Zer da artaldea? (Gerturatze bat)
Astebete pasatxo eman dut artaldeaz hausnarrean. Lehenago ere eskaini izan dizkiot tarteak artalde kontzeptuari ematen zaion erabilerari, baina orain dela astebete izandako elkarrizketak berritu du hari buruzko hausnarra eta paper honetara ekarri nau.
Orokorrean, ez dago ongi ikusita artalde bateko partaide izatea. Artaldeko kideak homogeneizatu egiten dira, dituzten ahalmenez desjabetu eta berezko ezaugarriak ezabatu egiten dira kolpe batez, eta seriean ekoiztutako panpinak bilakatzen dituzte epaileek.
Homogeneoak eta morroiak, irizpiderik gabekoak. Ustezko artzainak zer esan, morroiek hura egin. Ezer zalantzan jarri gabe. Aurrera? Aurrera! Gelditzeko? Gelditu! Bi izate: artzaina eta taldea. Batek agindu, besteak obeditu. Makila –hainbat elementutan gorpuztua– da haien arteko lotura bakarra.
Nik neuk ere erabili izan dut artaldea desegoki. Aspaldian, oso aspaldian, artzaina izan baino lehen. Boulevard bataiatu zuten merkataritza-gune handia Borregard –borrego hitzari erreferentzia eginez; bildots, alegia– zen askorentzat. Sartzen eta ateratzen ziren haiengandik ezberdin ikusten genuen geure burua –eta ziur aski haiek ere gu ezberdin ikusiko gintuzten, arraroak gintzaizkien–, artaldetik kanpo.
Artalde honen kide naizenetik ez dut Borregard hitza erabili. Ezin hutsaldu hainbeste ematen didana. Ezin ezereztu artzain egiten nauen hori. Izan ere, ardiek egiten naute artzain; haiek gabe ez naiz. Ezina, dudarik gabe, ezagutzatik datorkit –ez nuke orojakiletzat inork hartzea–, ardiekin bizitza konpartitzetik.
Ardiekin bizi denak badaki ardi guztiak ez direla berdinak, denak ardiak izan arren. Badirela urduriagoak eta otzanagoak; maitekorragoak eta zakarragoak; talde-zaleagoak eta bakartiagoak; ausartagoak eta beldurtiagoak; taldearen buruan joatekoak eta atzealdea nahiago dutenak. Eta denak ezinbestekoak.
Ardiekin bizi denak badaki kide bakoitzak baduela funtzio bat ekosistema horretan –beraz, erraz ondorioztatu daiteke artaldearen talde-izaera aldatuko dela kide bat hildakoan, edo jaiotzean–. Eta ekosistema horren azken helburua dela kolektiboaren bizitzari eustea, kide guztien ongizatea ziurtatzea.
Uste dut, maiz, artaldea eta ardi pila nahastu egiten direla. Lehenengoan kideen arteko interakzioak etengabeak dira, eta azken helburu hori beti dago presente, ezkutuan bada ere. Bigarrenean, ordea, kolektiborik ez dago, eta pilaketa apurtutako edalontziaren pusketak poltsa batean jasotzea bezain alferrikakoa da. Hau da, inork zati horiek itsasteko lanik hartu ezean, ez dago ur tantarik edaterik.
Horretarako dago, besteak beste, artzaina. Bere funtzio nagusia, zalantzarik gabe, artaldearen bizitza ziurtatzea da, ahaztu gabe, hori bai, bera ez dela kanpotik agintzen duen elementua eta ardiena bezala, bere existentzia artaldearen existentziari berari dagoela lotuta. Horregatik babestu behar du artaldea arriskuetatik; horregatik, jatekoa ziurtatu; horregatik, kide guztiontzako bizigarria den bizitza lortu eta mantendu.
Giza-taldeen funtzionamendua aztertzen dituzten horiei gomendatuko nieke artalde batean murgiltzea. Horrela, holobiontea zer den deskubrituko lukete: hainbat espezie elkartzea entitate bat sortzeko, denboran iraungo duen ekosistema, bere kideak zainduko dituena.
Orduan, artaldean bizitzea desiragarri litzateke. Orduan, artaldeak sortzen hasiko ginateke, elkar zaintzeko.
Euskal Herri osoan zehar daude mehatxupean hamaika baso, zelai, mendi zein nekazal lur. Horien defentsan diharduten tokian tokiko plataforma asko bildu dira larunbatean Gasteizen, EH Bizirik-ek deituta, inguru naturalaren “suntsiketaren” eta makroproiektuen... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
PP, Vox, Junts eta EAJren botoekin Espainiako Kongresuak onartu du otsoa espezie babestuen zerrendatik ateratzea eta, horren ondorioz, berriz ehizatu ahal izango dute Duero ibaitik iparrera.
Dakota Access oliobidearen kontrako protestengatik zigortu du Ipar Dakotako epaimahai batek erakunde ekologista, Energy Transfer Partners enpresak salaketa jarri ostean. Standing Rockeko sioux tribuak protesten erantzukizuna bere gain hartu du.
Sareak nabarmendu du Euskal Herri osoko eragileak daudela bertan eta deialdiak 140tik gora atxikimendu jaso dituela: "Horrek islatzen du zein den gaur egungo errealitatearen urgentzia, lurraren defentsaren beharra eta auziarekiko dagoen konpromezua".
Koalizio abertzaleko hiru ordezkariek ohar baten bidez euren "frustrazioa" adierazi dute proiektu fotovoltaikoa ezin gelditzeagatik: "Egoera horren aurrean, ez gara legegintzaldia amaitzeko indarrez sentitzen". Proiektu honi ez! plataformak salatu du EH Bilduren... [+]
Arratzua-Ubarrundiako "Proiektu honi ez!" plataformak adierazpen hau kaleratu du, udalerri horretako EH Bilduko hiru zinegotziek dimisioa aurkeztu berritan. Izenburu hau darama testuak: "EH Bilduren moketako politika edo Iparra nola galdu".
Arratzua-Ubarrundia (Araba) herriko EH Bilduko hiru zinegotziek dimisioa eman dute Solariaren zentral fotovoltaikoagatik. Hau da hiru zinegotziek, Txetxu Zengotitabengoak, Laura Sanchok eta Javier Ruiz de Arkautek, herritarrei zuzendu dieten agur mezua.
Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu. Formato oso berezia du: plegatutako orri handi bat da eta zabaldu ahala poster handi bat agertuko zaigu barnean. ARGIAk sostengatzen du Bizi Baratzea... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
