Zertzelada batzuk Libanori buruz
Hezbollah jokoz kanpo uzteko aitzakiapean, Israelek Libanori eraso dio. Horren ondorioz, Ekialde Hurbileko Suitza txikia foku mediatikoan kokatu da, baina herrialde ezezaguna da oraindik. Antzinaroan, Feniziarren zibilizazio garrantzitsuaren sorburua izan zen, eta baita kristautasunarena ere. Mendeetan zehar, halaber, inperio eta kultura askoren gurutze-bide izan zen: Babilonia, Pertsia, Grezia, Erroma eta otomandarrak.
Lehen Mundu Gerraz geroztik, Erresuma Batuak eta Frantziak Ekialde Hurbilaren gaineko aginte koloniala ezarri zuten Sykes-Picot Hitzarmenean. Bereganatutako lurraldeak bi mandatutan bereizi zituzten frantsesek: gehiengo musulmana zuten lurraldeetan Siriako mandatua; eta gehiengo kristaua zegoen lurraldeetan, Libanoko mandatua. Hori da Libano garaikidearen jatorria.
Biztanle gehienak arabiarrak diren arren, historikoki oreka etniko eta erlijioso zaila izan du Libanok. Ondorioz, independentzia lortu zutenetik (1943), Gobernuko karguak banatzeko araua dute: Errepublikako Presidentea beti kristau maronita bat izan behar da, Lehen Ministroa musulman sunita eta Legebiltzarreko presidentea musulman xiita. Guztira 18 talde etniko-erlijioso dago herrialdean, besteak beste, kristautasunaren hainbat adar, musulman sunitak eta xiitak, drusoak eta Turkiatik kanporatu zituztenetik (1915-23), baita armeniarrak ere.
Israelen sorrerak Libanoren oreka hauskorra hankaz gora jarri zuen. Palestinako errefuxiatu kanpamenduek eta erresistentziaren atzeguardia bilakatu izanak fakzio ezberdinen arteko liskarrak hauspotu zituen. Alde batetik, kristauen gehiengoak eta eskuineko alderdiek palestinarrak kanporatu nahi zituzten, Israelen laguntzarekin; bestetik, musulmanek, ezkerreko alderdiek eta nazionalista panarabiarrek erresistentziari babes eman nahi izan zioten. Gerra zibil luze hartan (1975-1990) Israelek eta Siriak zuzenean esku-hartu zuten.
Egun, bi koalizio politiko dira herrialdeko garrantzitsuenak: Martxoaren 8ko Aliantza (antisionista, Siriaren eta Iranen babesa daukana) eta Martxoaren 14ko Aliantza (Israelen eta Saudi Arabiaren babesa daukana). Baina bi aliantza horiek ez diote gerra zibilaren garaiko bando ezberdinen logikari jarraitzen, izan ere, azken urteetako gertakariek lotura zaharrak bertan behera utzi dituzte. Kristauetako askok azken urteetan Martxoaren 8ko Aliantzaren alde egin du, historikoki Mendebaldearen eta Israelen aldeko jarrera izan duten arren. Izan ere, ohartu dira Israel Libanoko kristauentzako babesa baino mehatxua izan daitekeela; azken hamarkadatan sionistek Libano lau aldiz inbaditu baitute (1978, 1982, 2006 eta 2024), eta gainera, Siriako Gerra Zibilean babesa eman zieten kristauak sarraskitzen zituzten islamistei.
Libanoko ondare arkeologikoa bere historia aberatsaren testigu da, esaterako, Unescok babesturik dauden Baalbekeko eta Tiroko aztarnategiak. Azken asteetako bonbardaketek, ordea, arriskuan jarri dituzte. Baina giza-bizien galera larrien aldean, hori gutxienekoa da.
Hiru bideo dira (albiste barruan ikusgai). Batak jasotzen du, grebak antolatzea leporatuta, Carabanchelen espetxeratu zituzten Jesús Fernandez Naves, Imanol Olabarria eta Juanjo San Sebastián langileak espetxetik atera ziren unea, 1976ko abuztuan. Beste biak Martxoak... [+]
Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.
11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.