Partido Castellano-Tierra Comunera alderdiak Trebiñuko auziari buruz duen jarrera oso argia da: “Trebiñuko konderria ez da trebiñarrena. Trebiñuko konderria Gaztelarena da. Eta Gaztela-Leon osatzen duten bost komunitateetako gaztelar guztiok ere, aho batez, ezin izango genituzke zortzi mendeko historia eta kultura erabat gaztelaniazko aldatu. Lurraldea ez da gurea. Gure arbasoengandik jaso dugu, eta gure ondorengoei utzi behar diegu, zuzenduta eta handituta, inoiz eta inola ere ez murriztuta. Gaztelarrok ezin diogu Trebiñuko lurraldeari uko egin, ezta egin nahiko bagenu ere. Ez da lurralde-gatazka irrazional bat, Ebro ibaiaren inguruan Perejil uharte moduko bat. Argi eta garbi hitz eginez, gure lurrarekiko dugun konpromisoa baliaraztea da kontua”.
Esandako guztitik gaztelarren jarrera oinarritzen duten bi gauza garrantzitsu ondorioztatzen dira: lurraldea da nagusi, bertako biztanleen borondatea, ordea, erabat baztergarria. Eta jarrera irmo hori PPk eta PSOEk partekatzen dute, nahiz eta Partido Castellanok bezain modu lotsagabean ez esan. Ziur naiz Trebiñuko lehen kondea, Diego Manrique de Lara (1409-1458), iritzi berekoa izango zela.
Nolanahi ere, hori izan da, betidanik, konkistatzaileek jarduteko eta jokatzeko modua. Ekialdean, oso ezaguna da Khanek bere semeari gobernu onaren arteaz ematen dion aholkuaren kondaira: ”Zure erregealdian lur puska bat gehitzen badiozu zure domeinu-lurraldeari, Khan handi bat izango zara. Ez baduzu hazbete bat gehitu edo galtzen, Khan kaskarra izango zara, baina, tira, onargarria. Baina hazbete bat lur galtzen baduzu, bat besterik ez bada ere, jendeak madarikatuko zaitu eta Khan txarra izango zara. Beraz, babestu zure lurra zure eskuineko eskua bezala”. Khanerrien garaitik denbora asko igaro da, gizarteek eboluzionatu egin dute eta politikarekin zerikusia duten gaietan giza subjektua lehenengo kontuan hartzen da. Baina, zoritxarrez, badirudi hori ez dela horrela gertatzen Trebiñuko auzia.
Jakina denez, enklabearen barruan dauden bi udalerriek, Trebiñuk eta Argantzonek, Arabako zortzigarren kuadrilla izan nahi dute. Ez dute ezer Burgosen aurka, ez Gaztelaren aurka, ezta bertako biztanleen aurka ere, baina haien lotura nagusia Araba da, eta, ondorioz, Arabarekin politikoki integratu nahi dute.
Trebiñuko auzia ez da trebiñarrei soilik dagokien arazoa, arabarrei ere eragiten die eta, hedaduraz, baita Euskal Herri osoari ere
1998ko martxoaren 8an auziari buruzko kontsulta bat egin zen barrendegian, orduko alkateek bultzatuta. Kontsultaren xedea herritarrek erreferendumik egin nahi zuten ala ez ezagutzea izan zen. %76ko parte-hartzearekin, %68k erreferenduma egitearen alde bozkatu zuen, %31k, aurka. Gaztela eta Leongo agintariek ez zuten kontsulta ontzat eman.
Datu historiko guztien arabera, Trebiñuko herritarrei inoiz ez zaie utzi beren etorkizun administratiboa askatasunez erabakitzen, eta beren borondatea kolektiboki adierazten ausartu direnetan, hura boteretik isilarazia izan da. Gaztelako agintariek, trebiñarrek nahi ez zituzten administrazio-loturak betikotu nahi izan dituzte, eta, horretarako, lege-harresi bat eraiki dute, Gaztela eta Leongo Estatutuaren hirugarren xedapen iragankorra, zeinaren bidez erabat ezinezkoa baita trebiñarren borondatea errespetatzen duen irtenbiderik.
Blokeo-egoera honen aurrean, Burgosko eta Arabako Foru Aldundien arteko hitzarmen-sistema bat sortu da, azpiegiturak eta zerbitzuak hobetzeko. Baina hitzarmen-sistema hori irtenbide iragankorra da, eta baztertuta uzten du bi udalek betidanik Araban integratzeko egiten duten bidezko aldarrikapena.
Bizi garen garaiotan, Trebiñuko auziaren konponbideak borondate demokratikotik eta bertako biztanleen gehiengo sozialen interesetatik abiatu behar du. Erabat pentsaezina da trebiñarrei bide legal eta demokratiko bat ukatzea, kasu horretan baztertuta geratu eta bigarren mailako herritar bihurtzen baitira. Nolanahi ere, trebiñar gizajoak egoera anomalo hori pairatzen ari dira luzaroan. Trebiñuko gizon-emakumeen duintasuna elkarrizketaren bidez errespetatu behar da, gizartearen gehiengoaren borondatea aitortuta. Gainerako guztia alamena ematea da erantzuna saihesteko.
Lehen, “konstituzionalista” espainiarrek zioten Trebiñun erreferendum bat egiteak ETAri arrazoia ematea esan nahi zuela. ETA desagertu zenetik, euskal diskurtso subiranista baketsua da, modernitatean errotua, baina bere aldarrikapen nazionalak (Trebiñun erreferendum legal bat egitearena, besteak beste) Espainiako demokraziaren aurkako erronka edo mehatxu gisa ulertu ohi dira. Eta estatu-nazionalismoaren erantzuna beti bera da: dogma errepikatuak mantra gisa, XX. mendearen amaieran zizelkatuak. Horien artean, erabiliena, indarrean dagoen legeriaren defentsa zorrotza da, sarritan legearen inperioa (rule of law) eta legearen bidezko inperioa (rule by law) nahasten dituena, eta, bestalde, demokraziaren ikuskera erabat legalista baldintzatzen duena.
Ikus daitekeenez, demokrazia eta zuzenbide-estatua nahasten dira. Demokrazia ez da soilik arauak betetzea, autogobernu kolektiboaren ideal bat ere bada, zeinaren arabera erabaki politikoak herritarren lehentasunetan oinarritu beharko liratekeen. Trebiñuko auziak tentsioa eragiten du legezkotasun-printzipioaren eta printzipio demokratikoaren artean. Europan, lurralde- edo estatu-gatazkak sortzen direnetan, bi printzipioen arteko konpromisoa lortzen saiatzen dira; Espainian, berriz, legezkotasun-printzipioa erabat nagusitzen da.
Azken gogoeta. Trebiñuko auzia ez da trebiñarrei soilik dagokien arazoa, arabarrei ere eragiten die eta, hedaduraz, baita Euskal Herri osoari ere. Badirudi orain Espainian beste garai politiko bat irekitzen ari dela... Trebiñuko auzia legezko erreferendum baten bidez konpontzea euskal alderdi politikoek estatuko gobernuaren fidagarritasuna testatzeko duten froga-harri ona litzateke.
Bada garaia. Trebiñuk erabaki dezala!
Jesus Perez de Viñaspre Txurruka
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Tipi-tapa mugitzen ditugu euskaltzaleok gure oinak Korrikaren lekukoaren atzetik, gure hizkuntzaren alde, desio dugun Euskal Herri euskalduna helburu, herri euskaldun gisa biziraun nahi dugula aldarrikatzeko.
Tipi-tapa ematen ditu lehen urratsak Afrikako, Hego Amerikako edo... [+]
Eta beste urte batez, sindikatuek prefabrikatutako grebak antolatu dizkigute. Eta guk, indibidualki, erabakia hartuko dugu grebarekin bat egin ala ez, ikastetxean inongo asanbladaren beharrik gabe.
Niri irakatsi zidaten greba eredua jada ez dago modan, antza. Nire... [+]
Gaur, urtarrilak 21, gure oraintsuko historiaren efemeride interesgarri bat gogora ekartzeko eta hari buruz hausnartzeko eguna dugu. 50 urte bete dira Potasas de Navarra enpresako 47 langilek itxialdia amaitu zutenetik. Hamabost egun iraun zuen itxialdi horrek eta greba orokorra... [+]
Duela aste pare bat Norvegiako zenbait datu plazaratu ziren. Ipar Europako herrialde hartan auto elektrikoak nagusitu dira, eta Tesla marka dute salduena; energia birziklagarriaz sortutakoa omen da han kontsumitzen denaren %90. Aldiz, Norvegiako enpresa publikoek ez dute inolako... [+]
Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.
Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
Asteartean eman zuten jakitera bost gazte lapurtarren kontrako sententzia. Hamabost hilabeteko espetxe zigorra gibelapenaz bi gazteri, 500 euroko isun banarekin; 140 orduko lan behartua eta 500 euroko isun bana beste bi gazteri; eta, azkenik, 1.700 euroko isuna beste... [+]
Lehengo batean, The Wire telesail sonatua berrikusten ari nintzela, etsipena gogora ekarri zidan eszena bat heldu zen. Bertan, The Baltimore Sun egunkariaren zuzendaritzak langileak bildu eta datozen aldaketei buruz ohartarazten die; hau da, kaleratzeez eta distira gutxiagoko... [+]
Bizi dugun kultura kontsumistak, erabiltzaile oro agintzen du gozamen neurrigabera. Slavoj Zizek dioen eran, Goza ezazu zure fetitxea, hiper-modernitatearen agindu ozena bihurtu da. Fetitxearen lekua betetzeko dauden gailu teknologikoen bidez gauzatzen baita egungo gozamena... [+]
Mamu batek zeharkatzen ditu sukaldeak: Karlosen mamuak.
Karlos ez da aurkeztu Master Chef Celebrity lehiaketara. Bere sukaldaritza-ondarea aztertuta, oso argi dauka ez duela lehiakideen aukeraketa gaindituko. Izan ere, hedabide eta gastronomiaren akademiaren ateak itxita izan... [+]
Euskadiko Selekzioa lortzea, ezbairik gabe, lorpen historikoa izan da. Baina horretan geratzen bada, euskaldun askorentzat –ni barne, nafarra bainaiz– egunik ilunena eta tristeena izango da. Lehenengo egunetako poza eta berotasuna gozatu ondoren, itzul gaitezen... [+]
Entzumen eta hizkuntza irakasleak (EHI) eta logopedak eskola publikoan zein kontzertatuetan lan egiten duten irakasle espezialistak dira. Horien funtzioen artean hizkuntzan eta komunikazioan zailtasunak dituzten ikasleei arreta zuzena ematea da, baina baita komunikazio sistema... [+]
PAIk sortutako biktimak ez dira bakarrik PAIren Legeak eragindako egonkortze prozesuari esker funtzionarizatutako irakasleak, baizik askoz gehiago. Batzuei nolabaiteko ikusgarritasun mediatikoa eman zaie Steilasek jarritako errekurtsoaren ondorioz; gehienak, alabaina, ikusezinak... [+]
Azken asteotan Castejón-Soria trenbidea berreskuratzeko eta Tuterako tren-geltokia gaur egun dagoen tokian mantentzeko edo, Nafarroako Erriberako hiriburuan Abiadura Handiko Trenaren ustezko geralekuak aitzakiatzat hartuta, hirigunetik kanpo beste bat egiteko... [+]
Gerra Urte, Gezur Urte!
Horrela dio esaldiak eta horrela berresten du errealitateak.
Munduan eta Europan dagoen gerra-egoera, horren gorakada etengabea eta horrek Euskal Herrian izan dituen eta izango dituen balizko ondorioak aurreikusita, joan den abenduan hainbat... [+]