Luze jo du saioak. Goizeko 09:30ean hasi eta 14:00ak arte luzatu da. EH Bilduko Maddalen Iriarte izan da hitz egiten lehena, talde politiko horrek eskatu baitzuen gobernuaren agerraldia. Iñigo Urkullu lehendakariak azalpenak “berandu eta behartuta” emango dituela azpimarratu du, hasteko. Edonola ere, aukera aprobetxatzeko deia egin du, eta gobernuari orain arteko ilunkeria baztertzeko eta “gardentasuna eta egia osoa” exijitu dizkio. Joaquín Beltrán eta Alberto Sololuze hildako bi langileak gogoan hartu ditu Iriartek. Hiru krisiren aurrean aurkitzen garela ziurtatu du: osasun krisia, zuzenean 41.000 pertsonari eragiten diona eta zeharka gehiagori; ingurumen krisia; eta gobernuaren “sinesgarritasun krisia”. Azken horri dagokionez, Zaldibarko zabortegian luizia gertatu eta jarraian izandako zailtasun eta gabeziak “ulergarritzat” jo ditu. Ez, ordea, ondorengo “gardentasun eta zuhurtzia falta”. Gobernua “gainditua eta deskoordinatuta” dagoela adierazi du Iriartek: “Ez da egon jendarte honek behar duen mailan”.

Ahal Duguko bozeramaile Lander Martínezek saioan “gobernu oso baten erantzukizuna” baloratuko dela adierazi du. Zaldibarko zabortegiaren gertaerei hasieran ukapenarekin erantzun zion Gobernuak, Martínezen esanetan; garrantzia kendu zien ondoren; eta larritasunaren tamainaz ohartu zenerako “beranduegi” zen. Zuzenean interpelatu du Iñaki Arriola Ingurumen sailburua lehen mintzaldian: “Ekainean gabezi larriak aurkitu ziren zabortegian, zer neurri hartu ziren? Hasierako zabortegi proiektua ez da gerora egin zena, zergatik ez ziren baimenak berriz eskatu?”.

Aurrekoek bezala, PPko Alfonso Alonsok hildako bi langileak hartu ditu gogoan gobernuaren lana kritikatu aurretik. Ardurak “behera eta alboetara” bideratu nahia leporatu die gobernuko kideei, eta kudeaketa eskasa burutu izana. Informazio ezak piztu du herritarren kezka eta haserrea, Alonsoren ustez. Informazioa emateko eta harrokeria ekiditeko deia egin dio gobernuari.

Jaurlaritzaren erantzuna: akatsik ez

Iñigo Urkullu lehendakariak hartu du hitza oposizioaren ondotik, aurretik prestatutako testua irakurriz. Oposizioak irudikatutako argazkiaren kontrakoa marraztu du Urkulluk. Erantzun azkar, koordinatu, egoki eta garden baten kontakizuna egin du. Otsailaren 6an luizia gertatzean Segurtasuneko sailburu Estefanía Beltrán de Herediarekin bilduta zegoela azaldu du, eta une horretan bertan Krisi Mahaia sortzea erabaki zuela. Segurtasun sailburuak eta sailburuordeak, Bizkaiko ahaldun nagusiak, Azpiegituretako foru diputatuak eta Larrialdi Zerbitzuetako zuzendariek osatu zuten mahaia. Amiantoaren presentziari “berehalako” erantzuna eman zitzaiola esan du lehendakariak. Baita familiei “hasieratik” eta “uneoro” arreta profesionala eta informazio osoa eman zaiela ere. Ardura enpresarena dela eta gobernua “subsidiarioki” ari dela azpimarratu du Urkulluk behin baino gehiagotan. Hainbat aldiz errepikatu du gertatua “ohiz kanpokoa eta erabat aurreikusi ezina” zela. Lehendakari bezala pertsonalki egin duen lana defendatu du: “Nire funtsezko eginkizuna ardura eremu bakoitzean erantzun posiblerik onena dinamizatu, aktibatu eta bermatzea izan da. Dena diskrezio bereziaz, familiek pairatzen duten samina dela eta”.

Oposizioa kritikatu du Urkulluk

“Jaso duguna bezalako tragedia baten aurrean bi alternatiba daude: zatiketa edo batasuna”, esan du Urkulluk oposizioa kritikatuz: “Muturreko egoera bat ematen den bakoitzean giza izaeraren onena eta txarrena agertzen da”. Lehendakariari dagokio, bere hitzetan, “elkarlana eta batasuna bultzatzea”. Batasunerako deia egin die herritarrei eta indar politikoei. Autokritika eskatu dio oposizioak lehendakariari. “Ez daukat inolako arazorik autokritika egiteko”, esan du une batean. Orduan adierazi du “asko sentitzen” dituela krisiari emaniko erantzunean “egin ahal izan dituzten” akatsak, zehaztapen gehiago eman gabe.

Urkullurekin batera lau sailburu aritu dira azalpenak ematen: Ingurumen, Lurralde Plangintza eta Etxebizitza sailburu Iñaki Arriola; Segurtasun sailburu Estefanía Beltrán de Heredia; Lan eta Justizia sailburu María Jesús San José; eta Osasun Sailburu Nekane Murga. Urkulluren kontakizunari heldu diote laurek, nor bere saileko zehaztasunetan zentratuz. Arriolarena izan da azalpenik luzeena. Verter Recycling enpresaren historia osoa errepasatu du, 2002an sortu zenetik Ingurumen Sailak egindako ikuskatzeen, atzemandako arau urratzeen eta ezarritako zigorren berri emanez. Jarraian luiziaz geroztik emandako pausoak aletu ditu, inongo akatsik seinalatu gabe. “Verter gertakariak” Euskadin dagoen arazo orokorrago bat agerian jarri duela esanez amaitu du: hondakinen kudeaketa orokorra. Murga Osasun sailburuak ingurumen eta osasun arriskuen arloan egindako neurketak zerrendatu ditu. Dioxina eta furano mailen neurketa ezin zela lehenago egin azaldu du, baina ez du argudiatu zergatik ziurtatu zitzaien herritarrei airea garbia zela emaitzak heldu aurretik.

"Ingurumen sailak beste alde batera begiratu du"

Gobernuaren azalpenen ondotik talde politikoen txanda heldu da. Iriarte izan da berriz ere hitza hartzen lehena. Urkulluk egindako batasunaren aldarriaren harira, banaketa sortu duena informazio eza izan dela erantzun dio lehendakariari. Inguruko alkatetza asko EH Bildurenak direla gogoratu eta “eskua luzatuta” dutela adierazi dio. Autokritika ariketa eskertu dio Iriartek, baina akatsak zeintzuk diren zehazteko eskatuz. Lehen mintzaldian egindako galderetako asko errepikatu dizkie lehendakariari zein sailburuei, erantzun gabe gelditu direlakoan. Antzeko bidetik jo du Martínezek, azalpenen ondoren “argitzeko gauza asko” geratu direla azpimarratuz. Ahal Duguren bozeramaileak kaosa eta inprobisazioa nagusitu direla salatu du, gobernuak kontrakoa irudikatu nahi badu ere. Zaldibarkoa denbora gutxian diru asko lortzeko “low cost zabortegia” zela eta Ingurumen Sailak “beste alde batera” begiratu duela aurpegiratu dio Arriolari. Alonso izan da oposizioko taldeen artean gobernuaren aurka irmoen egin duena. Azalpenek “dezepzio sakona” eragin diotela adierazi du, Urkulluk bere burua eta Arriolak enpresa “zuritzea” izan dutelako helburu. “Egia ofiziala” ezarri nahi izan du gobernuak Alonsoren irudiko, baina helburuan porrot egin du akatsak agerikoegiak direlako: “Krisia ez da modu bikainean kudeatu, esaten duzuna esaten duzula Urkullu jauna”.

Gobernua osatzen duten alderdiek gobernuaren lana defendatu eta oposizioa kritikatu dute. PSEren aldetik José María Pastorrek “informazioa eta gardentasuna” eskertu dizkie lehendakariari eta sailburuei. Azalpenak emateko lehen saiakera Iñaki Arriolak bere ekimenez egindakoa dela ziurtatu du –agerraldia eskatu zuen jakinik legebiltzarraren jarduna eten egingo zela–. Zaldibarko zabortegiaren baimena gobernuan ez den “beste alderdi batek” eman zuela esan du ere, EH Bildu aipatu gabe –EH Bilduk agintea hartu baino bi aste lehenago sinatu zuen baimena Udalak, EAJren agintepean–. EH Bilduko Rebeka Ubera sumindu egin da hori entzundakoan, eta isildu egin du mahaiaren buru Bakartxo Tejeriak. Herritarren beldurra oposizioaren desitxurapenei egotzi die Pastorrek, eta hildakoen sufrimendua politikoki ez erabiltzea eskatu die. EAJko Joseba Egibarrek ere eskerrak eman dizkie gobernuko ordezkariei, “lehen lerroan” egoteagatik. Egibarren ustez, lehendakariak “umil-umil baina tinko” erantzun dio oposizioari. Gauzak hobeto egin zitezkeela onartu, baina egoera kontuan hartuta egindako kudeaketa goratu du. Lehendakariak esandakoaren ildotik, “gakoa” krisiari bat eginik aurre egitea dela azaldu du. Aldiz, esan du, “batzuentzat, zenbat eta okerrago orduan eta hobe”. “Oposiziotik hurbildu al da inor laguntza eskaintzen edo informazio eske?” galdetu dio Urkulluri.

“Osasun publikoa ez da arriskuan egon, eta ez dago”

Azalpenen bigarren errondan, aurreko interbentzioan autokritika egin egin duela ziurtatu du lehendakariak. Senideenganako enpatia falta ukatu du. Haiekin lehenago bildu ez bada hain zuzen ere enpatiagatik egin duela defendatu du, erantzun argiak izan arte eta “beteko ez lituzkeen” promesak ez egiteko. Birritan azpimarratu du osasun publikoa ez dela egon eta ez dagoela arriskuan: kalteak eragiteko dioxinak eta furanoak eragin “jarraitua eta urteetakoa” izan behar dutela eta hartutako neurriak prebentiboak direla. “Oposizioko inongo talde parlamentariorik ez zait hurbildu”, erantzun dio Egibarri. Sailburuen artean interbentzio deigarriena berriz ere Arriolarena izan da. Oposizioari egotzi dio krisiari “probetxua” atera nahian aritzea. Eibarko alkatea izan zela eta hiri horretako bizilagunak “bere jendea” direla adierazi du, erantzukizunak beti onartu dituela, eta kontzientzia arazo bakar bat ere ez duela: “Sailaren jardunak ez du orban bakar bat ere”. Guztiaren erantzule enpresa jo du Ingurumen sailburuak.

"Lehendakariaren harrokeria"

Parlamentuko taldeen azken interbentzioak laburragoak izan dira eta ideia nagusiak errepikatu dira. Baina izan da elementu berririk ere. Iriartek Urkulluren hitzak gezurtatu nahi izan ditu: ziurtatu du EH Bilduk hiru sail ezberdinetara jo duela laguntza eskaintzera eta informazio eske, “hori dokumentatuta dago”. “Ez gaituzu konbentzitu”, esan dio lehendakariari Martínezek. Ahal Dugutik ere proposamenak egiten saiatu direla azaldu du, baina “lehendakariaren harrokeriak” egin duela ezinezko. Alonsok eskaera batekin amaitu du bere mintzaldia: apirilean osatuko den legebiltzar berriari gertatutakoa argitzen eta ikertzen utzi diezaiotela. PSEko bozeramaile Pastorrek oposizioaren gezurrak “desmuntatuta” ikusi ditu. “Diskurtsoak modulatu egin dira, asko” zuzendu zaie Egibar EH Bilduko ordezkariei, “gero kalean berriz piztuko dira?”. Batasunerako deia egin du, batetik: “Ez oposizioa indargabetzeko, ez gobernua goratzeko. Herritarrek hori eskatzen dute”. Bestetik, “politikan jarrera miserableak hain errotuta zeudenik ez nuen uste”, esan du jarraian oposizioari begira, Ahal Duguko eta EH Bilduko ordezkariak haserraraziz.

Diputazio Iraunkorreko saioa Urkullu lehendakariak itxi du. Burututako lana laburtu du berriz ere, egindakoak goratuz, eta orduan egin du goiz osoko kritikarik zehatzena: “Kontrol neurriak ez dira nahikoak izan”. Edonola ere, “kanpoko zaratari” entzungor gobernuak berdin jarraituko duela ziurtatu du lehendakariak: “Erantzukizuna, lana, zorroztasuna eta gardentasuna”. Aurrera begira hiru lan lerro nagusiak laburbildu ditu: krisiari konponbidea eman; gertatutakoak eta horren erantzukizunak argitu; eta aurrera begira hondakinen kudeaketa sistema hobetu. Batasunerako deia berretsiz amaitu du bere interbentzioa lehendakariak.