Zergatik lehertu da zerua orain Valentzian?
Denborale batek hondamendia eragin du Mediterraneo mendebaldean, eta gutxienez 92 dira hildakoak eta dozenaka desagertu daude. Halako ekaitz bortitzen arrazoiak kostaldearen txikizioan bilatu behar direla ohartarazi zuen Millán Millán meteorologoak. Eta soluzioa ere eman zuen: "Ekaitzak landatu behar dira".
Irudi ikusgarriak iritsi zaizkigu Valentziatik. Goi-geruzetako depresio isolatu batek ordu gutxian 400-500 litro ur bota ditu eta dozenaka hildako eta desagertu eragin. Valentziako Generalitateak gutxienez 92 hildako zenbatu ditu oraingoz. Aemet meteorologia agentziak dio 1982tik ikusi gabeko fenomenoa izan dela.
Urak zubiak, eraikinak eta errepideak eraman ditu aurretik, jendea harrapatuta geratu da Alfafarren, Paiportan, Sedavin eta beste hainbat herritan. Gainera, Andaluzian eta Gaztela-Mantxan ere kalteak oso handiak dira, eremu urbanoetan eta nekazaritzako lurretan.
Iragarpen sistemen hutsegitea edo utzikeria izan den; Valentziako agintarien partetik hartu beharreko neurriak hartu ote diren; enpresetako jarduera geldiarazi beharrean produkzioa lehenetsi ote den larrialdi egoeraren aurrean; nekazariak berriz ere bazterrean gelditu ote diren... Asko dago aztertzeko eta eztabaidatzeko, oraindik kalteak eta hildakoak zenbatzen ari diren bitartean. Eta asko dago elkartasunetik egiteko ere.
Valentziako agintarien partetik hartu beharreko neurriak hartu ote diren; enpresetako jarduera geldiarazi beharrean produkzioa lehenetsi ote den... Asko dago eztabaidatzeko, oraindik kalteak eta hildakoak zenbatzen ari diren bitartean
Baina bestetik, ekaitza momentu jakin honetan hain bortizki zergatik eta nola sortu den eta beste toki batzuetan errepikatu ote daitekeen ere galdetzen dio askok bere buruari. Hainbat adituk ohartarazi dute gizakiaren eskua dagoela atzean.
Udako ekaitzen desagerpenaren misterioa
Millán Millán meteorologo granadarrak urte luzez ikertu zituen Mediterraneoko ekaitzak. Mediterraneoko Ingurumen Ikerketa Zentroko buru izandakoak deskubritu zuen zergatik desagertu diren Iberiar Penintsulako hego-ekialdean (Sierra Nevadan, Valentziako barnealdean...) udako ekaitzak. Bere esanetan, kostaldeko urbanizazio prozesu eta basoen txikizioarekin dago zuzenean lotuta, duela hiru aste Net Hurbil honetan azaldu genuen moduan.
Itsasertza baso eta padurarik gabe utzi dugu, zementuz josi, eta ekaitzak ez du hain maiz lehertzen mendian
Lainoek lehertzeko behar duten ur kopurua (21 gramo metro kuboko) itsasotik ez ezik kostaldeko basoetatik ere hartzen dute. Baina itsasertza baso eta padurarik gabe utzi dugunez –eta zementuz josi–, ekaitzak ez du hain maiz lehertzen mendian –lehen udaran ia egunero egiten zuen bezala–. Aldiz, hezetasuna geruza atmosferiko altuagoetan pilatzen da, urrunagoko beste toki eta urte sasoi batean biolentzia izugarriz kolapsatu arte. Grafiko honekin erakutsi zuen:
Valentzian bizi izan duten denboralea ez ezik, Europa erdialdean Boris ekaitzak sortutakoa izango du askok gogoan, baita azkenaldian gertuago ikusten ari garen ezohiko erauntsi gehiago ere.
Millán Millánek zioen soluzioa kostaldea basoz leheneratu, padurak berreskuratu eta hiri berdeagoak egitea zela: “Ekaitzak landatu behar ditugu”, zioen. Baina bere teoria deserosoa zen klimaren aldaketa soilik CO2 isurietan oinarritzen dutenentzat, biodibertsitate galerari kasurik egin gabe.
“Ekaitzak landatu behar ditugu”, zioen Millán Millánek. Baina bere teoria deserosoa zen klimaren aldaketa soilik CO2 isurietan oinarritzen dutenentzat, biodibertsitate galerari kasurik egin gabe
Mediterraneoa gorri: "Etorriko dira tornadoak eta ukabila bezalako harriak"
Deforestazioaren eta kostaldeko txikizioaren beste ondorio zuzen bat da itsasoko uraren tenperaturaren gorakada. Goiko geruzetan pilatzen den hezetasunak itsasoa ere berotzen du: “Klima aldaketaren arazoa ur-lurruna da. Orain ikusten ari zareten bero hau guztia ez da CO2arena, ur-lurrunak sorturikoa baizik”, zioen meteorologoak.
Mediterraneoa sutan dago. Manuel Turielek eta Juan Borderak Ctxt aldizkarian uda amaieran idatzi zutenez “errekorrak hausten” ari da hango itsasoko tenperatura. “Atmosfera zenbat eta beroago, orduan eta ur-lurrun gehiago pilatu dezake: airearen tenperatura gradu bat igotzen den bakoitzeko %7 gehiago, gutxi gorabehera”, diote. Giro sargoria eta prezipitatzeko ur gehiago, hortaz.
Gainera, itsasoa azidifikatu, estres termikoaren ondorioz koralak zuritu eta fauna desagertzen da. Biodibertsitate galera, berriz ere. Mediterraneoa momentu honetan alerta gorenean dago alde horretatik, artikuluaren egileek diotenez.
Turiel eta Barberaren esanetan ur geruza 28 gradutik gora dagoenean, itsasoak edozein ekaitz urakan batean bilakatu dezake: “Ekaitz horiekin etorriko dira tornadoak, ukabila adinako harriak, uholdeak eta enbatak”.
Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]
Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]
Nafarroa eta Ezkio-Itsaso lotuko lituzkeen alternatibak Aralar barnean 22 kilometroko tunel bat zulatzea suposatuko luke, eta 1.300 milioi euroko kostua izango luke. Lotura hau igaroko litzatekeen herri ugarietako udalek nahiz bizilagunek, ordea, lanei ekiteko eduki beharreko... [+]
Junts eta ERC abstenitu egin dira bozketan eta popularrek aurkezturiko ez-legezko proposamena aurrera atera da, PP, Vox eta UPNren botoekin. 2027 eta 2035 urteen artean ixtea aurreikusten diren Espainiako Estatuko zazpi zentral nuklearren bizitza erabilgarria handitzea ekarriko... [+]
Faroe uharteetan, Ipar Atlantikoko artxipelago bat, Danimarkaren kontrolpean, urtero ehunka zetazeo hiltzen dituzte –normalean milatik gora–. Batzuek "tradizioa" deitzen diote, hainbat mendetako antzinatasuna duelako. Baina odolez gorritutako hondartzan... [+]
Ukrainako fluxua eten ostean, Errusiako gasa jasotzen jarraituko duela iragarri du Eslovakiak, eta Transnistriak uko egin dio Europaren "laguntzari".
Bizkaiko Foru Aldundiak abiatutako proiektuak "herritarren benetako beharrei" erantzuten ez diela salatu dute, Subflubiala EZ! plataformak deituta. Autobideak eraiki ordez, instituzioek garraio publikoa sustatu behar dutela adierazi dute.
Bi langileak oroitzeaz gain erantzukizunak eskatu dituzte, Zaldibar Argituk igandean Eitzagan eginiko ekitaldian. Justiziaren mantsotasuna salatu dute, sumarioa oraindik instrukzio fasean dagoelako.
Horrela eman diogu amaiera deskolonizazioari buruzko lantaldeari, joan den azaroan Arraia-Maeztun (Araba) egin ziren “Euskal Herrian ekofeminismoak gorpuzten” topaketen baitan. Lurraldearen defentsaren hainbat espresioren babesleku izan zen, ideia emankorren hazitegi... [+]
Mingrana urrutitik ekarritako fruitua da. Punisagarra da mingrana edo alesagarra edo alegorria edo milagrana edo xokorra edo granada: Punica granatum. Punica izena latinetik dator, eta “punicum malum” izenaren laburdura da, eta punicum horrek Poenus edo Phoinikes du... [+]
Pandemiaren ondorengo testuinguruan, elikadura –ustez oinarrizko eskubide den hori– lantzeko mugitzen hasi zen talde bat Gasteizen. “Militantzia esparruan beste gaiak jorratzen ari ziren ordurako, etxebizitzarena kasu, baina elikadura ardatz hartuta ez zegoen... [+]
Azken glaziazioan Euskal Herriko lurraldea zapaltzen zuten mamutek, leizeetako hartzek, bisonteek eta baita hienek ere. Elur iraunkorrera eta hotzera egindako animalia horiek desagertu egin ziren baldintza glaziarrekin batera. Baina dinosauroen desagerpenaren garaian ugaztun... [+]
Belako, Chill Mafia, Eñaut Elorrieta, Fermin Muguruza, Ibil Bedi, J Martina, ØDEI, Olaia Inziarte, Nøgen eta Tatxers daude sinatzaileen artean. 237 musikariren zerrenda argitaratu dute.
Aurtengo urtarrila 1850. urteaz geroztik beroena izan dugu. Gainera, aurreko hilabeteen joera mantentzen du, azken hemeretzi hilabeteen artean, hemezortzigarrena da bero erregistroak apurtzen.
Bost urte bete dira Zaldibarren 800.000 tona zabor maldan behera amildu eta Joaquín Beltrán eta Alberto Sololuze langileak aurretik eraman zituenetik. Ikerketa judiziala amaitu gabe dago oraindik, Verter Recycling enpresak ez du ezer ordaindu zigilatze lanengatik,... [+]