“Valhalla”ren bila
Gainetik dabiltzan harrapariengandik ihes egiteko bizkarralde iluna dut, itsasoaren uretan ezkutatzeko. Bertako orban koloretsuek nire sardako kideen artean nahasteko balio dute (zebren modura). Nire sabelaldea, ordea, zurixka da, azpitik ikusten nautenek eguzkiaren argiarekin ni atzemateko zailtasunak izan ditzaten. Bikingo bat naiz, eta odolean daramat lurralde berriak ezagutzeko grina. Ederra bezain gogorra izanagatik ere, nire familiarena ez da bikingoen ohiko beste istorio soil bat...
Berdela (Scomber scombrus)
Taldea: Ornoduna / Arraina.
Neurria: 30-40 cm.
Non bizi da? Ozeano Atlantikoko ipar-ekialdean. Euskal kostaldera otsailetik apirilera bitarte hurbiltzen da.
Zer jaten du? Zooplanktona (bereziki kopepodoak eta krill-a), eta aukerarik izatekotan, arrain txikiagoren bat.
Babes maila: Ez dago babestuta.
Kantauri itsasoaren erdian, hor nonbait, jaio nintzen arbaso zaharren etxean; udaberria aurrean, negu gorria atzean... Urte hartan amak ni bezalako beste 450.000 anai-arreba inguru errun zituen. Arrautza barruan ur-azalean jitoan astebete igaro eta berehala eman genituen lehen igeriketa-buztankadak, larba bihurtuta. Asko ginen, bai, baina asko ziren gainean genituen begiak ere. Arrain, marrazo, balea eta itsas-hegaztiek betidanik maitatu gaituzte, batez ere haien sabel barruan amaitzeko. Hori omen da, bizitzaren ondorengo onenera, hots, Valhalla-ra iristeko lehen modua. Nire anai-arreben gehiengoak garai hartan lortuko zuen bertara heltzea, ez baitut sekula haietako bakar bat ezagutu.
Bizkaiko Golkotik harago, irlandar eta eskoziar lehengusuak ditut, Itsaso Zeltan jaioak. Batzuetan gure taldea joaten gara bertara; bestetan, haiek datoz hegoaldera. Hala, gure komunitatea Ozeano Atlantikoan zehar zabaldu da. Laster, bi urte betetzean, jada heldutasuna lortu eta gorputza migrazio luzeetarako prest izango dut: indartsua, trinkoa, eta azkarra, bikingoen itsasontziak bezala. Kantauriar, irlandar nahiz eskoziar, gehienak Norvegiako Itsasora joango gara urtero, udako elikadura-migrazioan. Indartsuenen artean egonez gero, beharbada urrunago helduko naiz: Svalvard hegoalderaino, edo Islandiako hegoaldea zeharkatu eta Groenlandiako kostaldeak ezagutzeko parada izango dut. Itsaso horiek guztiek eskaintzen dituzten otorduek halako erronka merezi omen dute. Ia gaurik ez dagoen sasoi eta inguru haietan, zooplankton ugari metatzen da. Baina hainbeste argiren artean, bada alde ilunik ere… 6 gradutik gorako uretan mantendu beharko garenez, ur-azalean, sarda handietan, pilatuko gara, 40 metro baino sakonera handiagotan ura hotzegi baitago. Eta bilkura hau izaten da ezpalarten (orka) festarik gogokoena. Haiek agertzekotan, bi aukera baino ez ditugu izango: Valhalla, ala igeriketa eta zortea.
Patuak patu, udaren ostean Itsaso Zeltara edo Bizkaiko Golkora indartsu eta koipetsu itzultzea da benetako erronka, udaberrirako belaunaldi berriak sortzeko. Eta hori urtero eta denbora luzez egin ahal izatea. Garai batean aiton-amona asko ziren 15-18 urte eta 60 zentimetro ingurukoak; zenbat bidaia eta balentria haien bizitzetan! Azken hamarkadetan ordea, Odin jainkoaren esku egotetik urrun aurkitzen gara. Harraparien zerrendan azkena gehitu denak ez digu nahikoa zahartzen uzten eta gutxi dira 10 urtetik gorako aiton-amonak. Udaberrian sasoi laburra omen da gu harrapatzekoa, baina orduan desagertzen den ama bakoitzarekin milaka arrautza galtzen dira. Are gehiago, jada nonahi eta noiznahi dugu haren sareetan erortzeko aukera. Asko gara, eta indartsuak (harro herri!), baina ezer ez da betiko, are gutxiago zaintzen ez bada. Non geratu ote da Joxe Migelen batela?
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]
Gaztea denean ez du zalantzarako tarte askorik uzten. Suge gorbatadunak badu ezaugarri bat gainontzekoetatik bereizten duena: gorbata. Gorbata, edo batzuek deitzen dioten moduan, lepokoa. Izan ere, kolore arre edo ilun, berdexka edo urdina izan badaiteke ere gorputza, buruaren... [+]
Udako solstizioa gerturatzen ari den honetan, euskal kostaldean itsas dortokak ikusteko aukerak ugaritu dira. Gure uretan ezagunena Egiazko kareta (Caretta caretta) da. Ale helduen oskolaren batezbesteko tamaina, 120 cm-ko luzera zuzenera eta 200 kg-ko pisura irits daiteke... [+]
Saguzarrek Chiroptera taldea osatzen dute. “Cheir” eskua, “pteron” hegala, antzinako grezieran. Beraz, eskuetan hegalak. Hegan egin dezakeen ugaztun bakarra izanik, airea konkistatu eta sekulako arrakasta lortuta, mundu osoan ia 1.500 saguzar espezie... [+]
Aspaldi arrantzaleek gutxi estimatutakoa bazen ere, egun platerean itsasoan baino dezente hobe ezagutzen da. Haragi trinkoa du, bereziki isatsean.
Hego luze eta zorrotzak eta v formako urkila-itxuradun buztana duen hegazti hau ikustean badakigu Euskal Herrira uda heltzear dagoela. Bizkarraldea eta buztana beltzak ditu, distira urdinxkekin, papar gorria eta azpialdea, aldiz, zurixka. Euskaldunon sinesmenetan presentzia... [+]
Gertukoa dugu oso bere irudi bitxia: ur gainean flotatuaz, gu txikitan oheko koltxoiaren gainean korrika eta saltoka ibiltzen ginen antzera. Zentzuzkoa da pentsatzea animalien gorputzak uretan hondoratu egiten direla ur-azalean ibiltzen saiatzen direnean, baina zapataria ez da... [+]
Euskal Herriko gune batzuetan bizilagun ezaguna dute jada dragoitxo arrunta. Nafarroa hegoaldean, esaterako, urteak daramatza (gutxienez 1980ko hamarkadatik) bertako hormetan eta etxe inguruetan gora eta behera, batez ere gau partean, argia duten inguruetan, jatena non... [+]
Urte batzuk ditugunok (nire kasuan, mordoska) sarritan entzun izan diegu gure guraso eta senitarteko helduenei garai bateko ikuskizun harrigarri baten berri. Ipuin baten gertatuko balitz bezala, larreak “argi txikiz” apaintzen zirela maiatza inguruko gau garbietan... [+]
Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]
Azeria kanido bat da, otso eta txakurren familiako haragijalea. Animalia zuhur, maltzur eta argiaren fama dauka, eta ez alferrik! Ez da indartsuena izango, baina beti moldatzen da han eta hemen, mokaduren bat lortzeko.
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
Esaera asko sortu ditu hegazti honek. Ikusteko zaila den arren, denok ezagutzen dugu. Nola? Kantuagatik. Bere izena kantu egiteko erak eman diola pentsa dezakegu. Urtero kantatzen du udaberrian eta uda partera aldiz, isildu egiten da. Esaerak dioenez, “maiatzean kuku, San... [+]