Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan, Iñaki eta Markel lagunekin arbolen izenekin gabiltza katramilatuta. Hona hirukote polita eta bere izen kuadrilla paregabeak:
Prunus spinosa elorri beltzaren 71 izen azaldu zaizkigu: adan, an, aran baxaka, aran tximilo, aran-hori, aran-okaran, aranarbola, aranbeltza, arantza, arantza baltz, arantze, arantzondo beltz, asto-okaran, baixaran, basaadan, basaahantze, basaelorriondo, basahana, basaka, basakanondo, basakaran, basarana, basarantze, basokaran, baxaansasi, baxaran, beltxaran, bildots-aran, elhorribeltz, elorrantza, elorrantzaondo, elorrarantza, elorrarantza beltz, elorrarantza gorri, elorri, elorri-arantza, elorribeltz, elorribeltzondo, elorritze beltz, elur-arantza, eñurriatze, errolantz, estraka, ilhorribeltz, larrantza, larrarantza, maldaan, matxakaran, maxakan, maxaran, okantximilloarbola, okaran baltz, okaran garratz, patxaran, patxaranondo, paxaonsasi, paxarandi, sabi, sasiokaran, txaran, txarriokeranondo, txerri okaran, tximbillosasi, txoriokeran, urde-aran, urri-aran, xats, xerri-aran eta xerriadan. Esaera eta atsotitz politak ere baditu: elorri beltza lili, ardia bizi; elorri xuria lili, behia bizi; elorritik atera eta sasian sartu; elorri beltza loran, zola haustera noa.
Intsusa beltza (Sambucus nigra subsp nigra) da beste bat, honek ere mordoska bat badu: intxusa, intsusa, intxosa, eltsutsa, intsusi, lintsusa, linsusa, lintxusi, lintsusi, plausta, sabuka, sabiko, sabuko, saguka, saguko, samuka, sahuka, sauka, sauke, sauko, sauku, zamuka, zaminka, sabukaondo, sabukatze, sabukitze, sagukitze, sakuta, sahukitze, sakute, satz, txotxika, txutxika, intxusa-belar, aztunpa, kukutxa, turta, urta, txakotia, takotixe, luxintxe, plausta eta fluta arbola. Aztunpa eta fluta eta horrelako izenak bere adar hustuarekin egiten zen jostailu batenak dira, zeinekin pilotatxoak botatzen ziren. Ura ere jaurtitzen zen eta hortik Damaso Intzak bere Naparroako Euskal Esaera Zarrak liburuan jasotako Bortzirietako esaera: Gero ariko da aztunpa bezala negarrez.
Baso-sagarrak (Malus sylvestris) ere badu izenetik: sagar mina, sagar makatza, makatza, txori-sagarra, sagarraraitza, sagarkoatze, basate, basaka, paxaka, patxaka, basasagar, sabar basa, baso-sagar, sagar basati, sagar-orpo, sagar zuhaitza, sagar arbola, sagar-sastraka, sagar-sabia, sagar-ondozko, sagar gezamin, sagar gazi, mintxagar, pintxagar eta sastraka. Bakaikun jasoa da berari buruzko esaera dotorea: beti gerra ematen etxean, sagarmina baino gaiztoago.
Esan beharrik ez dago, baina, izen saldo horrek ederki dio zenbaiteraino gureak ditugun. Eta… besteren bat ere izango dute, ezagutzen al duzu?
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]