batzuk gaur egun aforatuak dira eta, beraz, horiek Kataluniako Auzitegi Gorenak epaitu behar ditu: Josep Maria Jové eta Lluis Salvadó diputatuak dira egun, eta Natàlia Garriga Kultura sailburua da. Guztiek espetxe zigor eskaerei egin behar diete aurre, desobedientziagatik auzipetutako Garrigak izan ezik.

Nola eragingo die preso politiko ohiei?

Erreformatutako delituengatik norbait zigortu bada, zigorra finkatu zuen auzitegiak epaia berraztertu behar du. Proces-aren kasuagatik zigortutako hamabi mendatarien kasuan Manuel Marchenak zuzentzen duen Espainiako Auzitegi Nagusiko bigarren salak aztertuko du zigorra. Lehenik fiskaltzak eta Voxek –akusazio partikularra– zigor eskaera berriak egin behar dituzte, eta horrek hilabete batzuk har ditzake.

Zigor Kodearen erreforma honekin, Meritxell Borràs, Carles Mundó eta Santi Vila kontseilari ohiek zigorra beteta dute jada. Gainerakoak 2021eko ekainean atera ziren espetxetik, Espainiako Gobernuak onartutako indultuari esker; hala ere, jarraitzen dute zigorrak finkatutako kargugabetzeekin, Oriol Junqueras lehendakariorde-ohiak 2031ra arte, adibidez.

Irakurketa berriekin, gerta liteke zigorrak kendu beharra, eta berriz ere hautagai gisa aurkeztu ahal izatea. Hala ere, izan liteke eragozpenik ere bide horretan PPk, Ciudadanosek eta Voxek indultuen aurkako helegiteak jarrita dituztelako eta onartuko balira, Proces-eko mandatariak espetxera itzuli beharko luketelako.

Proces-eko epaiketan bost pertsona sedizio delituagatik bakarrik zigortu zituzten: Jordi Sànchez, Jordi Cuixart, Carme Forcadell, Josep Rull eta Joaqim Forn. Gerta liteke absolbitzea, baina gerta liteke, halaber, orain desordena publikoagatik zigortzea, eta orduan 9 urteko espetxe zigorrari aurre egin behar izatea. Horrelako zigor berriek, dena den, helegite berriak ekarriko lituzkete, epaiketa berri bat eskatuz adibidez, kargu berriekin defentsa beste era batera antola zitekeelako.

Eta exiliatuak?

Atzerrian diren Carles Puigdemont, Toni Comín, Clara Ponsatí eta Lluís Puig agintari ohiei ere eragiten die erreformak. Espainiaratzeko euroaginduak egin dituen Pablo Llarena epaileak adierazi du euroagindu berria bideratuko duela Puigdemont, Comin eta Puin-gen aurka diruaren erabilera bidegabea eta desobedientzia delituetan oinarrituta. Bitxia da, zeren eta Puigdemont Alemanian atxilotu zutenean 2018an, Alemaniako justiziak ez zuen estradizioa onartu matxinada delituagatik, baina ireki zion atea erabilera bidegabeagatik onartzearena; azkenean, Llarenak atzera egin zuen eskaeran. Orain, Llarenak funtsen erabilera bidegabean jarriko du ahalik eta indarrik handiena, desobedientziak ez baitu kartzela zigorrik. Eta aurretik zehaztu den gisan, diruaren erabilera okerrarenean ere zigorrak asko txikitu dira.

Ponsatiren aurka sedizio delitua besterik ez dago, beraz, nahi duenean itzuli liteke. Llarenak desobedientzia ere egotzi diezaioke, baina delitu horrek kargugabetze zigorra besterik ez du. Marta Rovira Suitzan dago erbesteratuta eta haren kontrako estradizio eskaerarik ez dago, baina oraindik matxinada delituagatik auzipetua dago, nahiz eta proces-aren epaiketan delitu hori baztertu zen. Ponsatiri bezala, Llarenak desobedientzia leporatu dio, eta Rovirak adierazi du aztertuko duela egoera berria zein den eta horren arabera jokatuko duela.

Manifestazioetan atxilotutakoentzat, kalte

Oro har, erreforma honek asko mesedetzen ditu proces-atik auzipetutako goi karguak, baina Irídia eta Alerta Solidaria elkarteek salatu dutenez, ez da berdin gertatzen manifestazioetan atxilotutakoekin. Bi elkarte horien ustez, desordena publikoaren delituaren erreformak manifestazio eskubide urra dezake eta mugimendu sozialen aurkako errepresioa erraztu dezake. Diotenez, gaur egun ohikoa da desordena publikoetako zigorretan 1 eta 2 urte arteko espetxe zigorrak izatea, eta beraz, espetxera ez joan behar izatea –zigorra 2 urtetik beherakoa bada ez dago espetxera joan beharrik–. Aurrerantzean, ordea, hori alda daiteke, delitu horren gutxieneko zigorra 1 eta 3 arteko espetxe zigorra izan daitekeelako.