Uztatik jaso gabe gelditu diren elikagaiak aprobetxatzeko proiektua
“Oso antzinatik datorren ohitura da buruxka-biltzearena, garai batean familia txiroetako emakumeek eta umeek egiten zuten batik bat”. Elena Cerceda Payret Buruxka proiektuko koordinatzailearen hitzak dira. Baina zer da zehazki buruxka-biltzea? Gazteleraz espigamiento esaten diotena, hitz motzean, nekazariek uzta jasotzerakoan bildu gabe utzi dituzten barazki eta fruituak jasotzea da. Uztako "soberakinak" lirateke buruxkak edo galburuak, eta Herrialde Katalanetan eta beste zenbait lekutan horiek aprobetxatzeko martxan dauden egitasmoak eredutzat hartuta, 2020an Lizarraldeko Deierri bailaran Buruxka proiektu pilotua abiatu dute.
“Barazki eta fruituak jaso gabe gelditzeko arrazoi desberdinak egon daitezke: hartzeko zailak direlako, itsusiak direlako, estandarretatik kanpo daudelako, merkatutik kanpo gelditu direlako…”, dio koordinatzaileak. Nafarroan Tuterako "tomate itsusia" zein preziatua den ikusita, kuriosoa da ezaugarri estetikoek hainbesteko garrantzia izatea gainontzeko barazkietan. Proiektuko kideak argitu duenez, ekoizpen txiki eta eta ekologikoetan galerak askoz txikiagoak dira, baina galkorrak diren produktuen eta azalera handiagoa duten ekoizpenetan %25 edo %30 ingurukoak direla ondorioztatu dute osatu duten txostenean.
Galera horiei buelta emateko, boluntarioekin auzolanak antolatzen ditu Buruxka proiektuak, eta Deierriko ekoizleen "soberakinak" jasotzea eta gizarte-erakundeei banatzea da haien lana. Ekainean, esaterako, Leringo gerezi ekoizpen batean aritu dira. “Sentsibilizaziorako garrantzitsuak dira buruxka-bilketak, izan ere, boluntarioek elikagaien galeraren inguruan hausnartzen dute eta nekazarien lana baloratzeko ere balio dute”, dio Cercedak. 2020an, 76 lagun aritu ziren bolondres, eta guztira 2.800 kilo elikagai bildu zituzten: tipula, mahatsa, piperra, almendra, sagarra eta borraja.
Instituzioak, nekazariak eta gizarte-erakundeak elkarlanean
Deierriko Udalak, Nafarroako Unibertsitate Publikoak eta INTIA Elikagaien Teknologien eta Azpiegituren Nafarroako Institutuak elkarlanean abiatutako proiektua da Buruxka. Momentuz, eskualdeko zazpi ekoizlek egin dute bat egitasmoarekin, eta banatutako elikagaiak 400 familia baino gehiagotara iritsi dira. “Elikagai freskoak eskuratzeko zailtasunak izaten dituzte elikagaien banaketa egiten duten gizarte-erakundeek normalean, eta horregatik, garrantzitsua da haientzat gure ekarpena”, dio Cercedak. Karitate ikuspegitik baino, kalitatezko elikagaiak eskuratzeko eskubidea guztiona izan dadin egiten dute lan.
Proiektu pilotua abenduan bukatuko da, baina udalak ekonomia sozial eta solidarioko enpresa bat sortu nahi du orain elikagaien xahuketari aurre egiten jarraitzeko. “Galkorrak diren elikagaiak eraldatzeko eta haien bizia luzatzeko asmoz probak egiten ari gara, NUPekin elkarlanean”, azaldu du Cercedak. Mahatsarekin, tomatearekin, azenarioarekin eta borrajarekin marmeladak eta kremak egiten hastea da ideia.
Nafarroako beste zenbait herritan bezala, duela lauzpabost urte hasi ziren Basaburuan gaztainondoen inguruko lanketarekin. “Bertako gaztain barietateei lotutako ikerketa abiatu zuen Nafarroako Gobernuak, eta orduan hasi zen hemengo herrietan ere gaztainaren historia... [+]
Euskal literaturaren eta kulturaren topaleku garrantzitsuenetakoa da abenduaren 5etik 8ra egingo den Durangoko Azoka, eta 59. edizio honetan ere, Bizi Baratzeak bere postua izanen du, ARGIAkoaren ondoan.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua argitaratu berri du ARGIArekin. "Egin ezazu zuk zeuk" filosofia kosmetikoen mundura ekarrita, egunerokoan behar diren produktuak egiteko liburu teoriko-praktikoa da. Eskuragarri dago azoka.argia.eus webgunean.
Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]
Lehen sektorea bultzatzeko eta indartzeko lanean dihardute Nafarroako Pirinioetan azken urteotan, eta lanketa horren baitan sortu zuten Pirinioetako Mahaia. Diagnostikoa ondu dute azken urteotan, eskualdean lehen sektoreari lotuta dituzten hutsuneak identifikatzeko, eta ondorio... [+]
EAEko ekoizpen ekologikoaren kontseilua da ENEEK-Ekolurra, eta zertifikazioaz gain, eredu ekologikoaren aldeko sustapen lana ere egiten du elkarteak. “Gaur egun, argi ikusten dugu etorkizuneko eredua dela ekoizpen ekologikoa, eta badagoela honi buruzko informazioa emateko... [+]
Urteak dira Bergaran kontsumoaz eta lehen sektoreaz lanketa zabala egiten hasi zirela. Ereindajan kooperatibaren eta Elikadura Mahaiaren sorrerak bultzada izan ziren lanketa orokor horretan. Azken urteotan, azoka plazaren inguruko hausnarketa prozesuan buru-belarri aritu dira... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
Nafarroako Hazialdekoren, Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkartearen (BLE) eta Gipuzkoako Biolurren arteko elkarlanetik sortu berri da HoBBea, mugaz gaindiko proiektua. “Garien bueltan bagenuen aspalditik harremana gure artean, baina, nolabait, harreman horiek... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]