Urkuluko dorrearen misterioa
Udazkeneko lainoen artean, Aezkoa eta Garazi arteko bortu-gain batean, Urkuluko dorrea dago. Misterioetan bilduta, zalantza ugari dago eraikuntzaren jatorriaren eta funtzioaren inguruan.
Orain gutxi arte, teoria zabalduenek esaten zuten erromatarrek eraikitako garaikurra zela, K.a. I. mendean eraikitakoa baskoien lurraldea bereganatu zutela ospatzeko. Hipotesia Jean-Luc Tobie-ri zor diogu eta 1976an argitaratu zuen lehen aldiz. Urte batzuk beranduxeago, 1989 eta 1991 artean, mugaren bi aldeetako arkeologoek osatutako talde batek hipotesi hori frogatzen saiatzeko hainbat indusketak egin zituen. Kanpaina horietan dorrearen inguruak indusi zituzten. Napoleondar Gerren garaiko aztarna batzuez gain, ustezko themenos bat aurkitu zuten, aldare moduko bat, monumentua kontsakratzeko erabili bide zena. Alabaina, egitura horiek datatzeko zailtasunak izan zituzten, ez baitzuten erromatar garaiko material arkeologikorik aurkitu eta aldareko ikatz-aztarnak karbono-14aren bidez datatzera bidali bazituzten ere, horien emaitzarik ez zen inon argitaratu. Nik behintzat ez dut aurkitu. Hipotesi horrek, beraz, oinarri oso ahulak zituen.
Aurten, aldiz, Isaac Moreno ingeniari eta youtuberrak hipotesi berria plazaratu du. Bere aburuz, Urkulukoa bezalako garaikurrak ikusiak izateko eraikitzen ziren, eta Aranzadi Zientzia Elkarteko ikerlariek frogatu dutenez, erromatar galtzada zaharra Luzaide eta Orreagatik pasatzen zen, Ibañetako lepoan barna eta Urkulutik dezente mendebalderago. Erromatarrek garaikurra jartzekotan, hantxe jarriko lukete. Halaber, Morenok handik gertu dagoen beste tontor batean jarri du arreta. Hastategin beste aztarna batzuk daude. Erdaldunek Château Pignon edo Castillo del Peñón esaten diote. Dokumentazioaren arabera, aztarna horiek XVI. mende hasierakoa lirateke, Nafarroako konkistaren garaian Gaztelako Armadak eraikitakoak, mugaldea kontrolatzeko. Kontuan hartu behar baita, Monarkia Hispanikoak Nafarroa Garaia konkistatu zuen arren, Nafarroa Beherea Nafarroako errege-erregina legitimoen esku mantendu zela. Bada Morenoren arabera, Hastategiko gotorlekuaren eta Urkuluko dorrearen paramentuak berdin-berdinak lirateke, eta ondorioz, litekeena Urkulu garai hartakoa izatea da.
Izenari dagokionez, batzuek Hercules-ekin edo urguiluarekin lotu izan duten arren, Patxi Salaberriren arabera urkila formako paisaiekin lotu beharko litzateke; hau da, elkartzen diren bi lepo, bi erreka edo bi biderekin.
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Martxoaren 3ko Memoriala hornitzeko erabiliko dira bildutako objektuak. Ekimena ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, jardunaldiak antolatuko ditu Martxoak 3 elkarteak Gasteizko auzoetan.