Jende ainitz harritu da Frantziako Barne ministroaren egin molde eta erranetaz : “Ez dut CRSrik lanean ari den jendearen kontra igorriko. Lanean ari diren jendeak ez daitezke gaizkileak bezala kontsideratu”. Mugimendu sozialen aurkako errepresio maila biziki bortitza baliatzen duen gobernu honek autopista eta bide nagusiak blokatzen utzi ditu. Ez du kasik deus erran Narbonneko MSA (laborantza gizarte segurantza) errea izan delarik edo Carcasonneko DREALaren (Ingurumen ministerioaren adarra) egoitza bat zapartatua. Ez du gauza handirik erran ezker eskuin hirietan bota izan diren simaur, purin, errota, plastika eta beste hondakinez...

Batzuentzat egurra eta besteentzat inpunitatea?

Prentsarentzat, horiek dira ekintza horien arrazoi nagusiak :

• Laborariak kexu dira sobera norma ezartzen zaizkielako eta ondorioz ez daitezkeelako munduko (eta batzuetan Europar Batasuneko) beste laborariekin baldintza beretan lehiatzen ahal.
• Kexu dira lehengaien prezioak altuegiak eta sal prezioak apalegiak dituztelako.
• Kexu dira Mercosur bezalako itunaren ondorioz zailtasunak sortuko zaizkielako.
• Kexu dira ere lan administratibo sobera egin behar dutelako, kontrolak etengabe jasaten dituztelako...
• Kexu dira ez bai zaie beren ofizioa “lasai” egiten uzten (batzuen iritziz ez bai zaie nahi lituzketen transgeniko, pestizida eta abar erabiltzen uzten...).

Arrazoi horiek guztiek badute lotura bat lehiakortasunarekin. Oso barneratua dago “Frantziako laborantzaren” funtzioa munduaren elikatzea dela. Frantses estatua eta FNSEA [Fédération nationale des syndicats d'exploitants agricoles] betidanik mundu mailako komertzioan frantses produktuak saltzeaz biziki harro izan dira... Pentsamendu hori da erabat azken 70 urteetan FNSEA sindikatuak akitu gabe errepikatzen duena, eta buruetan sartua dena. Elikadura mundu mailako merkatuetan saltzea oinarrizkotzat jotzen da FNSEAn, Frantses gobernuan eta oro har Europar Batasunean. Merkatuak eta lehiakortasunak arazo guziak konponduko dituen sinestea oso errotua dago jendartean, bereziki arduradun ekonomiko eta politikoen baitan.

Mugimendu honek agerian uzten duen arazo nagusia laborarien irabazi maila apala da.

Orokorrean, laborarien hilabete sariak oso apalak dira, bereziki lan oren kopuruarekin alderatzen badira. Behi edo ardi hazkuntzan ari direnek maiz astean 60-70 orenez lan egiten dute, SMICa [salaire minimum de croissance; Hegoaldeko Lanbidearteko Soldata Minimoaren baliokidea] (hilabetean 1 400 € inguru, astean 35 oren) baina apalagoa den irabazi baten truk...

Bainan errealitateak oso desberdinak dira. Balio luke Arnaud Rousseau, FNSEAko lehendakariaren 700 hektareako zerealista etxaldeak zer hilabete sari utzi dion ikertzea...

FNSEA da Frantses estatuan indar gehien duen laborari sindikatua. Hitz laburretan definitzeko, oso korporatibista (bere ustez laborantza gaietan erabakitzeko laborariak bakarrik dira zilegi) den sindikatu honek laborantza eredu guziak elkarren ondoan bizitzen ahal direla dio. FNSEArendako laboraria enpresari bat da. Bere funtzioa lehengai estandarizatu bat lehiakorki ekoiztea da, ondotik industriak eraldatu eta merkatuetan salduko duena, izan dadin Europan edo munduan zehar. Lehiakortasunean irabazteko teknologia berri guziak (pestizidak, transgenikoak, automatizazioa, robotika eta beste) baliatu eta garatu behar dira. Logika honen ondorioak ezagunak dira : etxalde gutiago, ekoizpenaren intentsifikazioaren eraginez ura, lurra eta janariaren pozointzea, paisai eta bioaniztasunaren suntsitzea... Hau dena Europar batasuneko PACaren diru laguntzekin egiten da. Diru publiko horien partekatze sistemak (etxalde handiagoa = diru laguntza gehiago) oso eragin handi eta kaltegarriak ditu, hain zuzen ere etxalde ttipi eta ertainen desagertzea. Ez da egia eredu guziak elkarren ondoan bizi daitezkeela : laborantza intentsibo edo industrialak ekoizteko faktoreak bereganatuz (lurra, diru publikoa eta merkatuak) laborantza herrikoi eta iraunkorra desegiten du.

Arnaud Rousseau, FNSEAren buru izateaz gain, AVRIL olio eta proteina ekoizten duen multinazionalaren lehendakaria da. 2022an enpresa honen diru sartzeak Frantzia estatuan PACaren diru laguntza guzia (9 000 millio euro) bainan gehiagokoak izan dira... Zer ulertu behar da laborari sindikatu batek halako pertsona bat lehendakari izendatzen duenean?

Sindikatu honek azken 6-7 hamarkada luzeetan Frantses estatuko laborantzaren “kudeaketa” bere gain hartu du gobernuarekin (lehen ministro, laborantza ministro, prefetak eta abar), beti ere agro-industriaren lobbyaren laguntzarekin. Gobernua noren esku den ez da arazo bat FNSEArentzat ; beti gai izan da bere ikusmoldea inposatzeko. Ariketa erraza, ikusiz elikadurari buruz instituzio publikoetan ere ekonomia liberalak inposatu duen ikusmoldea... Eta ez da harritzekoa bide trabatze mugimenduaren gelditzea FNSEA eta Frantses gobernuak zuzenean negoziatu izana

Gaur laborariek bizi duten egoera hamarkada luze horietan eraman laborantza politikaren ondorio zuzena da : FNSEAk ditu orientabideak ematen eta gobernuak aplikatzen. Hola ulertu behar da gobernuak pestiziden erabilpena ttipitzeko politika bertan behera uztea. Pestiziden gaietan FNSEAk beste aliatu bat badu : Coordination rurale sindikata (1992an FNSEAtik atera talde batek sortua, PACaren erreforma negoziatzeko manerarekin kexu), maiz eskuin muturrarekin lotua agertzen dena.

Confédération paysanne (ELB Ipar Euskal Herrian) mugimenduan sartzearekin agertzen da laborarien irabazi eskasia arazo orokortu bat dela. ELBren lehen ekintzak (Baionako portuaren blokatzea) argiki adierazten zuen arazo nagusia ez dela araudi edo norma afera bat, baizik eta elikadura mundu mailako beste edozein merkantzia bat bezala kontsideratua izatea...

Azken finean, krisi hau laborantza eta elikadura sistema oso baten porrotaren adierazlea da. Bere laborariak duinki biziarazteko gai ez den sistema batek ez du irauten ahal, bereziki ez duelako belaunaldi berriak bereganatzeko gaitasunik.

Zer nahi dugu?

• Laboraririk gabeko elikadura ekoizpen eta banaketa automatizatu, digitalizatu sistema industrial bat? Elikadura industrializatu eta aseptiko bat, ingurumeneko baliabideak suntsitzen segituko duena? Iduriz batzuek hautu hau egiten dute.
• Lurraldeari lotua den laborantza eredu bat, etxalde ainitzekin, baserri eremu biziekin, kalitatezko janaria ekoitziz baliabide urriak, paisaia eta bioaniztasuna zaintzen dituena? Pentsatzen ahal da laborari eta jende gehienek honi buruz joan nahi dutela.

Erraiten da krisi denborak direla gauzak mahai gainean ezartzeko momentuak. Bada garaia elikadura eta laborantza sistema osoa berrikusteko, paradigmaz kanbiatzeko. Bada garaia indar politikoek, jendarteak, aktore ekonomikoek pragmatismoz laborantza herrikoi eta iraunkorraren bidea jorratzeko!

Iker Elosegi, Euskal Herriko Laborantza Ganbarako koordinatzailea.