Udazkenaren usainak
Ardogintzak urteko une gorena du udazkenaren hasieran. Gure inguruan jotako sagarraren (Malus domestica) usaina da nagusi sasoi honetan. Antzeko komediatan arituko dira mahatsarekin (Vitis vinifera) ari direnak.
Usain gozoa, lodia, era berean geza eta gazia, ahoan txistua dantzan jartzen duen antzinako usain eguneratua. Muztio lodia nonahi eta era guztietako ontzi eta upategietan hartzitzen, bor-bor, karbono dioxido txinpartatsu bizia askatuz. Muztio urrintsu gozoak hartzitzean usain nostalgikoak bereganatu nahiko ditu: udaberrian izan zen lorearen lurrinak eta jo eta zanpatu aurretik fruituak bere zuen urrinte jario betea. Han-hemenka topatzen dut baita ere jo eta dolarean zanpatu ondoren ongarritarako edo ganadu jatenetarako baztertu eta bizitzen hasia dagoen patsa. Usain min ozpina, fina, sarkorra, sudur mintzak sastatu gabe barneratzen ez dakiena.
Antzeko komediatan arituko dira mahatsarekin (Vitis vinifera) ari direnak. Mahats mordoak bildu eta elkarren kontra zirrika hasten direnean hedatzen da azalaren usain bizia, txorrotxa, makina bati barren barrenetik sortzen den hozkia hortzetaraino dakarkiona. Mahatsadalkoaren aleak zuztarretik bereiztean lurrin laketgarriagoak hedatzen dira. Mahats dolareetara joaldiaren hasieran hurbiltzen den liztor jendea lekuko. Urrutitik hartzen dute mahatsak duen azukre pilaren urrina, gero botilan izango duen buketera iristeko usainek eta lurrinek egingo duten bidaia luzearen hasiera. Hartzitzean muztioaren kaindu gozoak gero kopa betean antsiaz dastatuko den atxon miragarria bihurtuko dira. Bidaia hori hautsiko zaie muztioa kenduta dolarearen askan geratu diren mahatsaren azalei, haziei eta txortenei. Pats hori ere ondo hartzitzen utziko da, eta inola ere bizitzen eta ozpintzen utzi gabe, destilazioaren bidezidorretik eramango da. Hor bai, alanbikean ardogintzaren hondakintzat jotzen den patsa pituitarioak harrotu, zirikatu eta kitzikatuko dituen edari bizi bilakatuko da, zuku bero gaiztoa duen uxuala.
Usain horien denen memoria datorkit aho sabairaino. Hotz ezin ederragoari ongietorria egiteko hanka hankari emanda nagoenean, egur errearen kearen usaina, norteko haritzaren (Quercus rubra) egurraren suaren aurrean, pittin bat ketua, gaztaren tankeran, ke laino mehe baten usainean.
Mugitzeko eta ibiltzeko zailtasunak dituzten 5 urteko bi ikasleri asteroko baso-eskola saioa egokitu zaie Irungo ikastetxean: muga eta beldur artean hasitako erronkak onura, garapen eta ikasketa handiak izan ditu. "Oso babestuta dauden ikasleak dira eta basoan aske uzteak... [+]
Bigarren urtez segidan hartu du Habelarte baserritarren elkarteak Leitzako festetan, Gaztetxean, afariak emateko ardura. Nafarroako Mendialdeko ekoizle agroekologikoen produktuekin osatu dute eguneroko eskaintza, eta ehunka lagun pasatu dira abuztuaren 10etik 14ra haien... [+]
Baratzerako udako nagiak astindu ditzagun. Lehen udazkenean izaten zen sagardoaren txotx denboraldiaren hasiera, orain neguaren zilborrean izaten dugu. Ezagun katalanen bat duen edozeinek pentsa dezake sagardo gozoa calçot tipula erreekin dastatzeko atzeratu eta sortu... [+]
Errekastoa bizi doa harri eta harkaitz artean. Ur salto txikiak, ur lasterrak eta putzuak nahasten dira ibilguan zehar. Hotza dago ura, baina hala du gustuko uhandre piriniotarrak. Izan ere, korrontearen kontra igeri egitera ohituriko anfibio txiki honek ez du edozein bizitoki... [+]
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Bolada harroan da. Ondo harroan. Etxe ondoraino etorri zaizkigu bere arboladiak, ahuakatediak. Ahuakatea gero eta sukalde gehiagotan ikusiko duzu eta osasuntsua dela entzungo duzu barra-barra. Bere izenak dioen bezala, Persea americana, Ameriketatik dator, zehazki Mesoamerika... [+]
Zer behar du momentu honetan gure gorputzak? Kontzientzia hartu, gure ongizatean denborak, atsedenak, mugimenduak eta garaiko elikadurak duten eraginaz. Gure ingurune naturalak, jakintzaz ematen dizkigu urtean zehar behar ditugun elikagaiak eta, hala, elikagai freskoak,... [+]
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]