Txema Larrearen heriotzarekin inoiz askatuko ez den korapiloa joan da: nor zen gizon hori eta zergatik ezagutzen zuen euskal kulturaren eta politikaren lehen lerroko hainbat kide?

Bere lagunekin hitz eginda, bizkaitarraren hainbat aurpegi azaltzen dira: iruzkingile ironikoa, militantea, jakintsua, irakurle amorratua, olerkaria... Baina gutxiren pribilejioa da puzzlea osatzea.

Edonola ere, Txema Larrearen kontakizun zatikatua Lapatxan hasi zen, eta bere kondaira Basaurin. Adin nagusia izan gabe ETAko fronte kulturalean militatzen hasi zen eta 17 urterekin errepresiotik ihes eginda, erbestera jo zuen. Federico Krutwig edo Beltzarekin harremanetan egon zen han eta gero liberatu ilegal moduan itzuli zen Euskal Herrira.

Bere atxiloketak betiko markatu zuen fisikoki. Klandestinitatean zegoelarik, etxera sartu baino lehen, konturatu zen Polizia barruan zegoela. Hala ere, aurrera egin zuen eta tiroketa baten ostean, hainbat bala jaso zuen hankan. Poliziek hiltzat jo zuten, bere aurrean errematatu ala ez eztabaidatu ostean. Gorputegira eraman eta han sumatu zuten pultsua zuela oraindik. Txemak zauritutako poliziak berak eman behar izan zion odola ospitalean, ez zegoen inor gertuago odol talde berekoa. Oso gogoko zuen ironia orduan sartu zioten gorputzean, agian.

Kartzelan egon zen bolada batean, arduradun lanetan, gainera, eta amnistiarekin atera zen kalera. Erakunde armatua zatitu zenean, Ezkerra, Wilson eta beste batzuekin ETA PM hautatu zuen, hori bai, Txemak inoiz ez zuen esan polimilia zenik; "ni V. Asanbladakoa nintzen", erantzuten zuen beti gaia ateratzen zenean. Antza, Argala, bere lagun mina, oso etsituta geratu zen erabaki horrekin.

Egunkariak begiratuta, badirudi geroago berriro ere atxilotu zutela, Bixente Serrano Izkorekin batera, baina bere haria galtzen da politikaren esparruan.

Kulturan bere aztarna nabarmenagoa da; Pott Bandaren inguruan mugitu zen eta Joseba Sarrionandia edota Jon Juaristirekin adiskidetu zen. Mikel Laboarekin ere ondo konpontzen zen. Auzolan liburu-denda eta Pamiela argitaletxearen sorreran parte hartu zuen eta azken horretan zenbait liburu plazaratu zuen, bat Joseba Sarrionandiarekin, esaterako. Olerkia eta euskararen historia jorratu zituen testuetan, besteak beste.

EHUn urte mordoa eman zuen historia klaseak ematen, eta erretiroa hartu eta gero, Bilboko Erronda kaleko Biba tabernako bezero leiala izan zen; han euskal kulturako izen ospetsuekin edo auzoko edonorrekin hizketan ikustea erraza zen.

Zertzelada biografiko osatugabe hauetan ez da agertzen, aldiz, hain maitatua egin zuen izaera hori: lagun zintzoa, solaskide kitzikagarria eta umoretsua, eta Euskal Herriko historiaren entziklopedia bizia. Bere nortasun iheskorrak barruan zituen mota askotariko altxor guztiak ezkutatu zituen, berak garrantzirik ematen ez zielako, eta, tamalez, gehienak berarekin joan dira. Hala eta guztiz ere, bistakoa izan zen bere agurrean harri bitxi horien distirek jende andana liluratu zutela.