Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien inportazioan gehien hazten ari denetakoa da.
Txokolatea miresten dugu eta miresmen guztiek bezala itsutu egiten gaitu. Txokolatearekin lotzen dugun edozer gauza edertzat dugu. Honela sortu zuen Syngenta hazi etxeak 1970eko hamarkadan txokolate koloreko lehen tomatea: kumato aldaera (Solanum lycopersicum). Gero etorri ziren beste asko: Tobchoco, Bucanero, Gata lurmuturreko chocolate, Gerezi-txokolate, Raf chocolate, Chocolate Stripes, Marejada eta abar. Txokolatearekin lotzen dena hobea zaigu eta garestiago sal daiteke. Ondo garesti, izan ere patente hetsia du.
Duela urte gutxi batzuk, Rijk Zwaan hazi etxeak Sweet Palermo Chocolate edo Chocolony RZ piperra (Capsicum annuum) aurkeztu zuen, nola ez, txokolate kolorekoa. Txokolate kolorea du, noski, baina baita harekin lotzen dugun gozotasuna ere. Inoizko dasta gozoena duen piperra dela diote. Ea noiz egiten diogun kosk, Espainian ekoizten hasiak dira eta negutegi barruan udazken-neguetan ematen du alea; ea aurten iristen zaigun. Presta patrika, honen patentea ere ondo lotua baita.
Azken berrikuntza berdantza-bart antxiti arratsekoa da, Espainiako Almerian Beyond Seeds etxeak aurkeztu berri du: beChoc alberjinia (Solanum melongena), txokolate kolorekoa baita ere. Honela dio saltzaileak : “beChoc® merkatuan ez da soilik nabarmentzen sekula ikusi gabeko txokolate kolorearen eta forma luzangaren joko harrigarriagatik. Ahorako dasta oso onekoa da eta sukalderako balio ugari du, erabilera anitz ahalbideratzen dituena. Era berean, naturalki osasuntsua da, azido klorogeniko asko duelako”.
Azido klorogeniko horren berri gero eta gehiago entzuten da. Osasunerako onura franko omen dakar, oraindik elikagaien osagai bezala erabiltzeko baimenik ez badu ere. Depresioari aurre egiteko, diabetes batzuk baretzeko, antioxidatzaile ere ba omen da eta minbizia dakarten mutazioen aurkari dela ere badiote. Azido hori alberjinia horrek badu, baina hauek ere behintzat bai: sagarrak (Malus domestica) eta sagardoak, orburuak (Cynara scolymus), endibiak (Cichorium endivia), Japoniako mizpirak (Eriobotrya japonica), aranak (Prunus domestica), azenarioak (Daucus carota spp sativus), lapa-belarrak (Arctium lappa), ekilore haziak (Helianthus annuus) eta mertxikak (Prunus persica). Eta azala txokolate kolore garestira mudatu beharrik gabe.
Errezilera bizitzera joan eta sagarrondoak landatu zituen Satxa Zeberiok, Bio-K proiektuaren bultzatzaileak, duela zenbait urte. “Iritsi zen sagarrekin zerbait egiteko momentua, eta sagar zukua eta sagardoa ekoizteari ekin genion orduan”, azaldu du. 2015ean sortu... [+]
Agur negu. Negu betea da eta badoa. Mimosak (Acacia dealbata) eta magnoliak (Magnolia soulangeana eta Magnolia stellata) loratu dira, ongi etorri beraz loraldi nagusiei. Baina kontuz hotzarekin. Dagoeneko egun-argia ordubete pasatxo luzatu bada ere, zehar begiratuz bada ere... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Artiletan sustraitzeak ematen duen bakeak salbatzen nau maiz, kanpoko zein barruko ekaitzetatik. Artilea baino bakegile eraginkorragorik ez dut aurkitu inguruan. Bere indarra areagotzen da odola, karena eta oritza tartean badaude; artilearekin batera haiek ere ehundu baitute... [+]
Otsailean, neguaren erdigunean gauden honetan, lehentasuna gorputza ondo ureztatua edukitzea da. Intxaurrondoa egiten ari den bezala: sustraiak neguan biltegi gisa erabiltzen ditu, sustrai motz eta lodiak behar ditu, ura eta lurreko mantenugaiak biltzeko.
Txerri-hiltze sasoia da negua. Hotzak beroarena errazago kenduko dio. Guri ere txerriez hitz egiten dugunean beroarena behinik kenduko baligute!
Urteak daramatza Ipar Euskal Herriko Biharko Lurraren Elkarteak (BLE) bioaniztasun landatuaren inguruan lanean. “Hainbat proiekdu ditugu abian, eta horietako bat baratzeko hazien ingurukoa da”, azaldu du Nico Mendiboure Hazi Sareko kideak. Duela lau bat urte hasi... [+]
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Lapurdiko hezegunea funtsezkoa da biodibertsitatearen biziraupenerako. Proposamena eremuan zabaldu dute eta Errobi inguruko sistema hidrauliko osoa barnean izango luke; Baionako, Angeluko, Basusarriko, Milafrangako eta Uztaritzeko Aturri ibaiaren ibaiadarrak, esaterako. Bost... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]
Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]