Zerua bertsotan, gu belarretan
Zergatik irudikatzen dugu denbora-lerroa zuzen? Zuzen-zuzen, gauza gutxi, lautadetako autopista infinituak, adibidez. Baina bizitza ez, bizitza bihurgunetsua da, eta hainbatetan, espiralak ditu maite, biraka aritzeko. Horietako batean gaude: aurtengoa bukatzen ari gara eta, aldi berean, hasiera ematen ari gatzaizkio hurrengo kanpainari. Esnea gero eta urriagoa den garaian, negurako belarrak amets, datorren urtean arkumeak eta esnea izatekotan.
Negu-udaberrian, esperantza lurra bezain lehor genuen. Maiatzak, biak busti; eta belarretan hasteko garaia hemen. Egunean zehar eguraldiari behin baino gehiagotan begiratzen diogun arren, nahikoa ez, eta irratia piztu behar. Planak gauzatzearen misterioa zeruak ezarritako baldintza hipotetikoaren lainotan ezkutatzen da. Eguraldia da aginte ia bakarra.
Eguraldiak betetzen digu egutegia, eta horren gainetik ezer gutxi, larrialdiren bat, agian. Asko baitugu jokoan. Dena. Artaldearen existentzia bera. Belarrik izan ezean, neguan zer jango ardiek, bada? Erosteko aukera beti dago, noski. Zein preziotan, ordea? Eta belarraren kalitatea?
Historiak erakutsi digu baserriak bere burua mantentzeko ahalik eta autonomoen izan behar duela. Egun ere, lege hori oso presente dugu parajeotan.
Orain dela aste batzuk, Nafarroa Garaitik heldutako mezua: lehortea dela eta datorren urterako bazkarik ez dela izango Gipuzkoako abeltzain ekologiko guztientzat. Beraz, aurtengo belarra inoiz baino garrantzitsuagoa da.
Gerta liteke hurrengo kanpaina zerealik gabe pasatu behar izatea. Nola eutsiko diote ardiek zereal nahasketak ematen dituen indarra eta energiarik gabe? Beharbada, pentsatu beharko dugu Euskal Herriko edo inguruko lurraldeetako nekazari txikiei erosi beharrean, urrutiko zerealak ekarri beharko ditugula? Zein baldintzatan? Eta prezioa?
Galdera gehiegi bizitzaren kartografiarako. Oraingo zeruan baino ezin irakurri datorren urteko mapa. Halere, badut kezka bat.
Lagun batek dio orain ez bezala, lehengo hodeietan idatzitako mezuak argiak eta espero zitezkeenak zirela; ziklikoak. Orain, aldiz, eguraldiarekin –eta ondorioz, naturarekin– dena dela inprobisazioa, ez bertsolariena bezalakoa, baizik eta inprobisazio inprobisatu eta deskonpasatua. Ez erritmo, ez errima.
Bertsolariek, teknika eta erritmo jakin batzuk erabiliz, hitzekin marrazten dituzte mapak. Bertan irakurgai daude bizitzak dituen kiribilak, ez dago lerro zuzenik. Izan ere, bertsoak, izango bada, biribiltasuna eskatzen du.
Zerua bertsotan nahiko nuke, borobil, guk belarretan egiteko.
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]