Trantsizio konfederatua


2023ko abenduaren 09an - 07:59
Azken eguneraketa: 2023-12-11 10:19
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Euskaldunok lehengo Gaztelarekin eta oraingo Espainiarekin izan ditugun harremanak ez dira sekulan samurrak izan. 1200. urtean Gasteiztik hasi zuten euskal lurraldeen konkistak pasarte odoltsu asko utzi digu mendetan zehar. Nafarroaren konkistan eta karlistaldietan hildako milaka lagunek ongi erakusten dute euskaldunon erresistentzia historikoa gure lurrak besteen esku geldi ez zitezen. Azken gertakizun odoltsu masiboa 1936an Mola jeneralak antolatu zuen altxamendua dugu. Francok jarraipena eman zion eta honek ezarri zuen sistema faxistak 1975 arte iraun zuen. Euskal Herrian Francok milaka herritar hil zuen, beste milaka asko atzerrira joatera behartu zuen eta mendebaldean abiatu berria zen hiru herrialdeetako autonomia deuseztatu egin zuen.

Franco desagertu zelarik, sistema faxistaren zutabe nagusiek bere horretan iraun zuten eta demokrazia berria kutsatuta sortu zen. Milaka lagun torturatu zuten eta komisarietan eta kalean jende ugari hil zuten. Europako Batasunean ezinezko zirudien altxamendu militarra egitera ere iritsi ziren -tankeak kalera aterata eta Parlamentuan tiroka sartuz- helburu bakarra zutelarik: txoriek ez zezatela Madrilek jarritako kaiolatik alde egin. Estatuaren baliabideekin Euskal Herrian jarduteko talde terrorista bat osatu zuten. Euskaldunok Euskal Herritik sortzen genuen informazioaren iturriak lehortzeko ahalegin bortitzak egin zituzten. Orduan gazte ziren asko gaur, adinduta, oraindik kartzelan dauzkate gupidarik gabe, garaiak zeharo aldatu badira ere. Euskarari hegalak etengabe mozten dizkiote. Kirolari hoberenei munduko onenen aurka euskal koloreekin lehiatzeko ateak ixten dizkiete... Zer enpatia izanen dugu, ba, euskaldunok España Una y Grande horrekiko?

Demagun Sánchez presidenteak apustu estrategikoa egiten duela estatu plurinazionala osatze aldera. Demagun independentziarako trantsizio fase bat adosten dugula Euskal Herrian. Nola uztartuko genituzke biak?

Espainiak sentipen garratzak, mingotsak eta gaziak soilik eragiten dizkigu, gozoetatik urruti beti. Kaiolan giltzatuta gauzkate, hegalak aske astindu ezinik. Madrilekiko kateak xehatu egin nahi genituzke, baina epe motzean zail dago. Ba al da noranzko horretan urratsik emateko beste aukerarik? Demagun Espainia urdinaren aurrean, Pedro Sánchez presidenteak gidaturiko Espainia gorriak periferia deitzen dutenekin apustu estrategikoa egin nahi duela Estatu plurinazionala osatze aldera. Demagun independentziarako trantsizio fase bat adostea egoki ikusten dugula Euskal Herrian. Nola uztartuko genituzke bi jarrerak? Federalismoa, egungo autonomia maila bera eskainiko ligukeenez, ez dugu aski. Konfederazioaren eredura jo beharko genuke, eskuduntzen balantza gure aldera desoreka dadin.

Konfederazioaren eredua

Konfederazioa interes berdinak defenditzeko estatu burujabek osatzen duten elkargunea da. Hortaz, gure kasuak ez luke kontzeptu horrekin bete-betean bat eginen, Euskal Herria estatu burujabea ez delako. Baina burujabetasun horren goseak gaude oso eta hurrengo hilabeteetan Espainiako presidentearekin negoziatzen hasi behar denez, ongi legoke epe ertain-luzeari begira egin dezagun. Ausart jokatzeko tenorea da, jauzi kualitatiboa emateko apustu eginez. Presarik gabe, baina tinkotasunez. Burujabetzarantz goazela irmo erakutsiz.

Konfederazioaren ereduari jarraiki, batetik hitzarmenak ukituko ez lituzkeen Estatu mailako gaiak zehaztuko lirateke: Estatuko instituzioak (monarkia, senatua…), nazionalitatea, atzerri-politika, Estatuaren mugen zaintza, moneta sistema… Bestetik, euskal lurraldeei legozkiekeen eskuduntzak zehazterakoan, honatx osotasunean erreklamatuko genituzkeen hainbat: hezkuntza, osasungintza, segurtasuna, gizarte-segurantza, euskararekiko hizkuntza-politika, langileen eskubideen kudeaketa, presoen eskubideen bermea, kultura eta kirolaren esparruak (selekzioak barne), herritarrei era guztietako kontsultak egin ahal izatea… eta guztiaren zaintzari dagokion justizia administrazioa.

Hegoaldeko lau probintziek autonomi-estatutu bakarrean elkartzeko eskubide aitortua izanen genuke. Bestalde, segurtasuna aipatzean, gure lurraldean euskal instituzioen menpeko polizia bakarrik egonen litzatekeela esaten ari gara, batetik, eta armadaren kuartelak eraitsi eginen liratekeela, herrialde desmilitarizatua izan nahi dugulako, bestetik.

Aurreko guztiak ez gintuzke independentziaraino eramanen, baina bai etxe burujabearen ezkaratzeraino. Prozesuari amaiera emateko herri kontsulta eginen litzateke. Quebeci (1980 eta 1995) eta Eskoziari (2014) aitortu zitzaien zilegitasun berarekin.

Hauxe kaiolako atea zabal liezagukeen giltza, txori aske gisa hegan joateko aukera emanen ligukeena. Eskuratzen nekeza. Noizbait lortuko duguna.

Joan Mari Beloki Kortexarena

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Irakurleen gutunak
Ezer aldatu ez zuen pandemia

Bost urte igaro dira pandemiaren hasieratik. Pandemia horrek ekarri zuen denok zaintza eredua ezagutzea, inondik inora ere behar bezala ez zebilena. Egoitzetako kutsatzeen eta hildakoen datuak, batez ere pribatuetan, zifra hutsak baino askoz gehiago izan ziren.

2020ko... [+]


Gure istorioak berreskuratzea eskubideak defendatzeko

Duela aste batzuk, gurean egon ziren El Salvadorko eta Kanarietako emakumeen eskubideen aldeko hainbat aktibista. Sexu- eta ugalketa-eskubideez eta eskubide horiek urratzeak emakumeengan dituen ondorioez aritu gara; hala nola El Salvadorren berezko abortuak izanda homizidio... [+]


Zerga turistikoarena estrategia komunikatibo hutsa da

Tasa edo zerga turistikoaren eztabaida urtetan luzatzen ari da, erakunde publikoetan ordezkaritza duten indar politikoen artean zabala den arren ezarri beharraren gaineko adostasuna. Eztabaidetako bat da zerga hori zein erakundek kobratuko duen: zenbait udalek (tartean... [+]


Gurekin egiten dutena

Ba al dakizue frantses batzuk harritu egiten direla mugaren alde honetan ere euskaldunak bagaudela jakitean? Ba bai, harrigarria bada ere, behin, Donostian, frantses batzuei entzun nien sinetsi ezinik beren buruari galdetzen: “Saint-Sébastien est au Pays... [+]


Bi minututan galdutako elkarrizketak

Azkar! Azkar! Adi egon, ez daukat astirik eta! Ohartarazi behar zaitut, denborak agian ez baitit uzt… Pipipipi-pipipipi! Pipipipi-pipipipi!

Goiz jaiki, eguneratuta egoteko irratia piztu, dutxa hartu, ilea lehortu, orraztu, bizarra kendu edota makillatu, kafea egiten den... [+]


2025-03-13 | Josu Iraeta
Herri aske izango bagara

Ez da berria, lehen ere ezagutu ditugu horrelako egoerak. Bere garaian hartutako erabakiaren emaitzak okertzen doazenean, zuzentzeko nahiko denbora balego bezala, eta ez da egia.

Hitz politak, itxaropentsuak, euskal gizartean pozik entzuten direnak, bai, baina badut beldurra,... [+]


Etxebizitza hutsak eta jabetza-eskubidea, eskuineko mantrak desmuntatuz

Azpeitiko Udalak etxebizitza hutsei ezarritako kanona abian jarri berritan –eta Euskadi osora zabal daitekeela jakinda–, etxebizitza horien jabeen eta eskuineko alderdien kexak irakurtzen eta entzuten hasiko gara. Jabetzarako Eskubidearen inguruko mantra horiek... [+]


Aztarnak

Lurrak guri zuhaitzak eman, eta guk lurrari egurra. Egungo bizimoldea bideraezina dela ikusita, Suitzako Alderdi Berdearen gazte adarrak galdeketara deitu ditu herritarrak, “garapen” ekonomikoa planetaren mugen gainetik jarri ala ez erabakitzeko. Izan ere, mundu... [+]


Frantzisko

Martxoaren 13an lau urte bete dira Fran Balda arbizuarra istripuz hil zela. Preso, iheslari eta deportatuen etxeratzearen alde egin zuen lan, eta haren bost kidek idatzi diote gutun hau.


Ongi etorri, Judimendi eskola

Zinez txalogarria, eskolako irakasle talde jakin baten borondatez, eta zenbait gurasoren inplikazioz, A ereduko ikastetxe estigmatizatu bat D ereduko eskola bilakatzeko abian jarri duten prozesua Gasteizko Judimendi auzoan. Honela, posible egiten ari dira Araba, Bizkaia eta... [+]


Hezkuntza Departamentuari ikasgelak ituntzeko plangintza bidezkoa eta legala eskatzen diogu

2025-2026 ikasturterako matrikulazio kanpaina hasi baino bi aste lehenago, Hezkuntza Saileko arduradunengana jo genuen, itunpeko eskoletako gelen ituntze maila ez delako egokitzen demografiaren jaitsierara eta indarrean dagoen lege esparrura.

Hiri gehienetan arazo orokorra... [+]


2025-03-11 | Joan Mari Beloki
Euskal Herria Europa berrian

Ukrainako gudaren amaierak ondorio sakonak ekarriko ditu Europa osora. Europako elite ekonomikoek beren indar guztia jarri dute guda-zelaian eta galdu egin dute. Galtzaileek, elite globalistek, beren egitasmo kuttuna galduko dute, Europako Batasuna, eta Bruselatik europar... [+]


Euskara bihotzean eta erdara ezpainean

Azterketak amaitzearekin batera ohikoak bihurtu dira ikasleriaren artean, urteko garai honetan merkeak diren hegaldiak hartu eta adiskideekin bidaiatzea. Horrela egin dut neuk ere eta Londresera joateko aukera izan dut. Ildo beretik, bertan “euskaldun” pilarekin egin... [+]


Hezkuntzaren merkantilizazioa eta noraezaren aurrean, HezkuntzArtea sortu da!

Ez dakit nondik hasi, egia esan. Ordezkoa naizen heinean –irakaskuntzan ikasturte gutxi batzuk daramatzat lanean– eskola ugari ezagutu ditut Nafarroa, Bizkai eta Araban zehar. Lankide izan ditudan irakasleekin euskal eskolak dituen gabezien inguruan hitz egiten... [+]


EAEko Osasun Saila mediku euskaldun bila

Alberto Martinez Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak argi dio: ez ditu mediku euskaldunak aurkitzen, eta euskarazko osasun arreta ezin da bermatu mediku egoiliar (formazioan dauden espezialista) gehienak kanpotarrak direlako. Mediku euskaldunak bilatzea perretxikotan joatea... [+]


Eguneraketa berriak daude