Zergatik dituzte landare batzuek bi loraldi urtaro berean?
Arramaiatza edo ekaina joan zaigu. Urte erdia joana, dagoeneko. Egunargia luza eta luza eta eguniluna moztu eta moztu aritu da. Orain argia moztu eta iluna luzatzen den seihilekoan sartu gara, uda eta udazkena.
Eguraldi igarleek erdipurdiko uda izango dugula diote. Ni ez naiz ezeren igarle baina egun beroak izango ditugula esatea ez da igarletza... Udaberrian zehar eta udako lehen egunetan bezala. Ekaineko bero sapak ezagutuko zituen Jean Baptiste Constantin santagraztarrak; hauxe idatzi zuen Eskualduna aldizkarian 1911n: “Hurak hertü dira, onddo liliak jelkhi, / Arramaiatza jin ekhi sü tholtzeki”. Toltzeki. Toltz hitzak jo niri begia. Eguzki errea, sargoria esan nahi du, ekitoltza.
Eta ekaineko ekitoltz egun haiek datorkigunaren atari-aurrea besterik ez ziren. Maiz aipatzen dut solstizioak landareek hartzen dituzten erabakietan zein une garrantzitsuak diren. Egunargia mozten hasi edo luzatzen hasi, alde ederra dago eta landarearen zikloa erabat baldintzatuko du.
Udan sartu garen egunean, oraindik loretan ziren sagarrondoak (Malus domestica) bazituen sagarti batean aritu ginen belar ontzen. Logikoa eta sagarrondoarentzat onena hiru hilabete lehenago loratzea litzateke. Ea zer gertatu behar den aurten sagarrarekin... Nor igarle?
Bigarren loraldia ere izaten duten landareak ere badira. Neguaren amaieran edo udaberriaren hasieran loratuak dira magnolia tulipa (Magnolia x soulangeana) eta Txinako glizina (Wisteria sinensis). Urte asko bizi direnak dira biak eta urteroko loraldi deigarria hostoak zabaldu baino lehenago irekitzen dute. Apartak dira biak ere. Orain, hostajearen udaberriko hazkundea apaltzera doanean bigarren loraldia ematen dute. Eta negurako fruitu eta hazi gehiago prestatuko ditu. Lehen hura baino apalagoa da eta hostoen gainean ez da landare soilduaren gainean bezain ikusgarria, baina arreta erakartzen du. Nolatan bigarren loraldia sasoi berean? Zer arrazoi du?
Landarearen tokian pentsatzen jarri eta badaezpadako erabakia dela esango nuke nik. Landareek gauza asko egiten dute badaezpada. Bera sortu zuen ama hark eman zizkion aitaren eta bere gene haiek ahalik eta etorkizun seguruena izan dezaten loreak, haietatik fruituak eta haietan haziak ematera jartzen dira urtero. Nahikoa lana badute hasierako loraldi hartatik datozenei eutsi eta hazten. Landare gehienen joera da hori. Baina, badaezpadako bigarren loraldi bat ematera jartzen banaiz, zerk mugitzen nau? Zer erakusten dut? Udako ekitoltza baino gehiago bizitzeko adinako indarrean nago, negurako hazi gehiago sortzeko kuraia badut, gure amonak ondorengo gehiago izango du, lurralde gehiago esploratu eta kolonizatuko dugu.
Eta zu, ekitoltzak toltz, zure amonaren geneak hedatzeko prest al zara?
192 milioi sagar 2024. urtean. Segundoero sei sagarretik gora saltzen du Britainia Handiko Tesco supermerkatu kate han ezagunak; ia 27.000 tona. Zenbaki ikusgarriak dira baina are harrigarrigoak dira bertokoak, Ingalaterrako sagarrak direla jakinda.
Euskal literaturaren eta kulturaren topaleku garrantzitsuenetakoa da abenduaren 5etik 8ra egingo den Durangoko Azoka, eta 59. edizio honetan ere, Bizi Baratzeak bere postua izanen du, ARGIAkoaren ondoan.
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian ikusten omen zituzten, olatu tontorretan jauzika.
UNESCOk Munduko Biosfera Erreserben Sarea zabaldu du hamaika izendapen berrirekin, horien artean da Iratiko Oihana. Astearte honetan jaso dute diploma Zaraitzu eta Aezkoa ibarretako presidenteek Ariben.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua argitaratu berri du ARGIArekin. "Egin ezazu zuk zeuk" filosofia kosmetikoen mundura ekarrita, egunerokoan behar diren produktuak egiteko liburu teoriko-praktikoa da. Eskuragarri dago azoka.argia.eus webgunean.
Gero eta gehiago ikusten dira orkideak gure etxe barruetan. Bulego, denda, ile apaindegi, non ez daude landare edergarri horiek?
Badoaz basoak kolorez aldatzen, haizea hozten eta egunak mozten. Badator negua, eta lur lehorrean ageri da; baita itsasoan ere. Animalia migratzaileak hasi dira hegoalderanzko bidean, eta zerutik kurriloak hegan pasatzen diren bitartean, itsasotik zerea doa, ur epelagotara... [+]
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua aurkeztu du azaroaren 7an Donostian. Azala, ilea eta gorputzeko hainbat atal garbitzeko eta zaintzeko behar ditugun produktuak guk geuk egiteko argibide eta informazio osoa ematen du liburuak. Auzi hau ez da azalekoa,... [+]
Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]
Mendirik altuenetako okoilu gordeetan. Ziztu biziz haize hotzak zazpi hilabetez neguztatzen duen zokoan. Udan igotzen dituzten azienda saldoek motzean eusten dioten belaze bazterretako zuhaixken altzoan. Bertan ezin biziraunari eutsi eta basoak ere txil egin eta urrun-urrunera... [+]
Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...
Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.
Udazken betean gaudela arnas bideei erreparatu beharra daukagu, garai honetan ia gehienok izango baitugu katarroren bat. Hori bakarrik denean gustura, arnasbideetako gaitz larriagoak zeharo gaiztotuta dabilzkigulako azkenaldian. Gure artean aurre zaintza egitea ohitura zabaldua... [+]
Urriaren 26an Amillubi kolektibizatutako lurretan auzolana eta Haziak liburuaren aurkezpena egin dituzte. Zestoako Portale Kultur Elkarteak eta Amillubi proiektuak elkarrekin antolatu dute ekitaldia.
Ürx’aphal bat badügü
herrian trixterik,
Nigarrez ari düzü
kaloian barnetik,
Bere lagün maitiaz
beit’izan ützirik:
Kuntsola ezazie,
ziek adixkidik.
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]