Zahartzaroak
Zahartzearekin aldaketa fisiologiko, emozional eta psikologikoak gertatzea unibertsala bada ere, horiek lurreratzeko modu materialak, sozialak eta pertsonalak ez. Maiz zahartzaroa singularrean deklinatzen da baina elikadura, energia, ura, hezkuntza edo osasun zerbitzuetara bakoitzak duen eskuragarritasunak zahartzaroko baldintzak markatzen ditu; baita ere, landa eremuan edo herri-hirian bizitzeak, eredu heteropatriarkalaren hautuak eskaini dezakeen familiarizazio sare tradizionala izateak edo gorputzen dibertsitatearen errealitateak, besteak beste.
Gazte eta helduaroa etengabe martxan dagoen garraio-zinta produktibistan kokatzen du eredu hegemonikoak, erritmo bizian eta arrakasta-molde zehatzekin. Garraio zintatik kanpo kokatu daitekeen zahartze demografikoari irtenbide inklusibo eta dotorea eman asmoz, zahartzaro aktiboaren aldarri distiratsua egiten da, zahartze autonomo, osasuntsu, sortzaile eta laguntzaile izaeraz jantzita. Baina zahardade homogeinizatzaileak garraio zintaren logika erreproduzitzen du; ideologia neoliberalarentzat pagotxa, Silver economy deritzonarekin edo zalantzan jarri beharreko belaunaldi-arteko zaintza ez ordainduekin bapo elikatua.
Egungo krisi ekosozialean birkokatzen ari den kapitalismo berde eta digitalak erabakitzen du zahartzaroan merkatutik pasatzen diren bizi baldintzen norabidea, digitalizazioarekin zaintza-washingari eta silver economy horri gehiago erantzuten dioten gomendio eta esloganekin: zimurren eta muskuluen grabitatearen kontrako errezetak, eremu naturaletara ezinbesteko bidaiak, erresidentzia pribatuen bizileku paradisuzkoak (zure komunitatetik deslotuta), azken modeloko tramankuluen kontsumoa…
Baina zahartzaroak baditu beste mila aurpegi ere: euren eskubideen defentsan memoria ez-erromantizatua zein egungo beharrak aldarrikatzen dituzten Oneka-riak; zahartzaroan zer zaintza jaso/eman nahi dugun eta heriotza duinaren inguruan agenda feminista propioa eraikitzen ari diren herri eztabaidak; zahartzaroa bizitzeko etxebizitza proposamen komunitarioak; gorputz eta bizi-moldeen tabuak interpelatzeko ahots gero eta ugariagoak… Pentsioak, fardelak, beldurrak, sormena, bakardadea, bakarrik egoteko grina, aldaka-apurtua, aitona, alaba, berotasuna, ohe-artikulatua, hotza, despisteak, sexua, bastoia, aitzurra, minak, maitaleak…
Zahartzaroa egunerokoak taxutzen duen bide gisa hartzen badugu –gertuago edo urrunago haragituta sentitzen badugu ere–, zer enfokatzen laguntzen digu ekofeminismoak? Krisi ekosozialak zahartzaroan dituen eragin zehatzak azaleraztea: ze eragin du klima aldaketak, biodibertsitate galerak, ur eskasiak, lurraren kutsadurak, landa eremuaren husteak, migrazio bortxatuak, zaintza erregimenak… Azterketa eta datu hutsunea (interesatua) handia bada ere, jakina da elikadura osasuntsuaren gabeziak, muturreko gertaera meteorologikoek, izurriteek, pobrezia energetikoak, bizitzaren garestitzeak, auzokide ezezagunek, osasunaren eta zaintzaren pribatizazioek… emakumeengan* eta zaurgarrienak diren pertsonengan eragin handiago dutela eta emergentziazko egoeretan areagotzen direla.
Emakumeen bizi esperientzien politizazioak oso baliagarriak zaizkigu pribilegioak eta bortizkeriak zein desberdinkeriak ikusarazteko; baita ere, adineko barne piztiei ateratzeko askabideak irekitzeko eta nolako zahartzaro ekofeministak eraiki nahi ditugun agentzia mamitzeko.
Sexologian eta zoru pelbikoan aditua den Juncal Alzugaray Zurimendi fisioak zenbait gako eman ditu klimaterioa eta menopausia hobeto ulertzeko.
Arrazismoa, matxismoa, klasismoa, eta beste hamaika ismo-rekin batera koka genezake edadismoa ere, adinkeria, alegia. Adinaren arabera jasan daitekeen bazterketa guztiok paira bagenezake ere, bestelako diskriminazio motekin gurutzatzen denean, errealitatea gogortu egin daiteke... [+]
Zahartze aktiboan ongizate emozionalak duen garrantziaz mintzatu da Miren Uharte Ultzamaldeko Gizarte Zerbitzuetako Mankomunitateko hezitzailea.
Sakanako pertsona zaharrei babesa emateko proiektu pilotua da Teknoadineko Landab. Bizilagunen parte hartzea “funtsezkoa” dela nabarmendu du Nafarroako Gobernuak.
25 etxebizitza eraikiko dituzte, eta baratzea eta zerbitzu komunak izango dituzte. Eraikina Etxekide kooperatibak eraikiko du, Nafarroako Gobernuaren babesa du, eta Iruñeko Udalak lursail bat utziko du proiektua eraikitzeko. 2026rako amaitzea aurreikusi dute eta... [+]
Auzoaren eta auzoko biziaren parte dira eskolak, eta horregatik, bata bestearen ondoan dauden Irungo Eguzkitza ikastetxea eta Amaxantalen zahar-etxea ohituta daude hainbat ekintza elkarrekin egitera. Gabonen atarian ere, postal pertsonalizatuak prestatuko dituzte, batera... [+]
Kaitin Allenderi (1972, Arrasate) bizitzak eman dio bakarrizketarako gaia, eta bakarrizketak bizitza. Berriki aurkeztu du Zahartzaro hiperaktiboa lana. Mitoak deseraiki eta tabuak eszenaratu nahi izan ditu, konplexurik gabe: “Ez dugu barre sano egingo, norberaz barre... [+]
Zahartzaroa eta osasunari lotutako jardunaldiak antolatu ditu Gareseko osasun etxeak; bertan izan da Mertxe.
Batzuentzat, teknologia da arazoen konpontzaile bakarra, eta batzuetan bada. Baina teknologiak bizitzako arazo guztiak konponduko dituela pentsatuz, nire ustez, gizarteak onuragarriak ez diren zenbait agertokitara bideratzen gabiltza.
Gauzak egiteko modu anitz dago munduan,... [+]
Denok ez gara iristen erretiroa gozatzera eta irtenbide zaila dauka, gazterik amaitu nahi ez eta hainbeste gaztetasun behin pilatuko, eta orduan, kito? Hala gertatzen bada, norberari ez ezik Imsersori eta negozio asmoz sai direnei ere min galanta.
Familiaren egoera ezin... [+]
AEBetako hauteskunde-biharamunarekin jarraitzen dugunez hamar egun igaro ondoren, Mark Twain pikaroaren ateraldietako bat –“Jainkoak gerragintza asmatu zuen estatubatuarrek geografia ikas zezaten”– gogoratu eta haren parafrasia eginez, guk ere esan... [+]
Psikologian doktorea da Pili Castro Blanco (Basauri, 1968), eta arlo horretan irakasle dihardu, Deustuko Unibertsitatean. Era berean, adinekoen eta zahartzearen sailaz arduratzen da Bizkaiko Caritas erakundean. 2016an adinekoen bakardade sentimenduari buruzko doktore-tesia... [+]
55 urtetik gorako pertsonen bizi-baldintzak aztertzeko EAEn egin duten inkestaren arabera, asebeteta dagoen jende aktiboa da gehiengoa, zahartzaroaz sarri eman ohi den irudi ezkor eta infantilizatutik urruti.