“Zabor” bihurtu den lehengaiari bigarren bizitza emateko proiektua
Duela sei bat urte iritsi zen Rakel Santamaria Gamiz-Fikara. Ez zuen ordura arte artzaintzarekin eta artilearekin inolako harremanik izan, baina kontzientzia ekologistak lehengai horrekin lotutako egitasmoren bat martxan jartzera bultzatu zuen: “Hona iritsi nintzenean, konturatu nintzen inguruko artzainek artilea zaborretara botatzeko aukera besterik ez zutela, eta sekulako pena ematen zidan horrek”. Bere kabuz, artilearekin zer egin zitekeen aztertzen eta han-hemen kuxkuxeatzen hasi zen, eta horrela sortu zuen 2017 urtearen bueltan Artilea Mundura proiektua.
“Nire bikotearen lehengusu bat artzaina da Gipuzkoan, eta artile zakuak zaborretara bota behar zituela ikusi nuen. Orduan esan nion ezetz, ez botatzeko, zerbait eginen nuela nik horrekin”, dio Santamariak. Izan ere, kontzientzia ekologistak mugituta, plastikoaren eta antzeko materialen erabilera murrizteko saiakeran ari zen lehenagotik, eta zenbait objektutan plastikoa ordezkatzeko artilea material interesgarria izan zitekeela iruditu zitzaion: “Deba inguruko emakume batengana joan nintzen artilea lantzen ikastera, eta behin teknikak ikasita, hura lantzeko makina bat ere erosi nuen”.
Bikotearen lehengusuaren artilearekin hasi zen, baina pixkanaka hurbilean ardiak zituztenei ere jasotzen hasi zen: “Hemen gehienak ez dira artzainak, etxe inguruko larreak-eta garbitzeko ardi gutxi batzuk bakarrik dituzte”. Denek zaborretara botatzen zuten artilea –horretarako ordaindu egin beharra da kasu askotan, gainera–, eta beraz, begi onez hartu zuten proposamena. Bestetik, Latxa Esnea kooperatibarekin ere elkarlanean aritu da bizkaitarra. Kooperatibak artzainei artilea erosi eta kilo asko biltzen dituenean, garbitzera bidaltzen dute kanpora. “Latxa ardiaren artilea beste mota batzuetakoekin nahasten dute han, haria egiteko eta kardatzeko”.
Panpinak, oinetakoak, plantillak...
Latxa Esnea kooperatibarekin abiatutako elkarlan horretatik lortzen duen artiletik, oinetakoak egiten ditu Santamariak. “Oinetakoen kasuan, guztia eskuz egitea ezinezkoa litzateke, lan asko eskatzen du-eta”, dio. Sarako Iletegia proiektuan lortu dute ardi latxaren artilea bakarrik erabiliz lan egitea, baina oso leku gutxitan egiten dela hori dio: “Guk gure artilea besteenekin nahasten dugu kasu honetan”.
Behin artilea garbituta, hura harrotzea eta feltroa egitea dira hurrengo pausoak. Haria gutxitan egiten du Santamariak, sokak egiteko bakarrik erabiltzen du. Bestela, normalean, feltroa darabil artilezko produktuak egiteko: panpinak, zapatilak, osagarriak, xaboiak, margolanak… denetik egiten du, eta sortutakoak inguruko artisau merkatuetan eta denda ekologikoetan saltzen ditu. “Nik honekin ez dut dirurik irabazten, ekologiarekiko maitasunagatik egiten dut. Helburua gehiago da kontzientziazioa egitea, beti plastikoa beharrean, gauza naturalak ere erabil ditzakegula ikusteko”.
Nafarroako beste zenbait herritan bezala, duela lauzpabost urte hasi ziren Basaburuan gaztainondoen inguruko lanketarekin. “Bertako gaztain barietateei lotutako ikerketa abiatu zuen Nafarroako Gobernuak, eta orduan hasi zen hemengo herrietan ere gaztainaren historia... [+]
Euskal literaturaren eta kulturaren topaleku garrantzitsuenetakoa da abenduaren 5etik 8ra egingo den Durangoko Azoka, eta 59. edizio honetan ere, Bizi Baratzeak bere postua izanen du, ARGIAkoaren ondoan.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua argitaratu berri du ARGIArekin. "Egin ezazu zuk zeuk" filosofia kosmetikoen mundura ekarrita, egunerokoan behar diren produktuak egiteko liburu teoriko-praktikoa da. Eskuragarri dago azoka.argia.eus webgunean.
Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
Nafarroako Hazialdekoren, Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkartearen (BLE) eta Gipuzkoako Biolurren arteko elkarlanetik sortu berri da HoBBea, mugaz gaindiko proiektua. “Garien bueltan bagenuen aspalditik harremana gure artean, baina, nolabait, harreman horiek... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]