Zer egin euskararen egoera hobetzeko?
Behatokiak Hizkuntza Eskubideak Euskal Herrian 2022an txostena aurkeztu du. Herritarrok helarazten dizkiogun bizipenetan oinarrituta, hizkuntza-eskubideei buruzko argazkia eskaintzen digu urtero eta, bere bitartez, agerian geratzen ari da euskaraz eroso bizitzeko eskubidea mugatzen eta oztopatzen zaigula egunerokoan. Dokumentatuta geratu da, beste behin ere, euskaraz aritzeko zailtasunak daudela, ahoz zein idatziz, mota guztietako zerbitzu eta jardueretan, baita lan esparruan eta kontsumo harremanetan ere.
Txostena atalka antolatuta dago eta, adibide ugariren bitartez, ondorengo arloetako irakurketa orokor bat egiten da: estatuetako eta autonomia erkidegoetako administrazioak, herriko etxeak eta udalak, osasungintza, hezkuntza, segurtasun eta herrizaingoa. Horiekin batera, kulturan, aisian eta kirolean izandako urraketen eta txalotzeen berri ematen da. Azkenik, eremu sozioekonomikoari ere erreparatu ohi dio Behatokiak.
Eremu sozioekonomikoaren aldagai esanguratsuenei dagokienez, nabarmendu beharra dago Ipar Euskal Herriko eta Nafarroako araudietan ez dela hizkuntzaren aipamenik edo gutxieneko betebeharrik jasotzen, ez paisaiari, ezta arretari dagokionez ere. Euskal Autonomia Erkidegoan, lege betebeharrak dituzten interes orokorreko zerbitzuetan, ordea, arau-hauste ugari egon ohi da, txostenean jaso den bezala. Energia hornitzaileek eta merkaturatzaileek, telekomunikazio enpresek, finantza eta aseguru etxeek, garraio enpresek edo-eta produktuak saltzeko edo zerbitzuak emateko jendeari irekita dauden establezimendu handiek maiz urratzen dituzte herritarron hizkuntza eskubideak. Eta horrek, gainera, ez du lege-aldetiko ondoriorik izaten. Bestelako ondorioak izan ditzake, adibidez, herritarrek enpresa horiez daukaten irudian, eta noski, euskararen erabilgarritasunari buruzko pertzepzioetan.
Profesionalen zerbitzuetan, ostalaritzan eta bestelako negozio askotan euskararen presentzia eta arreta alboratzen dira, baina atzerriko hizkuntzetan eskaintza nabarmena izaten da
Profesionalen zerbitzuetan, ostalaritzan eta bestelako negozio askotan euskararen presentzia eta arreta alboratzen dira, baina atzerriko hizkuntzetan eskaintza nabarmena izaten da. Halaber, oso gutxi izaten dira bezeroekiko informazioa, fakturak, tiketak, etab. euskaraz dituztenak. Merkataritza guneetan eta kate handien kasuan, adibidez, legeak hala behartzen duen kasuetan aurrerapauso batzuk izan diren arren, karteletan adibidez, orokorrean, bezeroei arreta emateko egiten diren kontratazioetan edota zerbitzu telematiko zein bestelako informazioetan euskarak ez du aitortza egokirik eta, goian esan bezala, EAEn lege betebeharrak dituztenetako askok ere ez dituzte aintzat hartzen edo ez dira betebehar horietatik harantzago ausartzen.
Aurrera begira, zer egin dezakegu egoera hobetzeko? Askotan azpimarratu dugun bezala, bakoitzak bere eginkizunak ditu. Hasteko, administrazioek euskara eroso eta lasai erabili nahi duen herritarra erdigunean jarri behar dute, dagoen araudi apurra hobetzea eta aplikatzea bermatu behar dute, eta araudia ez betetzeak ondorioak izan beharko lituzke, beste edozein araudi betetzen ez dugunean gertatu ohi den bezala; bestela, berdin segituko dugu hogei urte barru ere. Bigarrenik, enpresek, saltokiek eta era guztietako entitateek erantzukizunez jokatu behar dute, erantzukizun linguistikoa enpresen gizarte-erantzukizunaren parte baita. Hirugarrenik, sindikatuak interpelatu behar dira, hitzarmenetan egoera hobetzeko neurriak proposa eta aplika ditzaten. Herritarrok, zerbitzuen erabiltzaile eta bezero ere bagaren aldetik, enpresei hizkuntza eskubideekiko erantzukizuna exijitu behar diegu, eta azkenik, gure esku dago Behatokia bezalako tresnak baliatzea, gure eskubideak urratzen direla uste badugu, egoera hobetzeari eta eragiteari begira.
Rober Gutiérrez, Bai Euskarari Elkartearen zuzendaria
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Abenduaren 26an, aireko eraso batean, Israelgo armadak bost kazetari palestinar hil zituen. Haiekin 130 kazetari palestinar hil zituzten. Albiste horrek gauza pare bat gogorarazi dizkit, lehenengoa, benetako kazetariek jasaten duten jazarpena munduko edozein lekutan, adibidez,... [+]
Azken hilabete hauetan hainbat institututan lan egitea egokitu zait eta, uneren batean edo bestean, ikasleekin lan merkatuak eskaintzen dituen aukerez hitz egin behar izan dut. Ikasleen tipologia askotarikoa da eta hiri berean asko aldatzen da auzo batetik aldamenekora,... [+]
Historikotzat nekez har daitekeen argazkiaren erdian agertzen den neskatoa idazten ari da, zer eta izenorde zerrenda bat: ni, zu, hura, gu, zuek, haiek. Beherantz begira egonik, neskatoaren begirada nolakoa den antzeman ezinik gelditu naiz ni.
Argazkilariaren lanari soraio,... [+]
Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.
Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]
Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.
Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]
Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.
Nobedadea izan ohi da Durangoko Azokari lotzen zaion hitz entzunenetako bat. Nobedadea han, eta nobedadea hemen. Zenbaitetan, ordea, lehengokoari beste itxura ematea aski izaten da etiketa hori itsasteko. Talentu berriztagarriz birmasterizatutako CDek eta berrargitalpenek badute... [+]
Euskara txikitasunean handia den ur emaria dugu. Bertako tanta bakoitzak gure kultura ureztatzen eta biziberritzen du. Egarri den hari itsaso bete ur eskaini. Euskara putzu sakon eta ilun batetik etorri izan bada ere, guztiok atera dugu gure ur-gazi lagina, eta guztiok bilakatu... [+]
Gazteak gero eta lehenago hasten dira pornografia kontsumitzen; izan ere, bere sexu heziketa bakarra da pornoa. Nola demontre heldu gara honaino?
Gaur egun, onartu behar da Interneti esker pornografia ikustea askoz errazagoa dela. Tamalez, klik baten bidez 7-9 urte arteko... [+]
Joan den abenduaren 5ean, PPk lege proposamen bat aurkeztu zuen Nafarroako Parlamentuan, Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetza lanpostuetan funtzionarizazioa lortzeko prozesuak bereizteko. Hori gertatuko balitz, 30 pertsona inguruk merezitako... [+]
Nazio Batuek abenduaren 10ean Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna aldarrikatu zutenetik 51. urteurrena bete da aurten. Data horrek garrantzia hartu du Euskal Herrian eta Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokitik gogoetarako zenbait elementu eskaini nahi ditugu.
Nazioarteko... [+]
Bazen behin kulturaren gordailu bilakatu zen herria. Denboraren poderioz, munduko agintariek kultura adierazpide ororen aurka hartutako neurri murriztaileen erruz, herrien garra, sormena eta irudimena amatatuz joan ziren, emeki-emeki kandela bat bailitzan. Hala ere, herrialde... [+]
Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]