Udaberria jan dezagun mikatzetik
Arabako Errioxako udaberriak ez dauzkat ahazteko. Urte dezentetan harrapatu ditut sasoi horretako loraldi betean hango mahastiak eta harrigarria da; laburra da paisaia berria, baina iraupen motz horretan begien sabaia erretzen du eta ordura artekoak ahantzarazten.
Landare bat da nagusi loraldi tzar horretan: berarakia, bekarkia edo berakaia (Eruca vesicaria). Loreak ubel koloreko zainak dituzten lau petalo zurizta-laru horiak ditu. Familiari lehen Kruzifero esaten zitzaion, lau petalo horiek gurutze itxura dutelako; egun, berriz, Brassicaceae, aza jendea, aza txiki jendea alegia. Edertasunaren oinarrian ez al dira beti azatarrak ageri, eta beraien koloreak?
Berarakiari errukula ere esan dakioke. Gaur egun izen horrekin ezagutzen den barazkien birramona da, eta duela milaka urte jaten zutenek ematen zioten izenetik datoz bai errukula eta bai bere familiako generoa den Eruca bera ere. Errukula izenpean espezie asko biltzen dira, denak jangarriak, zein baino zein bereziagoak. Denek dute mikatz punttu lehorra eta pikantea, bixiegia ez bada ere. Geurera urte asko ez dela iritsi badira ere, Mediterraneo aldean milaka urte dira jaten dituztela; han afrodisiakotzat dituzte. Hemen zer eragiten ote digute? Hemen berri xamarrak dira, bai, baina amaren batean osatu dute jarraitzaile sutsu kofradia zabala, etengabe hazten ari dena. Neu tartean naiz, daitort; eta gure etxeko baratze bazterretan ez da sekula falta errukularik.
Niretzako onena, bere mikatz mingatzean ahogozagarriena, errukula hostoestua da (Diplotaxis tenuifolia). Gure mahaian ezagunenetakoa den jakia, egiten erraza eta jaten errazagoa, errukularekin egina da: hartu zezin zerra mehe bat (niretzako behikia onena), baratzean bildu berria den errukula mordoxka bat jarri erdian eta errailatuta edo ezpaletan ebakitako gazta bizi xamar bat gainean, zezinarekin txilipitu bat bezala bildu eta… Esango didazu.
Mediterraneora inguratzen bazara errukula hostoestuaz gain hosto borobila dutenak ere topatuko dituzu, besteak beste, berarakia bera eta Diplotaxis muralis. Denei errukula esaten zaie, tokian-tokian bat edo beste edo hurrengoa eskainiko dizute, bertan garatutako kulturak hautatu eta ondu duen espeziea eta barietatea. Eskaintzari ez egin uko inolaz ere, baldin baduzu ezta jainkoagatik ere. Errukula hostoestu fina eta ziapea (Brassica juncea) edo errefautxoen (Raphanus raphanistrum) hostoen arteko dasta du eta errefau minaren (Armoracia rusticana) eta japoniarrek ekarri diguten wasabiaren (Eutrema japonicum) antzeko punttu beroa, gehienez ere.
Gordinik, saldatan, era askotara jaten dira errukulak batean eta bestean, ahosabaiaren eta lurraren kulturen uztarriaren emaitza mikatzak. Gose asko berdindu duen familia da, bai aza jendearena, baita aza txikiena ere. Ezaguna da mikatzak osasuna dakarkigula; ez da harritzekoa: sabela berdindu eta bizipoza piztu!
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Urteak daramatza Cederna Garalur landa garapenerako elkarteak elikaduraren eta lehen sektorearen inguruko lanketa egiten Nafarroako Mendialdean. Elikadura osasuntsurako eta kontsumo jasangarriago baterako bidea egitea da asmoa, eta bide luze horretan, egitasmo berria gauzatu du:... [+]
Baso naturaletan estratu eta funtzio ezberdinak betetzen dituzten espezieak aurkitzen ditugu. Batzuek gaina hartuko dute, eta mende ugari bertan igaroko dituzte. Beste batzuek lehen urratsak emango dituzte, baso-kideengatik sakrifikatuko dira eta beraien gorpu ustelak sistemari... [+]