Urtaroak, urtearen aroak edo arorik gabeko urteak
Urtaroek baldintzatzen dute erlearen bizi zikloa. Urtaroek zenbat denbora bizi, zenbat lan egin eta noiz deskantsatu.
Erlauntza udaberriaren berotzearekin hasten da martxan: eguzkiaren epelak loreen hasiera ekartzen du, lore horiek erlauntzaren esnatzea eta garaiko elikagaiak. Udaberria dela esango genuke erlearen ilusiozko urtaroa, neguko hotzak bukatu eta naturaren jaiotza dakarrena. Kolorezko soinekoz jantzitako lore eta zuhaitzek, gure antzera neguko arropa ilunak alde batera uzten dituzte.
Ondoren udara dator, bero handiko sasoia, eta nolako uda aurrekoa gainera... Beroak eta eguzkiak loraldiak geratzen dituzte, udaberriko larre berdeak gorrituz, gure azal zuria gorritu ohi duten bezala. Loreek nektarra isurtzeari uzten diote eta horrek erleentzako lehortea dakar, erlea janari gabe geratzen hasten da eta ur falta antzematen dute.
Uda garaia pasatzerako udazkenaren zain zeuden erleak, baita gutako asko ere, larreak eta giroa freskatu zitezen esperantzan. Udaberrian kolorez beterik zeuden loreak jada gorpuztu ziren, fruitu bilakatzeraino.
Udazkenaren zain, udazkenaren zain, eta ez euri, eta ez udaren azkenik. Nondik elikatu ez zekitela zebiltzan erleak, ez baitzen garaian egon behar zuen loraldi emankorrik. Gu ere tartean ginen, ez genekiela garaira nola egokitu. Beste batzuk aldiz, bukatzen ez zen udaz gozatzen.
Udazkenarekin batera lehen euriteek behar zuten, naturaren zikloak jarrai zezan, fruituak lurrean usteldu, haziak sustraitu eta udazken loreak esnatzeko. Erleek udazken loretan, negurako prestatzen aritu behar zuten garaian, ez zuten prestaketa garairik izan, bukatzen ez zen udan jarraitzen zuten.
Pum! Bazuen garaia neguak agertzeko. Erleak lotara, deskantsura, urte guztiko lanari esker bizirautera.
Neguko hotzak bukatu ziren, epeldu du eta loreak martxan dira. Uda berria, zaharraren modukoa, lehorra! Akazia izango da eskertu duen bakarra.
Hemendik aurrerakoak ez dakizkigu. Momentuz bi urtaroen gainetik salto egin eta uda bete-betera goazela dirudi. Euri faltak berriz ere lehortuko ditu bazterrak.
Hau ez da kasualitatea, zerbaiten errudun gara!
Berrerarabili, zaharberritu, konpondu, eraldatu… Behar duguna baina gehiagorekin bizi garelako agian…
Erleek jaiotzetik hil arte duten joera bat da garbitzeko gaitasuna. Jaio bezain laster hasten da bera jaio den abaraska garbitzen, puskatu dituen argizari zatiak erlauntzatik kaleratzen.
Maiatzak 4 zituen, larunbatarekin. Ez zen giro bereziki beroa, baina bai, hotzik ez behintzat. Halako batean burrunda, burrunda galanta, aspaldi entzun gabekoa. Hor azaltzen da etxeko atarian erle pila, milaka erle hegan, hegada sinkronizatu dotorean, dunbots batean. Erlesemea.
Erlauntza batean erregina bakarra dagoenez eta denen ama denez, bera dela agintari esaten da, baina ez da erabat zuzena. Erregina oso garrantzitsua da, baina erabaki garrantzitsuenak erle langileek hartzen dituzte.
Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]
Azkainen izan da Mattin Jauregi Egonarria saioko aurkezlea eta erlezaina, mundu horretan erreferentea den Mikaela Untsainen etxean. Erleak iraun dezan gaur egun erlezainen beharra dagoela azaldu dio, erlezainik gabe galdu egingo dela. Zein oinarriren gainean lan egiten duen... [+]
Neguko inausketa sasoia gainean dugu, hemen dator epaitzeko, epaiak egiteko garaia: epaila. Aspaldi dugu epaila martxotua eta inausketa lanak noiznahi eta nolanahi egiten dira, tartean krimen izugarriak.
Erlauntzaren jaiotza erregina estali baten errutearekin hasten da. Hemen ere betikoa, arrautza ala erregina ote zen lehena…
Lehen sektorean arazoak gorantz doazela nabari da: klima krisia, kutsadura, lehengaien prezio altuak edo lursailak eskuratzeko zailtasunak…
Bertatik bizi nahi dugunok badakigu zer dagoen, badakigu zailtzen doala sektorea, baina jarraitu edo hasi nahi duen jendea ere bada... [+]
Fenomeno berezia da erlakumeena, erleen biziraupena bermatzen duen prozesu naturala. Eguraldi epelak loraldi oparoak dakarzki eta loraldien oparotasunak erleen “emantzipazioa”.
Erlezaintza dastatzeko hona errezeta: propoliz ondutako izokina pipermin eztiaz eta limoi erre kremaz.
Langileek aukeratuko duten arrautza batetik jaioko da belaunaldi berrien erregina. Erregina-jelez beterik izango du abaraska, goserik pasa ez dezan 15 egunez eta ederra eta galanta egin dadin.
Ardiak dituen edonor ahal da artzain? Edo ardiak gustuko dituen afizionatu bat besterik ez? Ez dakit non kokatu neure burua, erlezain izan nahi dut eta agian batzuentzat banaiz, baina noiz da bat erlezain?
Erleak, polinizazioa… Behin eta berriz zein garrantzitsua den erlearen lana, landareen ernalketa. Lan horretan eragozten diona gizakia da, gizakiak jartzen dizkio zailtasunak eta gizakiak akabatzen du erlea: erlearen lana zuzenki ikusten ez dugun bezala egiten ditugu... [+]