Gabriel Boric Txileko presidenteak agintaldi hasieratik izan duen auzi nagusietako bat izan da hegoaldeko Araucania lurraldeko gatazka. Azken urteetan areagotu egin da maputxeen eta Txileko Estatuaren arteko borroka, besteak beste, lurren jabetzari lotutakoa. Boricek, orain arteko presidenterik gazteenak, martxoan hartu zuen agintea, eta mezu esperantzagarriak eta aurrerakoiak zabaldu ziren ezkerrarentzat, baita jatorrizko herrientzat ere; baina dena ez da dirudiena. Kritika gogorrak jaso ditu lurren defentsan ari diren maputxeen aldetik, eta egotzi diote “enpresen eta eskuinaren interesei men egiten” ari dela. Ezkerra maputxeen eskakizunei baino kasu handiagoa egiten ari da eskuinarenei? Bada, Araucaniara azaroan egindako azken bisitan, jatorrizko herrien kritikak jaso ditu, eta, era berean, parlamentuko eskuindarrek txalotu egin dituzte bisita horretan emandako “pausoak”.
Esanguratsua izan da presidentearen jarrera aldaketa agintera heldu aurretik eta gero. Hauteskundeetarako kanpaina betean zegoela, Boric Araucanian salbuespen egoera ezartzearen aurka agertu zen, baina boterera iritsi eta bi hilabetera horixe dekretatu zuen, indarkeriari aurre egiteko “beharrezko” neurri gisa. Hortaz, maiatzetik Araucaniako herritarrek eskubide murritzagoak dituzte, salbuespen egoerak baldintzatuta. “Terrorismoa” argudiatuta, militarizazioa nabarmena izan da, eta carabineroz bete dituzte maputxeen jatorrizko lur horiek.
Boricek irmo defendatu du neurria, eta hitz gogorrak izan zituen lurrak berreskuratzeko borrokan ari direnentzat, Araucaniako bisitaldian. “Terrorista” gisa deskribatu zituen, eta “arduratuta” agertu zen: “Egurra lapurtzen dutenek eta narkoek maputxeen borroka hartzen dute aitzakiatzat eta erasoak egiten dituzte”. Ordea, Arauco-Malleco Koordinakundeko (CAM) erakunde indigenistak salatu zuen weichafe-ak (CAMeko borrokalariak) kriminalizatzen ari dela Boricen gobernua: “Guretzat ez da ezer aldatu. Kontrara, orain kolonialismoa eta kapitalismoa aurkezten ari dira progresismo zantzuekin”. Alegia, boteredunak eskuin zein ezkerrekoak izan, maputxeak zapaltzen segitzen dutela.
Gatazka konpondu nahian, presidenteak agindu du jatorrizko herriei kendutako lurrak itzuliko dizkietela. Bakerako eta Elkar Ulertzeko Batzordea eratu eta aktore sozial oro gonbidatu du parte hartzera. Dena dela, maputxeen eta gobernuaren arteko elkarrizketen bidea itxita dagoela dirudi. Batetik, CAMek dio ez dela elkarrizketarik egongo “maputxe preso politikoak eta militarizazioa existitzen diren bitartean”. Bestetik, gobernu berriak ere jarrera aldakorra izan du: hasieran, CAMekin ere elkarrizketa irekitzeko prest agertu ziren, baina abuztuan kargutik kendu zuten Gizarte Garapeneko ministro Jeanette Vega, Héctor Llaitul CAMeko buruarekin harremanetan jartzen saiatu zelako. Llaitul abuztuan atxilotu zuten, Sebastián Piñera presidente ohiak irekitako epaiketa baten harira, lurrak indarrez kentzea leporatuta, besteren artean. Gobernuaren kontraesanak, berriro ere.
Guillermo Camus Jara izena du eta Txileko Lebuko kartzelan dago. Egoera larrian da, gose greba luzeaz gain, ostiraletik egarri grebari ere ekin baitio.
Augusto Pinochet diktadoreak Txilen estatu-kolpea eman zuela mende erdia bete denean, hamaika berba entzun dira herrialdeak bizi duen zatiketaz. Hamazazpi urtetako diktaduraren errepresioa ukatzea da zenbait eskuindarren egungo arma, negazionismo gisa ulertu den diskurtsoarekin... [+]
"Egun on" baino gehiago "larrialdi" hitza erabiltzen dugun honetan, Mari Paz Aedoren hitzek lagunduko dizute ikasturte honetako zure utopien lanketei gogotsu eta pozetik ekiten. Txilen, Santiagon jaio zen duela 45 urte. Gatazka sozioekologikoak aztertzen ditu... [+]
1973ko estatu kolpea gertatu baino lehen Nixon garaiko AEBtako presidenteak jasotako dokumentuak argitaratu ditu Washingtonek ostiralean, Alexandria Ocasio-Cortez AEBtako Ordezkarien Etxeko kideak Txileri egindako bisita ondoren. Ocasio-Cortezek gardentasuna eskatu du,... [+]
Maiatzean ekin zioten gose grebari 17 preso politikok. Haien eskubide kultural eta territorialak errespetatzea, lege antiterrorista bertan behera uztea, Lanaren Nazioarteko Erakundearen 169 hitzarmena onartzea eta preso politiko maputxeen askatasuna exijitu dituzte.
Txileko konstituzio berria idazteko ardura izango duen kontseilua 50 lagunek osatzen dute, eta haietako 22 Alderdi Errepublikanoko kideak izango dira, botoen %36 lortuta.
Norvegiako berriztagarrien erraldoiaren hainbat proiektuk ondoeza eragin dute maputxe eta sami herriengan. Epaileek ere ilegaltzat jo dituzte azpiegiturak, baina gobernuek ez ikusiarena egiten dute. Giza eskubideen aldeko aktibista ospetsuek ere bat egin dute protestarekin,... [+]
Salvador Allenderen aurkako estatu kolpea eman eta bi aste eskasera hil zen Pablo Neruda; datorren irailean beteko dira 50 urte. Heriotzaren arrazoi ofiziala prostatako minbizia eta metastasia da, baina poeta txiletarraren ilobak nazioarteko peritu-txostenaren berri eman du:... [+]
Irailaren 4an Txileko herritarrek argi utzi zuten ez dutela nahi Biltzar Konstituziogileak ondutako testu berria onartu: bozkatu zuten hamahiru milioi herritarretatik %62k (7.882.958 boto) ezezkoa eman zioten proposamenari, eta gainerako %38ak (4.860.093 boto) baiezkoa. Inkestek... [+]
Ia zortzi milioi txiletarrek ezezkoa eman diote konstituzio proposamenari. Gabriel Boric presidenteak konstituzio-prozesu berria eta aldaketak iragarri ditu bere gobernuan.
Irailaren 4an bozkatuko dute Txilen konstituzio berria, oraindik indarrean den Augusto Pinochet diktadorearen 1980ko konstituzioa ordezkatu nahi duena. Berau onartzen bada, munduko konstituziorik feministena izango da. Zer jasotzen du konstituzio honek? Nola izan da idatzia eta... [+]
Wallmapuko CAM Arauco-Malleco Koordinakundeko buru da Llaitul, eta egurra lapurtzea, lurrak indarrez kentzea eta estatuaren aurkako atentatua egitea leporatzen diote. Asteazken honetan, abuztuaren 24an, atxilotu dute.