Zainzurien skotomorfogenesia eta fotomorfogenesia
Datorren negua gozatuko digute zainzuri kimuek (Asparagus officinalis). Baratzeko nire kuttuna da, baita nire baratzekoa ere.
Bat-batean urteak bizitzen den landare batek lurpetik luzatzen du kimua. Urtero landarea desegin egiten da, udazkena etorri ahala urte horretan hazi den landarea horitu, ihartu eta deuseztatu egin da. Neguan lurpean soilik bizi da. Sasoian bildu eta sustraietan jaso ditu erreserba gordekinak; loditu eta sasoi berria ekarriko duten eta luzatu eta epelduko diren egunen zain jarriko dira. Orduan erresalbuak piztu, dantzatu eta bizia eman eta erreserba berriak ekoitziko dituen landarea sortu nahi du. Landare horren lehen pujak edo muskilak dira kimuak. Kimuak barruan dakartza aurreko sasoi osoan sustrai lodikoteetan pilatu eta pilatu jasotako erresalbuak. Gordekin horiek ahalik eta ondoena antolatzeko biltegiratze teknika aurreratuenak erabiltzen dituzte landareek: azukre konplexuak. Azukre horien korapiloak eta begiztak askatu eta sasoi berria osatuko duen landarea eraikitzeko zelulek beharko dituzten azukre sinple jangarri bihurtuta daude kimuan. Sustraian ahalik eta gehien jasotzeko erreserbak konplexuak dira, trinkotuak, bere baitan areago bilduak, gainkontzentratuak. Kimuan, aldiz, arinduta daude, askatuta, urtuta, di-da erabiltzeko moduko jakiak dira. Azukreen joko horrek aparteko gozotasuna eransten dio kimu berriari; sasoiko lehen zainzuri naturala lehen aldiz ahoratutakoan aho sabaiari galdetu… Ahobeltzenak ere igartzen dio.
Kimu berria sustraietatik abiatu eta luza eta luza landare berria altxatu arte ez da geratuko. Hasieran lurpean zuri-beluri antza luzatuko da, skotomorfogenesi aldia da; gero, behin argitara aterata, argi horrekin bere funtzio fotosintetikoa eginez, jeneralean berdea den berezko kolorea hartuz luzatuko da, fotomorfogenesi aldia da. Zuria den artean sustraietako jakiak beste ez du izango; fotosintesiarekin berriak, berak sortutakoak izango ditu. Horra dastaren aldaketa nabarmena. Lurpean zuria denean zapore, ehundura eta azalmintz leunagoak, finagoak ditu.
Zainzuridietan ildo-bizkar handien azpian luzatzen dira kimu preziatuak. Beste barazki batzuei inguruan eraikitzen zaie lurrestaliko dituen muntoa. Badira lurrik gabe, beste materialen batekin estaltzen direnak ere: paper, kartoi, ohol, loreontzi, teila… Baita hosto mototsa lotzea nahikoa dutenak ere. Hona batzuk: behartsuen zainzuria (Chenopodium bonus-henricus), apioa (Apium graveolens), endibia (Cichorium endivia), eskarola (Cichorium endivia var. crispum eta var. latifolium), uraza (Lactuca sativa), txikoria (Chicorium intybus), porrua (Allium porrum), kardua (Cynara cardunculus), patata (Solanum tuberosum) eta arabarba (Rheum rhabarbarum). Baratzezainak zuritu beharrik gabe ere etortzen dira makina bat landaretan kimu berri jangarri eder askoak: lezka (Typha spp.), laharra (Rubus fruticosus), anbulua edo zapo-porrua (Asphodelus albus), txikori-belarra (Taraxacum officinale) eta abar.
Udazkenetik udaberrirako bidea gutiziaz gutizia igaro nahi duzun gupera, melenga edo milixka bazara eta are gehiago milikeriatan eta mizkinkeriatan ibili zalea bazara, ekin mendian bilketari eta barazkiak zuritzeari. Ahozuriak baratzea zuritzera.
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
'Nafarroako Intxaurra' marka kolektibo berriak Lizarraldeako, Erdialdeko eta Goi Erriberako zortzi ekoizle biltzen ditu. Kanpaina honetan 200 bat tona intxaur merkaturatuko dituzte, Nafarroan ekoizten den intxaur kopuruaren %46 inguru.
Bada urtebete udazkeneko bederatziurrenak nola egin artikulua idatzi nuela eta berriz ere urtaroak eskatzen digun lanaz idatzi beharra daukat. Izan ere, gibel garbiketa egiteko sasoia dugula esanez publikazio dezente ari naiz ikusten sare sozialetan eta kezka eragin dit. Orain... [+]
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Sekreturik ez esan baratzean. Bai bai, adi baratzean. Zer agi ere ataizean ibili, begi-belarri. Ezkutatzekorik baduzu ez azaldu baratzean. Patatak (Solanum tuberosum) begiak ditu, artoak (Zea mays) belarriak, arrosondoak (Rosa spp.) antena zorrotzak, asunak (Urtica dioica)... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
"Kanpora begira" bizi izan garen udararen ondoren, udazkenak geure buruarekin berriro konektatzera, errutinara itzultzera eta bertan nola sentitzen garen entzutera gonbidatzen gaitu. Eta udazkenean zer behar dugu osasuntsu eta energiaz beteta sentitzeko? Garaiko jakiek... [+]
Hemen gatoz, atzera ere, hausnarra berritzera. Edo behintzat saiatzera. Edo horrekin amestera. Ez dakit, ordea, berritik zer izango dugun; izan ere, antza, munduak lehengo lepotik burua jarraitzen du. Barkatu okerra: gizakiok jarraitzen dugu lehengo lepotik.
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]