Trumpek Hitler irakurri? Tira...
AEBetako presidentetzarako hauteskunde-urtean sartu gara eta okatu arteko anoa irentsi beharko dugu datozen hilabeteetan. Probetxuzko zerbait ere agertuko da, ezinbestez.
Nikki Haleyk 1861-1865ko Gerra Zibilaz duen iritzi “coolak” erakarri du batzuen arreta. Baina askoz ugariagoak izan dira Trumpek etorkinei buruz dionarekin asaldatu direnak. AEBko odola pozoitzen ari omen dira migrari malapartatuak. Presidente ohi/gaia halakoa denez, gainera, Haleyk bezala atzera egin edo gerizatu ordez, esana berresatera atera da, lotsarik gabe. Pentsatzen duena horixe delako, noski. Eta aurkariak zein lardatsak diren jakingo balu, zer esanik ez.
Izan ere, giro liberalek su batean ekin diote Trumpen esanak Hitlerren eta nazismoaren iritziekin eta egintzekin uztartzeari. Hain gogotik ekin ere ezen Mein Kampf edo antzeko zerbaiten irakurle ere egin nahi izan baitute Trump. Ezetsiz haren biografo saiatuenek ziurtzat jotzen dutena: inoiz ez duela liburu bat irakurri, ezta “berak” idatzita argitaratuta dagoena ere.
Korapiloa, ordea, katramilatzen da egiaztatzen denean –eta ez da zaila– Trumpek migratzaileei buruz darabiltzan esamolde horiek beroriek Estatu Batuetan bertan esku-eskura izan direla beti… Eta bertako migrazio-legeria historikoan hezurmamitu direla.
Deigarria egiten da “etorkinek herrialdearen odola pozoitzen dutela” esana mahai gainean jarrita dagoenean, Madison Grant eta haren inguruko ekimen politikoen hizkera eta egikera inork ez aipatzea. Hitlerrek haren obrari “nire biblia” deitzen ziola ote?
Bada M. Granten biografia bakarra izango den baina sarean eta doan dagoen Jonathan Spiro-ren idazlanean irakur liteke, beste asko eta askoren artean:
"Kenneth Roberts-ek Saturday Evening Post egunkarian idatzi zuen immigrazioa 'Amerikaren zainetan diharduen pozoia' bezala zela; eta George Creel-ek Collier-en irakurleei esan zien, mugarik gabeko immigrazioaren ondorioz, 'gure bizimodu nazionaleko putzuak pozoitu egin dira, eta pozoituta jarraituko dute, sentimendua alde batera uzten ez bada sen onaren alde egiteko'.
[…]
"Denetan etorkinik zikinenak juduak ziren, zeinak, garbitasuna eta natura maite zuten nordikoen aldean, hiri handietako kiratsean pilatzeko joera bitxia zutela baitzirudien. Charles E. Woodruff, Madison Grantek irakurtzen eta miresten zituen liburuak zituen medikuak, juduak 'bizkarroi kaltegarriak' eta 'baziloak' zirela ohartarazi zuen. Haien immigrazioa 'gaixotasun infekzioso' bat bezalakoa zela, aberria inbaditzen zuena, eta haiei jazartzea 'beharrezko desinfekzio-prozesu' bati ekitea omen zen. Prescott F. Hall-ek ere esan zion Granti juduak 'gaixotasun infekziosoen ernamuinen' antzekoak zirela, eta 'belar gaizto' edo 'intsektu izurriteen' antzera tratatu behar zirela. Grant ados zegoen etorkin juduek antzinako amerikarren 'odola pozoitzeko' mehatxua zekartela; eta Kenneth Roberts-ek idatzi zuen juduak zirela 'benetako giza bizkarroiak'".
Duela ehun urteko kontuak dira, 1922koak: Hitler kaporal desmobilizatua zen; eta Mein Kampf, asmoa ere ez oraindik.
Agintariek ez dute baztertu bi gertaerak elkarren arteko loturarik izatea. New Orleansen, kamioneta baten gisari batek jendetzaren aurka egin du hamabost hildako eta 35 zauritu eraginda. Ordu batzuk geroago, Las Vegasen, Trump International Hotelaren parean auto bat lehertu da,... [+]
.jpg)
AEBek eta Mendebaldeko aliatuek guztira 260.000 milioi dolarreko laguntza eman diote Ukrainari, gehienbat armamentuan eta laguntza militarrean, Errusiak 2022an egindako inbasioaren ostean. Nahiz eta laguntza horrek Ukrainaren defentsa indartzea helburu duen, Nazio Batuen... [+]
Tennessee (AEB), 1820. Nathan Green esklaboa jaio zen, Uncle Nearest edo Osaba Nearest ezizenez ezaguna. Ez dakigu zehazki zein egunetan jaio zen eta, oro har, hari buruzko oso datu gutxi dauzkagu 1863. urtea arte, orduan lortu baitzuen emantzipazioa. Dakiguna da 1850eko... [+]
20 urte zituela, Alberto Flores-Uranga Mutrikutik Idahora (AEB) joan zen artzain. Bakardadean, mendietan galduta, maiz koiote eta hartzak begira zituela."Berriro egingo nuke, zalantzarik gabe", dio, garai haiek gogoratuta.
Gero eta bideragarritasun handiagoa hartu du –eta hartuko du– Israelen planak, palestinar herria beraien lur martirizatuetatik kanporatzeko. Iraganean Far West amerikarreko etnia indiarrekin gertatu zen bezalaxe da. Iranen aurkako gerra inoiz baino gertuago dago.
2018ko martxoaren lehena zen, bere lehen agintaldiaren lehen laurdena burututa, Donald Trumpek pentsaera politiko-ekonomikoaren lagin gardenena utzi zigunean: “Merkataritza-gerrak onak dira, eta irabazten errazak”. Orduantxe abian jartzear zituen altzairu eta... [+]
Ipar hemisferioan ikasturtea hastearekin batera izan ohi den albiste-zaparradan argitaratu zen duela astetxo batzuk: aspaldiko urteetan ez bezala, txinatar jatorriko ikasleak (275 milatik gora) ez dira jada ugarienak Estatu Batuetako unibertsitateetako atzerriko ikaslerian;... [+]
Craig Thompson kultuzko eleberri grafikoen egile estatubatuarra Europan izan da bere azken lana aurkezten, Raíces de ginseng (Astiberri, 2024). Bilbon bi aurkezpen egin ditu eta artista atsegina, hurbila eta azkarra dela erakutsi du –euskaraz “mila... [+]
AEBetako agintaldi berriak ekonomiaren esparruan ekarriko duena zehaztea ez da lan erraza. Estrategia ekonomiko berriaren ardatza liberalismoaren eta kanpo sektorerako protekzionismoaren arteko uztarketa bitxia izango da. AEBetan aldian-aldian halakorik gertatu den arren,... [+]
Ari da mundu guztia kontuak ateratzen Trump 2.0 aldian norberari gerta dakiokeenaren eta munduan gerta daitekeenaren inguruan. Subjektuaren mudakortasuna ezagututa, ziur samartzat eman daitekeen aurreikuspen bakanetakoa da Estatu Batuen Txinarekiko harremanak, ekonomikoak... [+]
Argazkia bai, ala argazkia ez? Oraintxe bertan, ez dago argi Rio de Janeiron hasi berri-berria den G20aren goi bileran argazkia izango ote dugun ala ez. Bertaratu diren agintari gorenen “familia-argazkia”, alegia. Horrelakoetan arauzkoa bihurtu dena: turista... [+]
Urtarrilaren 20an utziko du AEBko presidente kargua Joe Bidenek, lekukoa Donald Trumpi emanda –zeinak AEBen norabide aldaketa marka dezakeen Ukrainako gerran–. Agintaldia amaitu aurretik, baina, irakurri dugu Ukrainari baimena eman diola Errusiako Kursk eskualdean... [+]
Munduko pertsonarik aberatsena da Musk, Forbes-en azken sailkapenaren arabera. Vivek Ramaswamy politikari eta enpresa-buru kontserbadorea izanen du bere ondoan, kargua betetzeko. "Erreforma estrukturala" bideratzekoa dute, gobernuarentzat "inoiz ikusi gabeko... [+]
Argi eta garbi irabazi dio Donald Trump presidente errepublikano ohiak Etxe Zurirako lehia Kamala Harris egungo presidenteorde demokratari. 312/226-eko aldea izango du urtarrileko bozketan Hautesle Kolegioan. 2016an Hillary Clinton galtzaile izan zen, baina herritarren boz... [+]