Tu Bishvat zuhaitzen eguna
Ez doa negu goxoa aurtengoa. Handik eta hemendik galdezka ari zarete: gripeak egurra emandakoan zein sendabelar den suspergarria, ospelentzat zein zen ukendua, xarabea gehiegi hartzitutakoan bota egin behar al den, eztularentzat zer egin... Gauza harrigarririk ez, neguko gaixoaldiei aurre egiteko botikina nola prestatu gaitzek beraiek, biziak, erakutsiko digute.
Beste botikin bat daukat nik buruan, ordea. Telebistako eta sare sozialetako irudietan inon ikusten ez dudan botikina, hura ere txikitua eta ezkutatua izango dutelako nonbait. Joan den udan Santio-belarraz (Hypericum perforatum) idatzi nuenean gerrek sortzen dituzten min anitzak aipatu nituen eta konturatu naiz badela min horien artean ezagutzen ez nuen min bat. Pantailaz hona ikusitakoak ematen didan mina, kolpatua sentitzeraino, tarteka Santio-belarra hartzeraino.
Palestinatik datozen irudiez ari naiz, infernutik egunero jasotzen dugun lekukotza horretaz.
Ez naiz gauza palestinarrei ezer esateko baina badaukat gauza bat juduei esatekoa eta beraien ospakizun batekin du zerikusia. Hil honen 25ean ilargi betearekin Tu Bishvat ospatuko dute, zuhaitzen eguna, Talmudean aipatzen den lau Urteberrietako bat (bai, urtean lau Urteberri ospa litezke). Ezagutu nuenetik liluratu izan nauen ospakizuna, santuz eta Ama Birjinez (noizbait) garbitutako egutegi berri batean gustura jarriko nukeen jaia.
Naturaren festa da Tu Bishvat, aire librean ospatzekoa, zuhaitzak landatuz eta hauei bedeinkazio bereziak emanez; arbola sendo, noble eta emankorrak izan daitezen, fruitu asko eman ditzaten baina ez hori bakarrik, egun honetan fruitu arbolen fruituak jatea ere derrigorra da. Esker ona adierazteko modurik onena izaki zazpi fruta jan beharra dago; pikuak, datilak, granadak, mahatsa… Freskoak zein lehortuak baina jan eta kantatu, biak egin behar dira.
Eta badakit egingo duzuela, zuen Jainkoaren legea obeditzen oso txintxoak zaretelako. Baten batek esan beharko dizue ordea zuen Torak esaten duen honako hau: natura errespetatu egin behar dela, baita gerra garaietan ere (Deuteronomio 20:19). Bi aldiz idatziko dizuet: arbolak eta basoak ezin dira suntsitu gerra garaietan eta are gutxiago orain, negurik gordinenean, barruan duten bizi indarra esnatzen hasiko delako eta hemendik gutxira barruko izerdia gorantz hasiko zaielako.
Hemendik esandakoak ez dizue askotarako balioko baina hau idazten duena dotriñara joan zen komunioa egin aurretik eta Testamentu Zaharreko Jainko zakar hari beldurra eduki behar zitzaiola ikasi zuen; han dena baitzen zigor, izurrite, gerra, gaitz eta maldizio. Beraz Tanakharen lehen bost liburuak berrirakurtzea gomendatzen dizuet, zer datorkizuen akorda zaitezten.
Zuen Jainkoa bere hitza betetzekoa bada zigorra datorkizue, baina naturak ez dizue zigorrik ekarriko. Naturak zuentzat eta palestinarrentzat ekarriko ditu berriz ere sendabelarrak. Arbendolondoak denontzat loratuko dira. Eraitsi dituzuen etxeen harri pilatan jaioko dira pareta-belarrak (Parietaria judaica), espaloi zirriztuetan txikori-belarrak (Taraxacum officinale) eta plantaina (Plantago lanceolata) eta txikitu dituzuen ospitaleen atarietan pasmo-belarra (Lysimachia arvensis). Lau horiekintxe osatu daitezke barneko eta kanpoko zauri batzuk, oxala handiena, gorrotoarena.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]