Zergatik dituzte landare batzuek bi loraldi urtaro berean?
Arramaiatza edo ekaina joan zaigu. Urte erdia joana, dagoeneko. Egunargia luza eta luza eta eguniluna moztu eta moztu aritu da. Orain argia moztu eta iluna luzatzen den seihilekoan sartu gara, uda eta udazkena.
Eguraldi igarleek erdipurdiko uda izango dugula diote. Ni ez naiz ezeren igarle baina egun beroak izango ditugula esatea ez da igarletza... Udaberrian zehar eta udako lehen egunetan bezala. Ekaineko bero sapak ezagutuko zituen Jean Baptiste Constantin santagraztarrak; hauxe idatzi zuen Eskualduna aldizkarian 1911n: “Hurak hertü dira, onddo liliak jelkhi, / Arramaiatza jin ekhi sü tholtzeki”. Toltzeki. Toltz hitzak jo niri begia. Eguzki errea, sargoria esan nahi du, ekitoltza.
Eta ekaineko ekitoltz egun haiek datorkigunaren atari-aurrea besterik ez ziren. Maiz aipatzen dut solstizioak landareek hartzen dituzten erabakietan zein une garrantzitsuak diren. Egunargia mozten hasi edo luzatzen hasi, alde ederra dago eta landarearen zikloa erabat baldintzatuko du.
Udan sartu garen egunean, oraindik loretan ziren sagarrondoak (Malus domestica) bazituen sagarti batean aritu ginen belar ontzen. Logikoa eta sagarrondoarentzat onena hiru hilabete lehenago loratzea litzateke. Ea zer gertatu behar den aurten sagarrarekin... Nor igarle?
Bigarren loraldia ere izaten duten landareak ere badira. Neguaren amaieran edo udaberriaren hasieran loratuak dira magnolia tulipa (Magnolia x soulangeana) eta Txinako glizina (Wisteria sinensis). Urte asko bizi direnak dira biak eta urteroko loraldi deigarria hostoak zabaldu baino lehenago irekitzen dute. Apartak dira biak ere. Orain, hostajearen udaberriko hazkundea apaltzera doanean bigarren loraldia ematen dute. Eta negurako fruitu eta hazi gehiago prestatuko ditu. Lehen hura baino apalagoa da eta hostoen gainean ez da landare soilduaren gainean bezain ikusgarria, baina arreta erakartzen du. Nolatan bigarren loraldia sasoi berean? Zer arrazoi du?
Landarearen tokian pentsatzen jarri eta badaezpadako erabakia dela esango nuke nik. Landareek gauza asko egiten dute badaezpada. Bera sortu zuen ama hark eman zizkion aitaren eta bere gene haiek ahalik eta etorkizun seguruena izan dezaten loreak, haietatik fruituak eta haietan haziak ematera jartzen dira urtero. Nahikoa lana badute hasierako loraldi hartatik datozenei eutsi eta hazten. Landare gehienen joera da hori. Baina, badaezpadako bigarren loraldi bat ematera jartzen banaiz, zerk mugitzen nau? Zer erakusten dut? Udako ekitoltza baino gehiago bizitzeko adinako indarrean nago, negurako hazi gehiago sortzeko kuraia badut, gure amonak ondorengo gehiago izango du, lurralde gehiago esploratu eta kolonizatuko dugu.
Eta zu, ekitoltzak toltz, zure amonaren geneak hedatzeko prest al zara?
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]