Arteara iritsi aurretik, komunitate k’iche’-etan ziharduen, batetik bestera, huipil-ak bordatzen eta emakumeak ahalduntzen.  Buruzagi honek kontatu digu, egun batean, trocha-n zebilelarik, ohartu zela emakumeei irakasten ziena ez zetorrela bat berak etxean egiten zuenarekin.

Gogoeta. Erraza da diskurtso biribila eraikitzea, baina horrek ez du baliorik izango ekintzen eskutik ez badoa. Aktibismo berriak EGIN egin behar du, erretorika praxiarekin txirikordatu. Kontuan harturik, beti ere, konplexuagoa eta ausartagoa dela egitea desegitea baino.

* * *

Muga igaro dugu emakume ginear batekin eta haren seme autistarekin. Haiekin batera doaz beste migratzaile batzuk. Itsasartea pateran zeharkatu berri dute: bortxaketaren bidesaria duen bidaia. Mugak legez kanpo gurutzatzen laguntzen dugu, elkartasunez, dakigun modurik hoberenean. Bidaia Agentzia deitzen diogu, ironiaz.

Gogoetak. Baga: zer nagusitasunen ondorioz bidaia dezakegu europar zuriok Afrikara normaltasunez, eta afrikarrek Europara, aldiz, pateraz? Biga: sistemari desobeditzen diogu, giza eskubideei obeditzen diegu. Higa: munduko desparekotasun izugarria zuzendu ezin dugun bitartean, epe luzeko elkartasunerako prestatu behar dugu herri gisa.

* * *

Bere izateak Pakistango legea urratu du: transexuala da. Zizelkatu, jo, bortxatu egin dute. Daukagun bakarra eskaintzen diogu: maitasuna, janaria eta koltxoia. Irribarre egiten du, artean haurra zen garaian bezala. Besarkatu egiten gaitu. Elkar besarkatzen dugu.

Gogoeta: une errepikaezin horri politika deitzen zaio Artean. Maitasunen katea politika da. Konfiantza politika da. Samurtasunerako eta zaintzarako espazio askeak sortzea sistema emozional berri bat eratzea da. Komunitate afektiboa da; ongi bizitzea deitzen diogu.

* * *

Aljeriar bikote gaztea dira, Oranen zutenaz bestelako bizitza bat nahi dute. Emakumezkoa haurdun dago. Artean ez dugu ohe librerik. Hurbileko herri batean, Zornotzan, gazte-asanbladak  banketxe baten pisu okupatu bat eskaintzen digu.

Gogoeta: legezkoaren eta legez kanpokoaren arteko muga naturaltasunez gurutzatzen dugu. Garrantzirik eman gabe. Beldurrez, baina ekintza soziala geldiarazten duen izurik gabe. Ekintzaileok arriskuaren funanbulista izan behar dugu, ez dago eraldaketarik bestela.

* * *

Koltanaren meatzaritzak bere lurra lapurtu zion Kongoko jaioterrian. Egoera berdina bizi dute, egunero, multinazionalen eraginez beren bizitokietatik kanporatutako milaka pertsonek: enpresek lehengaiak, lur emankorrak eta baliabide naturalak arpilatzen dituzte.

Gogoeta: Kontraesana dago desiratzen dugun munduaren eta egiten dugun bizitzaren artean. Sistema neokolonialari probetxua ateratzen badiogu, inplikatuta gaude, eta geure buruaren aurka borrokatzera behartuta. Gure barnetik zomorroa erauzteko (bitxoa erauzteko???) profilaktikoa: ohiturei desobedientzia egitea edo sistemarekin ez kolaboratzea eguneroko bizitzan.

* * *

Teknikariak iritsi dira sei hektareako gure baratze-proiektuaren lurretara. “Negozio, finantzaketa eta diru-laguntza plana behar duzue, marketina, bezeroen zerrenda, merkatua eta konpetentzia aztertu... misioa, ikuspegia, helburuak … Aztertu al duzue zenbat tomate, letxuga, piper, ziazerba, leka, perrexil saldu behar dituzuen? Zer preziotan eta zein bezerori?” Ideiarik ez. Noraeza. Bada, jauzi uretara.

Gogoetak. Baga: igerilekuaren metodologia; alegia, ura dagoen ala ez jakin gabe botatzea edo erori ahala betetzea. Egia da hamar arte zenbatzen dugula, baina ez askoz gehiago. Muturrekoa hartuz gero, gora zutik berriz. Biga: jateko, bere onera ekarri behar dugu lurra. Permakultura ardatz, ekonomia zirkularra, ekonomia sozial eraldatzailea, nekazaritza politikoa. Higa: nekazaritza sozialean ezagutza partekatu egiten da. Zer arrazoi dago beste borroka batzuetan ez egiteko?

* * *

“Kolapso ekologikoak bilera batean harrapatuko gaitu, kolapsoaz hizketan”, zirikatzen genituen geure buruak jardunaldi eko-sozialista batzuetan.

Hausnarketak: ‘bileritisak’ aktibismoa kolapsatzen du. Bilerak eta asanbladak, ezinbestekoak baino ez; ez gehiago. Burokrazia gutxi eta malgutasun handia. Konfiantza handia. Bizitza laburregia da, eta militantzian denbora asko joaten da –batzuetan alferrik–. Horizontaltasunaren eta eraginkortasunaren arteko dialektikan dago erronka.

* * *

Tente, beisboleko txanoarekin, futbol izarra bailitzan doa aireportuan zehar, trolley fuksia arrastaka. Aljeriako jaioterrira itzuliko da, aitari erakutsi behar dio aurrera egin duela. Gure mantretako bat errepikatzen diogu: “Aberatsak imitatzeak ez dakar zoriontasun handiagorik”. Barrez erantzuten digu: “Bekatu pixka bat zilegi izango da, ezta?”

Gogoeta. Ironia kide komunitario ona da. Ez ditugu zertan geure buruak flagelatu dogmari bekatu egiteagatik. Dramarik ez. Koherentea izatea da garrantzitsuena; konturatzea eta zuzentzea. Malaletxea, erresistentziarako; umore ona, erlatibizatzeko.

* * *

Galdetzen badugu “nor da paternalista?”, gizon gehienek eta emakume zenbaitek eskua altxatuko dute. Harreran areagotu egiten da gaitz hori, eta infantilizazioa eta bertikaltasuna hauspotzen ditu.  Babesak eta autoritate onberak bat egiten dute, eta besteen ordez erabakitzen dute zer den ona, zer txarra. Gainerako aktibismoetan ere errepikatzen da hori, modu batean edo bestean.

Gogoetak. Baga: antolakunde sozial bati lekzio-emaile usaina darionean, kontuz. Paternalismoak eta asistentzialismoak, pobrezia borrokatu ordez, betikotu egiten dute. Pertsona kritikoak eta independenteak izan behar dugu. Biga: elkartasuna, adiskidetasuna bezala, elkarrekikoa da edo ez da izango. Bi ekintza uztartu behar dira; bata, humanitarioa –sufritzen duen gizakiarekiko enpatia–; eta, bestea, politikoa –zergatien salaketa–. Higa: botere eza. Autoritatea ez erabili, horretarako aukera izanik ere; akaso besteak baino gehiago jakinik, entzun; irakasteko parada edukita, ikasi; erdigunean kokatu ordez, ertzean geratu; ziurtasuna eskura izanik, zalantza egin.

* * *

Artea Sarean 130 bat lagun bizi gara, erlijio eta pentsamendu hibridoetakoak. Batzuk igarobidean daude, edo asilo-programetan. Beste batzuek, berriz, gurekin bizitzen geratu nahi dute. Batzuk hemengoak dira; beste batzuk, hangoak. Denok berdinak gara. Denok, komunitate berekoak.

Gogoetak. Baga:”Utopikoak gara, baina inperfektuak”, diogu. Perfekzioa blokeatzailea da, ez zara inoiz iristen. Biga: herria gara, askotarikoa, bikaintasunetik salbuetsita. Edertasun soziala entseatzen dugu, lortu gabe bada ere: 0 matxismo, 0 arrazismo, 0 hondakin … eta  gure kodiziak mugatu. Higa: arazo komunitario handiak eguneroko arazo txikien ondorio dira. Ez dira normalean gai ideologikoak; ozpindu egiten zara, besterik gabe. Konfiantza pozoitzen denean, erruduntasunak loratzen dira.

* * *

Ez dago bukolismorik; esperientzia sozialak horietatik salbuetsita daude. Kontraesanak normaltasunez bizi ditugu. Mugetan bizi gara, eta badakigu edozein akats txiki porrot gisa interpretatuko dutela. Dena den, ba al da saiakuntza sozialik gabeko eboluziorik?

Eraldaketa, diskurtsoaz haratago, esperientzia bihurtu behar da: artisautza soziala, saihesten duena sare sozialen kontsumo intentsiboa, hedabide handiena, pertsona famatuena; ekiditen duena emari magistralaren eta instituzionalaren kontsumo etengabea. Mugimendu soziala, mugimendu izango bada, mugitzen garelako izango da. Gasolina eta haize freskoa. Barra librea, ametsei irekia.

** Poema hau Militantzia eredu zahar-berriak agertoki ezezagunetan Larrun monografikoan 251. alearen parte da.