Zazpi graduen koxka, zuhaizpean
Zenbat bertsok, olerkik eta poemak aipatzen dute zuhaizpe batean izandako egonaldia? Erromantikoa, nartzizista, eromenarena, gaztekeriazkoa eta abar. Horiek idatzi eta kantatu dituen makina bat lagun zuhaizpe batean egoera horretan sekula egon gabekoa izango da. Izan, izan agian bai, baina egon gabe; zuhaizpean egon gabe. Buruak askorako ematen du.
Zuhaizpeari ez al diogu balio handiegia ematen? Denetatik otu dakiguke. Zuhaitz gaiztoak ere badira, intxaurrondoa (Juglans regia) adibidez. Bere izenak dakarren kolonizatzaileen tortura basatien gogorarazpen soilaz gain, bere azpian lo kuluxkarik ez egiteko dio ohiko esaerak: “Intxaurraren azpian lo egitea txarra”. Plinio zaharrak ere jaso zuen: “Bere itzala trinkoa da eta pertsonei buruko mina eragiten die eta inguruan landatutako edozeri kalte egiten dio”. Bestela ere esaeratik osatua dago intxaurrondoa: “Intxaurra etxe ondoan txarra”, “intxaur arbolak ez du lagunik nahi”, Jose Kruz Etxeberriak 1821ean idatzi zuen “kalte handia egiten die intxaurrak hura aldatuta dagoen tokiko mahasti eta soroari”. Badakigu intxaurrondoak ez duela inguruan nahi lurreko elikagaiak sustrairatzerakoan konpetentzia egingo dion beste inor. Horretarako hostoetan eta sustraietan juglona deituriko substantzia pilatzen du. Hostoetakoa lur gainera eroriko da, arbolapeko landare gajoei erasoz, eta sustraietan antzera… Esaeretan jasoa den horri gaur egun “alelopatia” esaten diogu eta gutxi gehiago nola lan egiten duen badakigu. Intxaurrondoarena alelopatia negatiboa da, hau da, kalte egiteko erabiltzen ditu substantziak. Antzera lan egiten dute eukalipto batzuek (Eucalyptus spp.): horien azpian pilatzen diren hosto-hondakinek eta sustraiek jariatzen dituzten “izerdi” alelopatikoak dira eukaliptadiko landare “basamortuaren” erantzuleak, izan ere, lurzoruko mikrobio batzuk eta batez ere landare-espezie asko zuzenean erasotzen dituzte, bizitza bera eraman ezina egin arte.
Alelopatia positiboak ere badira, landare batek beste bati lagundu egiten dionean, adibidez. Leka (Phaseolus vulgaris) eta marrubia (Fragaria x ananassa) lagun handiak dira; elkarren ondoan biziz gero askoz bizimodu hobea izan eta uzta oparoagoa emango dute. Honelako adibide mordoa ere badago.
Zuhaitzen eta arbolen laguntza nabarmenena guri egiten digutena da. Alelopatiak alelopatia, ematen diguten itzala ez da, Beñat Sarasolak dioen bezala, saguzarraren eguerdiko doministikua. Frantziako INRAEk gidatu duen Cooltrees programak eman dituen neurketen arabera, bi aldeetan arbolak landatuta dituen hiriko kale batean 40ºC inguru egiten duenean 7ºC jaisten dute tenperatura, arbolek, noski. Programa horretan lanean aritu den Augustin Bonnardot arbolazainak 7ko horren koxka argitu digu: “Inpaktu hori tamaina errespetagarria duten zuhaitzena baino ez da. Zuhaitz horiek beren ahalmen osoa eskaintzeko, helduarora iritsi behar dute, eta beraz, premiazkoa da hiriko bizitzarekin bateragarriak diren zuhaitzak zaintzea eta baldintza onetan landatzea”.
Nahikoa lan jarri digu, gure zuhaitz eta arbola gehienen zaintza arborizida, kriminal, hiltzaileen eskuetan dugun herri honetan. Zuhaitz handirik ezagutzen al duzu hirian zure inguruan? Eskertu iezaiozu, bada, itzala behinik.
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.