Ugatza hedatzen ari da Euskal Herrian
Europako espezie mehatxatuenetako bat den hegazti harrapariaren lau kumek lortu dute aurten hegaldia abiaraztea, Nafarroako Gobernuak jakinarazi duenez. Arrakasta handitzat jo dute teknikariek eta Pirinioetatik mendebalderantz hedatzen ari dela baieztatzen du datuak. Baina hedatze horretatik harago zailtasun handiak ditu oraindik, nagusiena, gizakiaren jarduna.
Aurten errekorra ondu du ugatzaren (Gypaetus barbatus) ugalketak Nafarroan: lau kumek lortu dute hegaldia abiatzea. Otsaila eta apirila artean jaio zirenez geroztik habian egon dira txitak, eta lehen hegaldiaren pauso garrantzitsua igarota, gaztaroko hedatze garaia heldu zaie. Ugatza urte asko bizi daitekeen espeziea da, baina kontrara, erreprodukzio tasa oso baxua du –bizi den Pirinioetako bailaren herenean soilik lortzen da urtero txitaren bat jaiotzea– eta zazpi urtera arte ez da heldutasunera iristen.
Nafarroako Gobernuak azaldu duenez, jadanik bederatzi eskualdetan ikus daiteke harraparia, Aralar barne. Denera, Pirinioetako hegoaldeko populazioaren %6,3 lurralde honetan kokatzen da.
Itxura, forma eta hegaldi dotorekoa, berezitasunetako bat du hezur-jalea dela; elikadura katean azken funtzio garrantzitsua betetzen du beraz –hezurrak airetik haitzetara jaurtitzen ditu hautsi eta barruko mamia jateko–, hortik datorkio Quebrantahuesos, Quebraosos edo Trencalòs izena, beste zenbait hizkuntzatan.
Ugatza, beste hegazti asko bezala, ekosistema osasuntsuei loturiko animalia basatia da, eta gaur egun gizakia du mehatxu handiena. Zenbait adituren ustez hemendik aurrera arazoak izango ditu Pirinioetan gehiago ugaltzeko, mendikate handi horretan dagoen giza-jardunaren “saturazioa” dela-eta
Ugatza duela mende batzuk Europa osoko mendikate nagusietan ikus zitekeen, baina joan den mendetik atzeraldi nabarmena izan zuen. Alpeetan, esaterako, 1935ean desagertu zen eta Andaluzian 1988an ikusi zen azken aldiz, Cazorla mendilerroan.
Desagertze arriskuan dagoen animalia handienetako bat izaki, bere kontserbazioa intereseko erronka itzela bihurtu da toki askotan, fundazio eta guzti. Nafarroan, Ugatza Berreskuratzeko Plana jarri zuten abian 1991n.
Ugatza berriz sartzea, edozein modutan?
Baina ugatza, beste hegazti asko bezala, ekosistema osasuntsuei loturiko animalia basatia da, eta gaur egun gizakia du mehatxu handiena. Zenbait adituren ustez hemendik aurrera arazoak izango ditu Pirinioetan gehiago ugaltzeko, mendikate handi horretan dagoen giza-jardunaren “saturazioa” dela-eta.
Heriotzen %30 inguruk pozoiaren erabilerarekin dauka zerikusia; toxikoak janda hiltzen dira ugatz gehienak. Beste asko azpiegitura edo elektrizitate sareen kontra jota hiltzen dira edo legez kanpoko ehiztariek tiroz botatzen dituzte.
2006an Europako Mendietan ugatza berriz sartzeko programa abiatu zenean, Asturiaseko talde ekologista ugari kontra azaldu ziren: “Ezin da espezie bat edozein preziotan sartu”, zioten. Pozoiaren erabilera pertsegitu eta arazo horri konponbiderik eman gabe, ez du “zentzurik” ugatza berriz sartzeak, euren ustez, “hori izan baitzen lehenago galbidera eraman zuena”.
Eta Euskal Herrian, zer nolako ekosistema eta presioa ari da aurkitzen gailurren sinbolo bihurtu den hegaztia? Pirinioetatik kanpo, Aralar da lurralde bakarra ugatza modu naturalean hedatu dena.
Nafarroako Gobernutik azaldu dutenez, Arbaiun arroilaren ingurutik joandako ugatz ar batek eta Aragoiko eme batek osaturiko bikotea dabil azken urteetan Aralarren; baina oraindik ez dute lortu kumerik haztea: lehen urtean, errundako arrautza txitaldian galdu zelako, eta bigarrenean, habia hondoratu zelako txita bertan zela. “Honek erakusten digu zein zaila izan daitekeen beste lurralde bat kolonizatzea”, diote foru teknikariek.
Copernicus ingurumen behategiaren arabera 2024ak errekorra hautsiko du Lurreko tenperaturari dagokionez, eta hori bakarrik ez, industria aurreko garaiko batez bestekoa baino 1,5ºC altuagoa izango da lehen aldiz.
Denborale batek hondamendia eragin du Mediterraneo mendebaldean, eta gutxienez 92 dira hildakoak eta dozenaka desagertu daude. Halako ekaitz bortitzen arrazoiak kostaldearen txikizioan bilatu behar direla ohartarazi zuen Millán Millán meteorologoak. Eta soluzioa... [+]
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak 2025eko agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]
Beste hainbat intsekturen kasuen modura, hau ere “tigre” hitzaren itzalpean izendatzen dute herrialde batzuetan. Jakina, halako izena jarriz gero espero zitekeen ehizarako trebetasuna ezin falta! Eta halaxe da, bai.
Badira sei urte nire lehen erlezaintzako ikastaroa egin nuela. Gaur gaurkoz erlezaintza da nire ogibidea.
Lehen erleak erosi nituenean ez nekien arraza ezberdineko erleak zeudenik ere, auskalo zer erosiko nuen bakarren batek "erle beltza izango da, ezta?" galdetu zidan... [+]
"Irudia zuritzeko" estrategiak erabiltzen dituzte energia arloko enpresa nagusiek. Ekintza positiboak azpimarratu eta inpaktu negatiboa "estaltzen" dutela ondorioztatu du ikerketan parte hartu duen EHUko doktoregai Goizeder Blancok.
Azken lau hamarkadetan itsasoaren gainazalaren tenperatura-igoerak makroalgen komunitateetan izan duen eragina aztertu du EHUko ikerketa-talde batek. Bizkaiko kostaldeko eremu batean sakonera-puntu desberdinak ikertu dituzte eta ikusi dute egituratzaileak diren afinitate hotzeko... [+]
Gasteizko Haur eta Lehen Hezkuntzako ikastetxeetako baratzeak ikertu ditu Iratz Pou EHUko ikasleak. Zenbat eskolek dute ortua? Nolako erabilera ematen diote, zein helburu eta asmorekin? Probetxu pedagogiko eta didaktikoa ateratzen al diote baratzeari? Pourekin eta Igone Palacios... [+]
Lurraren defentsan mobilizazio eguna deitu du Euskal Herria Bizirik sareak apirilaren 13an Azpeitian, "lurraldeari eta landa-eremuari eraso egiten dioten makroproiektuekiko arbuio sozial zabala erakusteko". Deitzaileekin bildu gara.
Jolastoki eta ikastetxeko sarrera zen asfaltozko 350 metro koadroak berdegune bihurtu dituzte Haur eta Lehen Hezkuntzako Remontival eskola publikoan, Lizarran. Landaturiko zuhaitz, zuhaixka eta landareek helburu dute, besteak beste, beroa eta hotza hobeto kudeatzea,... [+]
Desagertzeko arriskuan dagoen basoilarra ikusi dute azken egunetan Larra eta Aztaparretako naturgunean, Belaguako La Contienda bailarako eski estazioko aparkalekuan. Jokabide arraro horrek kezka sortu du biologoen artean, aurtengo negu beroak eraginda izan baitaiteke. Basoilarra... [+]
Egun osoa airean, buelta eta buelta, haizearekin dantzan kometa balitz bezala… eguzkiari itzal egiteraino! Horra hor, mirua hegan. Hortik dator eguzkia lainoetan atera eta sartu dabilenean “miru-itzala” edo “miru-kerizpea” dagoela esatea, Felipe... [+]
Erreketako tigre-burruntzia Europako burruntzi handienetakoa da. Gure lurretan, gainera, oso zabalduta dago eta erraza da erreka inguruetan ikustea, etengabe hegan, gora eta behera. Arra eta emea oso antzekoak dira, ia berdinak sexu-organoak alde batera utzita.