Turismoaren festak

  • Ez hain antzina, hiru mende atzera gehienera, kostako herri baten ur territorialak kanoi baten tiramenaren arabera zehazten ziren: jaurtigaia noraino heldu, lehorretik harainokoa izango zen ur territoriala. Lurraldearen zedarritzeko, ordea, kanoia baino hobea da festa, eta hain zuzen ere, kanoikada batek emango dio hasiera Donostiako abuztuko festari.


2017ko abuztuaren 11n - 15:09
1974ko Semana Grande-ren kartela.

Fisikoki okupatzen du espazioa festak, eta okupatzea sinbolikoa ere bada. Eta soziala. Espazio jakin batean inskribatzen da festa, espazio jakin baten mugak marrazten ditu, eta espazio jakin horrekin harremanetan dauden identitate sentimenduak sustatzen ditu. Bestela esanda, festak klase sozialak espazioan banatzen ditu; edo nahi bada, espazioa klase sozialen arabera banatu.

Zedarritzea zatikatzea ere bada. Kanoiak eta kanoikadak, hots gerrak bezala, hautsi dezake festak taldea. Hautsi eta zatikatu duen era berean turismoak donostiar sozietatea. Azken berrehun urteotan hiriak izan duen garapena urrun dago gero, Raimundo Sarriegik ondu eta Serafin Barojak hitzez atondu Donostiako martxa ereserkiak agertzen duen “Donostia bat eta bakar” horretaz. Gerratearekin batera turismoa dugu Donostia ezberdinen banalerroan sakonen eragin duen osagaia; ez alferrik, maiz gerraren luzamendu gisa eragin izan baitu turismoak gurean. Festaren osagaiak, berriz, halako izaera alegera eta onbera batez blaitu du gaurdaino heltzen den klase banaketa eta zatikatzea.

Mendean hartu asmo du gerrak

Aski ezaguna da hiriko festen genesia eta sortze-kontakizuna, festa eta turismoa elkarren eskutik agertzen dituena. Ezin argiago irakurtzen ahal da Donostia Kultura Enpresa Erakunde Publikoaren atarian, XIX. mendean Semana Grande deitu festa “(…) garai hartan uda Donostian igarotzen zuen goi-mailako turismoa entretenitzeko premiagatik” asmatu zela. Zezenketekin batera, eskaintza musika-banden kontzertuekin eta su artifizialekin osatzen zen, “(…) hauek ikusi nahi zituzten bisitariak gaua hirian pasatzera gonbidatuz. Horrela, Donostiak beste turismo mota bat aurkitu zuen: egonaldi labur eta jendetsuen turismoa”.

Semana Grande hura gerra-martxa baten azken noten segizio izan zen; alegia, festa eta turismoa eta gerra biltzen dituen kontakizuna.

Inon gutxi irakurriko da, ordea, Semana Grande hura gerra-martxa baten azken noten segizio izan zela; alegia, festa, turismoa eta gerra biltzen dituen kontakizuna. Bost hilabeteko aldea besterik ez da II. Karlistadaren amaiera eta festa berriaren lehen edizioaren artean. Bata zein bestea 1876 urtean jazo gertakariak, lehena martxoaren 13arekin, uztailaren 16arekin bigarrena.

Remington fusilen hotsa apaldu eta uda sasoia gerturatu ahala, Donostiako hondartzak atzera berriro eta luze gabe bisitariz betetzeko asmoekin horditu ziren garaiko agintariak. Donostiak udatiarren jasotzeko prestatu beharra zuen, gerraren ondorioak albait azkarren erreparatuz, eta horretarako, atzerriko kapital eta inbertsoreen konplizitatea kausitu zuen hiriko botere garaileak. Jose Arana Elorza (1839-1908) enpresariak ez zuen denbora alferrik galdu, eta San Francisco auzunean, egun Atotxa izenez ezagutzen dugun eremuan, atzerritarren erakartzeko funtsezkotzat hartzen zen zezen plaza eraikitzeko lurrak erosi zituen. Aurrez San Martin auzunean zen zezen plaza sute batean funditu baitzen urte bete lehenago, 1775an. Hogeita zazpi egun besterik ez zituzten behar izan plaza berria eraikitzeko eta uztailak 16rako gertu zen ateen irekitzeko. Berea dugu eslogana eta asmakizuna: Semana Grande.

Garailearen arabera egokituko zen gerora hiria, garailearen neurrira moldatu tradizio eta ohiturak, zigortu eta ezarri kulturak, enegarrenez, Donostian.

Atzerriko kapitala garaipen liberalari lotu zitzaion, eurak ere garaile, 1876an. Garailearen arabera egokituko zen gerora Donostia, garailearen neurrira moldatu tradizio eta ohiturak, zigortu eta ezarri kulturak, enegarrenez, Donostian. Eta orduko legatua zaigu abuztuko festa gaur egunean, gerraren osteko menderakuntza, garailearen gizarte antolaketa, ordena ekonomiko eta soziala betikotzeko gailua. Baina bata sortzearekin sortuko zen erresistentzia, era edo aurkia eta ifrentzua, ez soilik ezartzeko diruaren kultura unibertsala eta berria, zerbaiten kontra egiteko ere asmatu baitzen Semana Grande honen fartsa eta ziria.

Mendekoak behar ditu turismoak

Donostiak bere historiaren kontu hartu beharra du nortasunik gabe geldituko ez bada, baina begia eta begirada, arreta non jartzen den, kontaera bat edo beste ohartuko dugu. 1875eko irailaren 28 eta 1876ko otsailaren 18 artean bost hilabetez luzatu bonbardaketa eta setioaren ostean, zezen plaza baten eraikitzea omen zen Donostia eta donostiarren premiazko beharrizana. Kontatzen diguten horrek zer pentsatua eman beharko luke.

Gertakarien kontakizunak botere norgehiagokari loturik doaz, Sarrionandiak ohartarazi bezala, “iraganaren kontaerak baldintzatzen baitu etorkizuneko proiektua”. Historiak ezabatu egiten ditu memoriak, eta horrela delako bereizi beharko genituzke historia eta memoria, memoriek jaso beharko baitute historiak ezabatuko duena.

19.232 biztanle zituen Donostiak 1877an. Diario de San Sebastian kazetak 1878ko erreportaje batean jaso zuenez, udako festetan 1.500 eta 2.500 bisitari artean ibili ziren egunero, eta abuztuaren 15ean bisitariak 13.000 izango ziren, kazetaren kalkuluen arabera beti ere. Kazetariaren ahoberokeriak puztu zifra larkeria hutsa daitekeen arren, donostiar kaletarraren ezinegonari antza hartzeko iradokitzaile ere badira zenbakiok.

Antzerki munduko enpresariak, esaterako, kexu ziren festa ekitaldien ugaritzeak aretoetako ikuslegoa murrizten zuelako. Udalak luze gabe hartu zuen neurria, eta Circo edo Principal aretoen eskaintzarekin bateragarri egiteko moldatu zituen aurrerantzean egitarauak. Artean, herritar bat eta bi baino gehiagoren kexuari sorgor egingo zion aginteak: bisitarien etorrerarekin premiazko gaien prezioak gora baino gorago jartzen zirela salatu zen lehen aldiz, ezin karuago eginez bertakoen egunerokoa. Hiriko kronista eta eskribau ofizial Javier Sadaren hitzetan, ospakizunak bisitariei zuzenduak zirela eta festa zezenketetara soilik mugatu zela ere salatu zen 1878 hartan.

1887ko kartela.
Mendekotasunak betikotu ditzake festak

Ohikoa bezainbeste eraldatzen du ezohikoa turismoak, talde, komunitate edo herri batek sakonean duen hura, alegia. Performatiboa da turismoa, hau da, turismo eskaintzak manipulatu egiten du material bat, hiria kasu honetan. Turismo kontsumitzaileak erakartzeko, “ezberdina”, “benetakoa” den hori modu hanpatuan erakutsi behar da. Baina bisitaria “ikusi beharrekoa ikustera” dator, turismo gidetan jasotzen den hori alegia, eta turismo gidan agertzen delarik, “berezitasunak” benetakoa izateari uzten dio. Izan ere, turistek eskatzen dioten hura eskaini beharko baitu ezinbestean turistak hartzen dituen hiriak.

Semana Grande asmakizunaren arrakastarekin gozo-eroso, ospakizunak uztaila, abuztua eta irailera hedatzeko apustua egin zuen Udalak, 1877an. Proposamenen ontzeko ardura Sustapen Komisioari egokitu zioten, eta artean alkate izandako Jose Maria Insausti zela, “Música y Espectáculos” izendatu komisio berriak uda-sasoia ondo zehaztu bi denboralditan banatzea proposatu zuen: lehena, abuztuaren 15aren jiran eta “nazioarteko nahiz nazio izaera izango zuten ekitaldiek” osatuko zuten; irailak 9aren bueltan bigarrena, “euskal kulturari eskainia” pilota eta arrauna protagonista. Gaur egun oraino logika berak antolatuko ditu uda garaiko festak Donostian, eta logika beraren segizio dira bestelako ospakizun berriagoak ere, Jazzaldia, Musika Hamabostaldia edo Zinemaldia besteak beste.

Areago, kultura eta kultur adierazpen herrikoiak “gustu txarreko” izan dira turista eta udatiar arrotzen sentimenera. Erraz hunkitzekoak aberatsak. Eta eroso behar duenez kapitalak hirian geratuko bada, nahikoa arrazoi izan da hau populuaren dibertitzeko maneren kontra egiteko.

Ospakizun hauetako zenbait, XIX. mendearen hondarretan sagardotegiekin egin bezala, hirigunetik periferietara lekualdatuak izan ziren, “Vervenas de los gamberros” deitu dantzaldiak adibide. Debeku-zaleak ere baziren, eta 1903an, esaterako, Zurriolan ospatzekoa zen dantzaldia debekatzeko eskatu zuen zinegotzi batek, “moralaren aurkakoa” zelakoan. Eta debekuak ez gutxi. 1902an Udalak soka-muturra debekatu ondotik, ondorengoa adierazi zuen Fernando Colmenares zinegotzi sozialistak, udaletxean aurkeztu idatzi batean: “Si la Comisión de Fomento considera poco culto este espectáculo, ¿Por qué no sigue el mismo criterio el verano con las corridas de toros y propone que no se celebren porque pugnan con la cultura de esta ciudad? ¿O es que las funciones de pago tienen privilegio sobre las gratuitas? ¿Es que solo los que llenan el bolsillo con sus pesetas pueden disfrutar de las diversiones calificadas de poco cultas? No hay motivo alguno que justifique la abolición de esta fiesta tan popular.

Eta gaur arte. Orain ehun eta hamabost urteko zinegotziaren gogoetak espantuzko gaurkotasuna agertuko du zenbaiten ulermenera; patxadaz lixerituta, ordea, gaurko gure egoera aldrebesaren neurria egoki ere agertzen digu. Gerra, festa eta erregimen zahar-berriak pairatu ditu geroztik hiriak, baina turismoak garaian garaiko muda aldatu besterik ez du egin.

Festarik behar bada… bego Donostia!

Ez betidanikoa, baina Donostia turismoarekin (des)lotzen duen soka luzea bada. Eta soka berari tiraka antolatu zen duela hamabost urte lehen aldiz Abordatzea!. Banalerroa ere bazaigun kontakizunean kapitulu berri eta propio bat idazteari ekin zion orain hamabost urte Donostiako Piratak mugimenduak.

Donostiak aldian aldiko postala sortu beharra du bisitariak erakartzen jarraitu nahi badu, turistek ez baitiote “benetako” hiriari so egiten, beren-beregi haientzat atonduriko dekoratuari baizik

Esanak esan eta irakurritakoak ohartu ostetik, ez da erraza turismoak morrontza ez dakarrenik adieraztea. Koldo Izagirrek, bazterretatik, gure kontzientzia hebainduei ihardetsi moduan, Donostiak aldian aldiko postala sortu beharra du bisitariak erakartzen jarraitu nahi badu, turistek ez baitiote “benetako” hiriari so egiten, beren-beregi haientzat atonduriko dekoratuari baizik. Hastapenetan bainuak eta Kontxako hondartza ziren, jokoa eta kasinoak gero, geroago dendak eta bulebar frantsestua, Haizearen orrazia, Kursaal, pintxoak, Tabakalera… Izango al du patu bera Abordatzeak? 2010ean El Diario Vasco egunkariak orduko Kultur zinegotzi Denis Itsasoren desioak jaso zituen: “El desembarco pirata va camino de convertirse en una de las grandes postales y en una de las grandes citas divertidas de la Aste Nagusia”.

Turismoaren industriak eta bere logikak edozer bilakatzen du erreklamo; nahikoa da turismo gida batean agertzea, zernahi dela ere, ikusi, bisitatu, are bizi eta esperimentatu beharrekoa bilakatzeko. Eta nagusien Donostia beti dago horrelako postal baten atzean, hiria bera nortasun propio batez eraiki beharrean, postalea zikinduko dion horri guda deklaratzeko atezuan.

Donostiako Piratek deituta, hiria "abordatzen" dute urtero milaka pertsonak.

 

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
Teknologia
Gai izango ez garenean

Pertsona nagusiekin edo aniztasun fisiko eta neuronalak dituzten pertsonekin lanean zaudenean, dugun gizartean gaitasunaren ideiak espezie bezala asko mugatzen gaituela ohartzen zara. Hau da, dugun sistemak gauzak modu espezifiko batean egiteagatik jartzen zaitu balioan, eta... [+]


Materialismo histerikoa
Idatzi nahi nuen

Idatzi nahi nuen gabonetako argien alde, eta urteroko ohitura bilakatu aldarrikatzea, kaleak argitzen dituzten aro honetan, espazio publiko apain, alai eta gozagarri bat, klase ikuspegitik. Baina, noski, espazio publiko epelak ere bai, zenbait gazte liburutegietan liburuak... [+]


2024-12-21 | Iñaki Lasa Nuin
Pagadiak

Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.

Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]


Elkar mugituz?

Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.

Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]


Gobernu berriaren aurrekontu neoliberal zaharrak

 Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.


2024-12-20 | Nekane Txapartegi
Izartxoak *, arriskutsuak patriarkatuarentzat

Sistema kolonial kapitalista heteropatriarkala auzitan jartzen eta borrokatzen denean, gupidarik gabe erasotzen du bueltan. Eskura dituen tresna guztiak erabiliz, instituzioak, medioak, justizia, hizkuntza, kultura, indarkeria... boterea berrindartzeko, sendotzeko eta... [+]


2024-12-20 | Edu Zelaieta Anta
Pereza

Ez dakit zuek ere pertzepzio bera ote duzuen –aitor dut: modu azientifikoan hasi naiz idazten hemen–. Pereza hitzaren hedatze naturalaz ari naiz. Gero eta gehiago aditzen baitut Hego Euskal Herriko bazterretan: euskaraz, espainolez eta, jakina, euskañolez... [+]


2024-12-20 | Hiruki Larroxa
Irribarre egin, murtxikatu eta isildu

Askok, Gabonetan, ilusioa baino alferkeria handiagoa sentitzen dugu familia-otordu eta -topaketetan pentsatzean. Baina aurreratzen dizuegu ez dela otordua bera kolektiboki deseroso sentiarazten gaituena, familia tradizionala definitzen duen normatibitatea baizik. Are gehiago,... [+]


2024-12-20 | Sonia González
DSBEren ‘humilladeroa’

Betidanik begitandu zait esanguratsuagoa han-hemenka topa daitezkeen guruztokiei gazteleraz esaten zaien modua: humilladero. Ez al da guruztoki edo santutxo izen nahiko light, zuri edo haragoko konnotaziorik gabekoa? Azken batez, bertatik pasatzen zen oro umiliatu behar zen... [+]


Siriako Arabiar Errepublikaren amaiera

Siriako Arabiar Errepublikaren amaierak harridura handia sortu du, gertatu den moduagatik: azkar eta ia erresistentziarik gabe. Halere, ez da hain arraroa herrialdea suntsituta, pobretuta eta zatitua zegoela kontutan hartzen badugu. Aspalditik siriar gehienen ardura ez zen nor... [+]


Oasiaren ondorena

Nobedadea izan ohi da Durangoko Azokari lotzen zaion hitz entzunenetako bat. Nobedadea han, eta nobedadea hemen. Zenbaitetan, ordea, lehengokoari beste itxura ematea aski izaten da etiketa hori itsasteko. Talentu berriztagarriz birmasterizatutako CDek eta berrargitalpenek badute... [+]


Euskararen Eguneko manifestu bat

Euskara txikitasunean handia den ur emaria dugu. Bertako tanta bakoitzak gure kultura ureztatzen eta biziberritzen du. Egarri den hari itsaso bete ur eskaini. Euskara putzu sakon eta ilun batetik etorri izan bada ere, guztiok atera dugu gure ur-gazi lagina, eta guztiok bilakatu... [+]


Frantziara eta Espainiara bidean

Azaroaren erdialdean ARGIA komunikabidearen efemeridearen bitartez gogoratu dut espainiar selekzioan jokatzen jarraitzeko ukoa duela 25 urte egin nuela. Efemeride horrek atzera begiratzeko eta hausnarketa egiteko aukera eman dit.

Nazioarteko Kirol lehiak herrialdeen arteko... [+]


2024-12-20 | Hainbat egile*
Pornografia gaztetan

Gazteak gero eta lehenago hasten dira pornografia kontsumitzen; izan ere, bere sexu heziketa bakarra da pornoa. Nola demontre heldu gara honaino?

Gaur egun, onartu behar da Interneti esker pornografia ikustea askoz errazagoa dela. Tamalez, klik baten bidez 7-9 urte arteko... [+]


Eguneraketa berriak daude