Udaberria jan dezagun mikatzetik

  • Arabako Errioxako udaberriak ez dauzkat ahazteko. Urte dezentetan harrapatu ditut sasoi horretako loraldi betean hango mahastiak eta harrigarria da; laburra da paisaia berria, baina iraupen motz horretan begien sabaia erretzen du eta ordura artekoak ahantzarazten.


2024ko ekainaren 17an - 05:00

Landare bat da nagusi loraldi tzar horretan: berarakia, bekarkia edo berakaia (Eruca vesicaria). Loreak ubel koloreko zainak dituzten lau petalo zurizta-laru horiak ditu. Familiari lehen Kruzifero esaten zitzaion, lau petalo horiek gurutze itxura dutelako; egun, berriz, Brassicaceae, aza jendea, aza txiki jendea alegia. Edertasunaren oinarrian ez al dira beti azatarrak ageri, eta beraien koloreak?

Berarakiari errukula ere esan dakioke. Gaur egun izen horrekin ezagutzen den barazkien birramona da, eta duela milaka urte jaten zutenek ematen zioten izenetik datoz bai errukula eta bai bere familiako generoa den Eruca bera ere. Errukula izenpean espezie asko biltzen dira, denak jangarriak, zein baino zein bereziagoak. Denek dute mikatz punttu lehorra eta pikantea, bixiegia ez bada ere. Geurera urte asko ez dela iritsi badira ere, Mediterraneo aldean milaka urte dira jaten dituztela; han afrodisiakotzat dituzte. Hemen zer eragiten ote digute? Hemen berri xamarrak dira, bai, baina amaren batean osatu dute jarraitzaile sutsu kofradia zabala, etengabe hazten ari dena. Neu tartean naiz, daitort; eta gure etxeko baratze bazterretan ez da sekula falta errukularik.

Niretzako onena, bere mikatz mingatzean ahogozagarriena, errukula hostoestua da (Diplotaxis tenuifolia). Gure mahaian ezagunenetakoa den jakia, egiten erraza eta jaten errazagoa, errukularekin egina da: hartu zezin zerra mehe bat (niretzako behikia onena), baratzean bildu berria den errukula mordoxka bat jarri erdian eta errailatuta edo ezpaletan ebakitako gazta bizi xamar bat gainean, zezinarekin txilipitu bat bezala bildu eta… Esango didazu.

Mediterraneora inguratzen bazara errukula hostoestuaz gain hosto borobila dutenak ere topatuko dituzu, besteak beste, berarakia bera eta Diplotaxis muralis. Denei errukula esaten zaie, tokian-tokian bat edo beste edo hurrengoa eskainiko dizute, bertan garatutako kulturak hautatu eta ondu duen espeziea eta barietatea. Eskaintzari ez egin uko inolaz ere, baldin baduzu ezta jainkoagatik ere. Errukula hostoestu fina eta ziapea (Brassica juncea) edo errefautxoen (Raphanus raphanistrum) hostoen arteko dasta du eta errefau minaren (Armoracia rusticana) eta japoniarrek ekarri diguten wasabiaren (Eutrema japonicum) antzeko punttu beroa, gehienez ere.

Gordinik, saldatan, era askotara jaten dira errukulak batean eta bestean, ahosabaiaren eta lurraren kulturen uztarriaren emaitza mikatzak. Gose asko berdindu duen familia da, bai aza jendearena, baita aza txikiena ere. Ezaguna da mikatzak osasuna dakarkigula; ez da harritzekoa: sabela berdindu eta bizipoza piztu!


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
2024-12-27 | Leire Ibar
Txanpainaren industriaren arrakastaren oinarrian eskulan esplotatua dago

The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.


2024-12-23 | Irati Diez Virto
Ez naiz sagua, ezta satorra ere; lursagua naiz

Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]


Gabonetan tokikoa eta sasoikoa kontsumitu eta, bide batez, Israelgo produktuak boikoteatu

Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.


2024-12-23 | Jakoba Errekondo
Ilarraren entzumena

Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.


2024-12-23 | Garazi Zabaleta
Ekin Dulantzi
Nekazaritzako elikagaien test gunea Dulantzin

Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]


2024-12-16 | Jon Torner Zabala
Euskal Sagardoa
Ipar eta hego, mendeetako tradizioa txapel beraren pean

Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]


2024-12-16 | Garazi Zabaleta
Ozaetako (barrundia) sagar zuku ekoizpena
8.000 sagar zuku litro ekoitziak, 900 biztanleko herrian

“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]


2024-12-16 | Garazi Zabaleta
Xiberoko kolektiboa
Baratze kolektiboa Maulen, harreman sozialak ereiteko

Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]


2024-12-16 | Jakoba Errekondo
Txokolate menpekotasuna negozio

Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]


Buruan urrea, gehiena akuikulturan ordea

Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]


Non dago herria?

Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.


2024-12-09 | Jakoba Errekondo
Errastiko ogia
Ilarretan dilista nafarra

Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]


2024-12-09 | Garazi Zabaleta
Errastiko ogia
Aurrekoen jakintza eta makrobiotika uztartuta sortutako ogia

Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]


Basoko ehiztaria

Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]


2024-12-02 | Jakoba Errekondo
Gintonikaren ezkontza

Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.


Eguneraketa berriak daude