Urkuluko dorrearen misterioa
Udazkeneko lainoen artean, Aezkoa eta Garazi arteko bortu-gain batean, Urkuluko dorrea dago. Misterioetan bilduta, zalantza ugari dago eraikuntzaren jatorriaren eta funtzioaren inguruan.
Orain gutxi arte, teoria zabalduenek esaten zuten erromatarrek eraikitako garaikurra zela, K.a. I. mendean eraikitakoa baskoien lurraldea bereganatu zutela ospatzeko. Hipotesia Jean-Luc Tobie-ri zor diogu eta 1976an argitaratu zuen lehen aldiz. Urte batzuk beranduxeago, 1989 eta 1991 artean, mugaren bi aldeetako arkeologoek osatutako talde batek hipotesi hori frogatzen saiatzeko hainbat indusketak egin zituen. Kanpaina horietan dorrearen inguruak indusi zituzten. Napoleondar Gerren garaiko aztarna batzuez gain, ustezko themenos bat aurkitu zuten, aldare moduko bat, monumentua kontsakratzeko erabili bide zena. Alabaina, egitura horiek datatzeko zailtasunak izan zituzten, ez baitzuten erromatar garaiko material arkeologikorik aurkitu eta aldareko ikatz-aztarnak karbono-14aren bidez datatzera bidali bazituzten ere, horien emaitzarik ez zen inon argitaratu. Nik behintzat ez dut aurkitu. Hipotesi horrek, beraz, oinarri oso ahulak zituen.
Aurten, aldiz, Isaac Moreno ingeniari eta youtuberrak hipotesi berria plazaratu du. Bere aburuz, Urkulukoa bezalako garaikurrak ikusiak izateko eraikitzen ziren, eta Aranzadi Zientzia Elkarteko ikerlariek frogatu dutenez, erromatar galtzada zaharra Luzaide eta Orreagatik pasatzen zen, Ibañetako lepoan barna eta Urkulutik dezente mendebalderago. Erromatarrek garaikurra jartzekotan, hantxe jarriko lukete. Halaber, Morenok handik gertu dagoen beste tontor batean jarri du arreta. Hastategin beste aztarna batzuk daude. Erdaldunek Château Pignon edo Castillo del Peñón esaten diote. Dokumentazioaren arabera, aztarna horiek XVI. mende hasierakoa lirateke, Nafarroako konkistaren garaian Gaztelako Armadak eraikitakoak, mugaldea kontrolatzeko. Kontuan hartu behar baita, Monarkia Hispanikoak Nafarroa Garaia konkistatu zuen arren, Nafarroa Beherea Nafarroako errege-erregina legitimoen esku mantendu zela. Bada Morenoren arabera, Hastategiko gotorlekuaren eta Urkuluko dorrearen paramentuak berdin-berdinak lirateke, eta ondorioz, litekeena Urkulu garai hartakoa izatea da.
Izenari dagokionez, batzuek Hercules-ekin edo urguiluarekin lotu izan duten arren, Patxi Salaberriren arabera urkila formako paisaiekin lotu beharko litzateke; hau da, elkartzen diren bi lepo, bi erreka edo bi biderekin.
Nobel Akademiak iragarri ditu Medikuntzako, Fisikako eta Kimikako aurtengo irabazleak. Zazpi dira, eta zazpiak, gizonak, denak zuriak, eta AEB edo Erresuma Batukoak. Guztiz bete da, beraz, egun batzuk lehenago Nature aldizkariak egindako iragarpena. Aurreko urteetako irabazleen... [+]
1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.
Orain 180 urte sortu zenetik lehen aldiz, kuarteletik kanpo eta Gasteizko erdigunean ospatu du Guardia Zibilak bere patroiaren eta hispanitatearen eguna. Bertan izan dira Gasteizko alkate Maider Etxebarria, Espainiako Gobernuko ordezkari Marisol Garmendia, Gasteizko gotzaina eta... [+]
Ez da kasualitatea Hispanitatearen eguna, Guardia Zibilarena eta Pilarreko amabirjinarena data berean izatea. Hirurek egitura zapaltzaileak irudikatzen dituzte (estatua, armada eta eliza). Bestalde, indigenen erresistentzia eta Espainiako Estatuak bere armada militar eta... [+]
"Gerraren Oroimena" izeneko ibilbidea osa dezakezue noiznahi Usurbilgo erdigunean.
Ekitaldian 1969ko gertaera tragikoak gogoratzeaz gain, memoria historikoaren defendatzaileak ere omenduko dituzte.
Peru iparraldeko kostaldean, Pañamarca aztarnategian, mochica kulturako (K.a. 330- K.o. 800) tronu areto bat aurkitu berri dute. Arkitektura ikusgarriagatik, iruditeria erlijioso zabalagatik eta xehetasunez betetako hormairudi koloretsuengatik ezaguna da kultura... [+]
Tijarafe (Kanariar Uharteak), XIV. mendearen erdialdea. Lehen monje katolikoak La Palma uharteko inguru horretara iritsi zirenean, ikusi zuten awarek, bertako aborigenek, Eguzkia, Ilargia eta izarrak gurtzen zituztela.
Eta azken urteetan Tijarafen egindako kanpaina... [+]
1492ko urriaren 12an ez zen soilik Amerikako jatorrizko herrien genozidioa hasi. Europa munduko potentzia bilakatuko zuen Atlantikoko esklabotzaren negozioari ere bidea zabaldu zitzaion. Sistema kolonial erraldoi hori ezinezko zatekeen Cádiz bezalako metropolirik gabe:... [+]
Ez dakit elkar ezagutu zuten Lapurdin. Enrique Gómez Korta 1979ko ekainaren 25ean hil zuen Batallón Vasco Español-ek Baionan. Pakito Arriaranek 1978ko azaroan ihes egin zuen Iparraldera eta urtebete eman zuen bertan, atentatuak saihestu aldera Venezuelara... [+]
Euskal Herriko Trikitixa Elkartearen mende erdiko historia laburbiltzen duen liburua aurkeztuko dute larunbatean Azpeitian, Euskal Herriko Trikitixa Elkartea. 50 urte eta gehiago izenburupean, Laxaro Azkunek eta Haritz Garmendiak egina. 2022an egin zituen elkarteak urrezko... [+]
