Venezia baino zerbait gehiago, Joseph Brodskyren bitartez
Aste honetan aurkeztu da Joseph Brodskyk idatzitako Ur marka. Veneziari buruzko saiakera. Rikardo Arregi Diaz de Herediak itzuli eta Katakrak argitaletxeak publikatu du poeta errusiar atzerriratuari euskarara itzuli zaion lehen liburua.
“Zalantza egiten dut Venezia bera den liburu honen gai nagusia”, dio Arregik Ur marka-ri idatzi dion hitzatzean. “Venezia aitzakiatzat harturik, Brodsky, denborari buruz eta urari buruz (sinonimoak berarentzat, azken buruan) hausnarketan aritzean, saiatzen da azaltzen nola denbora eta ura gauzatu diren Venezia deituriko leku batean, edo nola Venezian denbora bera ikusgai bilakatu den, begiratu ahal dugun fenomenoa”.
Brodskyren aurretik beste idazle asko ere liluratu zituen Venetoko hiriburuak. Besteak beste Johann Wolfgang von Goethe, Rainer Maria Rilke, George Sand edo Thomas Mann aipatu ditu Arregik, Italiako hirira 1990ean egin zuen lehen bisita gogora ekarri duen testuan. “Veneziar adjektiboak, poesiarekin lotzen zenean, bazuen, badu, gainera, imanak burdina bezala erakartzen ninduen esanahi zalantzazko eta anbiguoa, gutxiesgarria baina dotorea, gainbehera adierazten duena eta aldi berean duintasuna, sakontasuna azalkeriaren atzean ezkutatzen duena, etika estetikaren atzean: dekadentziaren ametsa, eta, Brodskyk idazten duen bezala, gaztetan apur bat dekadentea izan ez denak ez du bururik”.
Sobietar Batasunetik alde egin ostean ezagututako hiria
Jarrera “dekadente” hori, ordea, Brodskyri bizitzea egokitu zitzaion garaian eta herrialdean, arazo serioetan sartzeko bidea izan zitekeen. 1964an “parasitismo soziala” leporatu zioten Sobietar Batasunean, argudiatuz poeta gisa egiten zuen lana ez zela gizartearentzat ekarpen nahikoa. Eta arrazoi horregatik, bost urtez behartutako lanak egitera zigortu zuten, emaztearengandik eta lagunengandik urrun, Artikotik gertu. 18 hilabeteren buruan zigorra kommutatu zioten arren, ez zuen bakerik izan.
Bere ibilbideko momentu delikatu batean ezagutu zuen Venezia Brodskyk, 1972an: urtetako jazarpena jasan ondoren, Sobietar Batasuna utzi zuen eta 1977ra arte herritartasunik gabe geratu zen, AEBetako pasaportea lortu zuen arte. Lehen egonaldiaren ondoren ere Veneziara maiz itzuli zen, urtero-urtero, neguan, bi hamarkadaz. Bisita horien fruitua izan zen Ur marka, jatorriz ingelesez idatzia baina, Arregik gogora ekarri duen moduan, lehenbiziko aldiz italieraz argitaratua Fondamenta degli incurabili (Sendaezinen kaia) izenburupean, 1989an. Ordurako Brodskyk Nobel saria eskuratua zuen eta ospe handiko poeta bihurtua zen.
Venezia baino zerbait gehiago ezagutu
Angel Errok liburuaren hitzatzean azaldu duenez, “oker dabil Veneziaz gehiago jakiteko asmoz liburu honetara hurbildu dena”. Burlatako idazlearen esanetan, Ur marka-n ez zaio irakurleari eskaintzen giltzarik hiriaren muinera sartzeko eta hura ezagutzeko; eta ez da Brodskyren Veneziako toki kuttunak zein ziren ezagutzeko liburua ere. Ez dago “txoko sekretuen errebelaziorik”, ez dago oroigarri enblematikoen gaineko “interpretazio ikusgarririk”; ezta “bizipenen kronikarik ere”.
“Bidai gidatik zerbait badu, barnera begirako bat litzateke, zeinarekin, guk Venezia gabe, Veneziak gure buruaren txoko ez turistikoegiak ezagutzen lagunduko bailiguke. Baina nik uste dut gehiago asmatuko genukeela Brodskyren poesiaren irakur gidatzat hartuko bagenu”, Erroren arabera. Lurretik gogoeta metafisikoetara eramaten du irakurlea Brodskyk, “ez bakarrik Venezia, inguratzen gaituen guztia modu berri batean ulertzera, funtsezko zerbait ezagutarazi zaigula pentsatzera”.
Alfonso Cardenalek Vidas Perras. Cuentos musicales del Sofá Sonoro (Bizitza Latzak. Soinu-sofako musika-ipuinak) izenburuko liburua argitaratu berri du. Bertan, herri-musikaren historiaren bazterretan abandonatutako kultuzko hogei musikariren zorigaiztoko biografia... [+]
Roald Dahl idazle irakurriaren umeentzako hainbat lan berritu dituzte: “lodi” eta “itsusi” bezalako adjektiboak desagertu dira, baita esaldiren bat gehitu ere ileordea eramatea ez dela ezer txarra adierazteko, esaterako.
Galizian jaioa, Bruselan egin du kasik laneko aldi guztia. Biologia eta Medikuntza ikasketak eginagatik ere, gisako lanik ez herrialdean bertan, eta bakailao-ontzi batean itsasoratu zen, noizbait, biologo. Europako arrantza ikuskaritzan zen lanean laster. Idazle aipu eta sona... [+]
Annie Ernaux idazle frantsesa saritu du Suediako akademiak. Nobela autobiografikoak idatzi ditu batez ere, eta hainbat irakur daitezke euskaraz, 'Pasio hutsa' eta 'Gertakizuna' eleberriak, besteak beste. Bere obraren ausardia eta zehaztasun klinikoa saritu ditu... [+]
Ekain honetan hamar urte bete ditu Pasazaite argitaletxeak. Nazioarteko literatura euskarara ekartzen espezializatu den proiektuak urteurren hori baliatu du ateak itxiko dituela iragartzeko.
Voltairine de Cleyre (1866-1912) XX. mendeko mugimendu anarkista eta feministako emakume garrantzitsuenetariko bat izan zen, Emma Goldmanekin batera. Feminismoa boto-eskubidearen aldeko borrokara mugatzen zen garaian, Cleyrek bide berriak ireki zituen eta gaur eguneraino iraun... [+]
Anbereseko Central Staationen aurkituko du liburu honetako narratzaile izenik gabeak Jacques Austerlitz, bere iraganaz oroitu ezin den gizona. Hamarkadaz hamarkada eta hiriz hiri luzatuko dira bien arteko solasaldiak, lainoan bildutako memoria argitzeko ahaleginean. Idoia... [+]
Esloveniako literaturak azken mendea begien aurretik pasatzen ikusi duen idazlea galdu du. Boris Pahor 108 urterekin zendu da astelehen honetan Triesten.
Mundua dardarka jarri duen gerra baten lekuko garen une honetan, joan den mendeko lehen gerra handian girotutako nobela bat publikatu da ostegun honetan Frantziako Estatuan. Eta ez edozein nobela: 78 urtez “desagertuta” egon ondoren iaz berreskuratu ziren... [+]
Alda Merini (Milan, 1931-Milan, 2009) poeta italiarra izan zen. Lan asko argitaratu zituen, tartean hamarnaka poesia liburu eta bi-hiru autobiografia (L'altra verità. Diario di una diversa, La pazza de la porta accanto eta Reato di vita. Autobiografia e poesia).
"Emakumeak egon ziren, han zeuden, nik ezagutu nituen, baina haien familiek eroetxeetan giltzaperatzen zituzten, elektroshock-ak ezartzen zizkieten. 50eko hamarkadan, gizona bazinen, errebelde izan zintezkeen, baina emakumea bazinen zure familiak giltzapetzen zintuen. Izan... [+]
Gauza garrantzitsua gertatu da astelehen honetan literatura euskaraz irakurtzea atsegin dutenentzat: W. G. Sebalden Austerlitz argitaratu du Igela argitaletxeak. Idoia Santamariak egindako itzulpenari esker, idazle alemaniarraren obrarik ezagunena nobedadeen artean aurkituko du... [+]
Asteazken honetan aurkeztuko dituzte Erein eta Igela argitaletxeek Literatura Unibertsala bildumako hiru lan berriak, tartean Maryse Condéren Bihotza negar eta irri (ene haurtzaroko istorio egiazkoak). Joxe Mari Berasategik euskaratua, idazle guadalupearraren obra... [+]
Wu Ming literatur kolektiboaren Proletkult (2018) “objektu narratibo” berriak sozialismoa eta zientzia fikzioa lotzen ditu, Sobiet Batasuneko zientzia fikzio klasikoaren aitzindari izan zen Izar gorria (1908) nobela eta haren egile Aleksandr Bogdanov boltxebikearen... [+]
Ingelesez idatzitako literatura distopikoaren hiru obra nagusiak euskaratu ondoren, Tafallako argitaletxeak beste kolpe bat eman du liburu-dendako apalategian Margaret Atwooden Neskamearen ipuina argitaratuz, Zigor Garrok itzulita.