Zainzurien skotomorfogenesia eta fotomorfogenesia
Datorren negua gozatuko digute zainzuri kimuek (Asparagus officinalis). Baratzeko nire kuttuna da, baita nire baratzekoa ere.
Bat-batean urteak bizitzen den landare batek lurpetik luzatzen du kimua. Urtero landarea desegin egiten da, udazkena etorri ahala urte horretan hazi den landarea horitu, ihartu eta deuseztatu egin da. Neguan lurpean soilik bizi da. Sasoian bildu eta sustraietan jaso ditu erreserba gordekinak; loditu eta sasoi berria ekarriko duten eta luzatu eta epelduko diren egunen zain jarriko dira. Orduan erresalbuak piztu, dantzatu eta bizia eman eta erreserba berriak ekoitziko dituen landarea sortu nahi du. Landare horren lehen pujak edo muskilak dira kimuak. Kimuak barruan dakartza aurreko sasoi osoan sustrai lodikoteetan pilatu eta pilatu jasotako erresalbuak. Gordekin horiek ahalik eta ondoena antolatzeko biltegiratze teknika aurreratuenak erabiltzen dituzte landareek: azukre konplexuak. Azukre horien korapiloak eta begiztak askatu eta sasoi berria osatuko duen landarea eraikitzeko zelulek beharko dituzten azukre sinple jangarri bihurtuta daude kimuan. Sustraian ahalik eta gehien jasotzeko erreserbak konplexuak dira, trinkotuak, bere baitan areago bilduak, gainkontzentratuak. Kimuan, aldiz, arinduta daude, askatuta, urtuta, di-da erabiltzeko moduko jakiak dira. Azukreen joko horrek aparteko gozotasuna eransten dio kimu berriari; sasoiko lehen zainzuri naturala lehen aldiz ahoratutakoan aho sabaiari galdetu… Ahobeltzenak ere igartzen dio.
Kimu berria sustraietatik abiatu eta luza eta luza landare berria altxatu arte ez da geratuko. Hasieran lurpean zuri-beluri antza luzatuko da, skotomorfogenesi aldia da; gero, behin argitara aterata, argi horrekin bere funtzio fotosintetikoa eginez, jeneralean berdea den berezko kolorea hartuz luzatuko da, fotomorfogenesi aldia da. Zuria den artean sustraietako jakiak beste ez du izango; fotosintesiarekin berriak, berak sortutakoak izango ditu. Horra dastaren aldaketa nabarmena. Lurpean zuria denean zapore, ehundura eta azalmintz leunagoak, finagoak ditu.
Zainzuridietan ildo-bizkar handien azpian luzatzen dira kimu preziatuak. Beste barazki batzuei inguruan eraikitzen zaie lurrestaliko dituen muntoa. Badira lurrik gabe, beste materialen batekin estaltzen direnak ere: paper, kartoi, ohol, loreontzi, teila… Baita hosto mototsa lotzea nahikoa dutenak ere. Hona batzuk: behartsuen zainzuria (Chenopodium bonus-henricus), apioa (Apium graveolens), endibia (Cichorium endivia), eskarola (Cichorium endivia var. crispum eta var. latifolium), uraza (Lactuca sativa), txikoria (Chicorium intybus), porrua (Allium porrum), kardua (Cynara cardunculus), patata (Solanum tuberosum) eta arabarba (Rheum rhabarbarum). Baratzezainak zuritu beharrik gabe ere etortzen dira makina bat landaretan kimu berri jangarri eder askoak: lezka (Typha spp.), laharra (Rubus fruticosus), anbulua edo zapo-porrua (Asphodelus albus), txikori-belarra (Taraxacum officinale) eta abar.
Udazkenetik udaberrirako bidea gutiziaz gutizia igaro nahi duzun gupera, melenga edo milixka bazara eta are gehiago milikeriatan eta mizkinkeriatan ibili zalea bazara, ekin mendian bilketari eta barazkiak zuritzeari. Ahozuriak baratzea zuritzera.
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]