Bilboko Kukutza III gaztetxean bota zituen erroak Sustraiak Catering proiektuak. Errekalde auzoko eraikin okupatuan, zehazki bertako sukaldeko beroaren bueltan, hasi zen gorpuzten proiektua 2009an. Autogestioa giltzarri eta Kukutzako suak esperimentaziorako eremu, sukaldaritza begetarianoan saltseatzeari ekin zioten. Espazio hark, besteak beste, taldea osatzeko, ikasteko, eta jakintzak garatu zein partekatzeko parada eskaini ziela diote; eta kontrako norabidean, asmatu zuten hainbeste eman zien proiektuari ekarpena egiten, elikatzen, hitzaren zentzu metaforikoan zein literalean: auzoan pilatzen zen elikagai soberakinekin otorduak kozinatzeari ekin zioten, Kukutzan bertan zerbitzatuz sukaldean egindakoa.

Aro hari indarrez eman zion amaiera Kukutzaren desalojoak 2011ko irailean. Alabaina, kolpeari eutsi eta gaztetxean jaiotzen ikusitako proiektua aurrera ateratzearen aldeko apustua egin zuten bi kidek. “Ilusiotik, amorrutik eta konpromisotik, erabaki genuen jarraitzea janaria prestatzen eta elikadura alternatiboa kolektibo zein elkarte ezberdinei gerturatzen”, diote. Etapa berri horretan hasi ziren geroz eta gehiago gerturatzen agroekologiara eta elikadura burujabetzara, eta azaltzen dutenez, hurbiltze horrek eragin zuzena izan zuen beren bizimoldean zein lanean: “Eraldaketa eta eboluzio horrek animatu gintuen proiektu sendoagoa sortzera”. Hala, 2015. urtean, ordura arte forma ematen joandako proiektuari izena eta izana eman zioten: Sustraiak, gertuko eta garaiko produktu agroekologikoak eskaintzen zituen catering zerbitzu begetarianoa. Pauso horrekin “amestutako autoenpleguaren aldeko apustua” egin zutela dio Sustraiakeko kide Garbik.

Hiru urteren bueltan, 2018an, Kooperatiba Elkarte Txikia bezala eratu zen proiektua, eta 2019an lantaldea handitzea erabaki eta kide berri bati ireki zizkioten ateak.

Elikadura burujabetza, jardun sozialaren eskutik

Tarte horretan guztian, taldea ez da soilik hazten joan kide kopuruari dagokionez. Catering proiektua bera ere joan da ikuspegia zabaltzen, eta elikaduraz harago doazen helburuak zehazten. Egun, alor soziala ere badu ardatzetako bat proiektuak, eta elikaduraren bitartez gauzatzen dute ekintza soziala ere.

2020an erabaki zuten gizarteratze soziolaboralerako kooperatiba bilakatzea, Sustraiak Catering eraberrituari bide emanez. Ez zen egun batetik bestera egindako hautua izan, baizik eta Errotik kooperatiba feministarekin batera gauzatutako elkarlanaren fruitua. Izan ere, 2019an jarri zuen martxan Errotikek “Emaitza”, esku-hartze sozialerako proiektu pilotua, zeinaren bidez sormenezko sukaldaritza saioak egin ziren hilabetero Bizkaia osoan, zaurgarritasun egoeran zeuden hamar emakume migraturen ahalduntze prozesu pertsonal eta kolektiboa bultzatzea xede. Saio horietako zenbaitetan Sustraiakeko lantaldea arduratu zen sukaldaritza alorraz, eta elkarlan horren bidez sortu zen bi kooperatiben arteko sinergia, bi proiektuek bat egiten amaitu arte. Egun, alor eta jatorri ezberdineko sei emakumek osatzen dute lantaldea.

Adar ezberdineko proiektua

Sustraiak Cateringen jardun sozialak, gizarteratze soziolaboralaz gain, barne hartzen du bestelakorik ere. Beren hasierako helburuetako bat izanik “begetarianoa, artisaua eta errespetuzkoa” den elikadura jendeari ezagutaraztea, proiektuaren adarretako bat formakuntza da. Badute tailer eta ikastaro zerrenda oparoa; monografikoak dira horietako batzuk (landare proteinei buruzkoa, glutenik gabeko sukaldaritzaren gainekoa, eta abar), eta urtaro bakoitzeko sukaldaritzan barneratzea ahalbidetzen dute beste hainbatek. Beste proiektu batzuekin elkarlanean gauzatzen dituzten tailerrak ere eskaintzen dituzte, basoko landareekin edo algekin kozinatzea edo pasta egiten ikastea ahalbidetzen dutenak.

Cateringa da Sustraiaken beste adar nagusia. Alde batetik, “etxez etxeko sukaldaria” zerbitzua eskaintzen dute, zeinaren bidez bezeroak eskatzen duen tokira hurbiltzen diren janaria prestatzera. Zerbitzu hau pentsatuta dago topaketa edota ikastaro testuinguruetan otorduak prestatzeko. Bestalde, berriki denda ireki dute Bilboko Santutxu auzoan, Masustegi kaleko 2.ean. Dendara gerturatzen denak eskura izanen ditu aurrez prestatutako jakiak [internet bidez ere eskatu dezake bezeroak menua, www.sustraiakcatering.com webgunean], eta baita gertuko ekoizleen produktu eta kontserbak ere.

Gertuko ekoizleen sarea oinarrian

Dendako apaletan aurki daitekeen produktu sortak islatzen du Sustraiak Cateringen oinarrian dagoen gertuko ekoizleen sarea. Txaramela pasta, Errotik gazta, Zerrabe ogia, TXG Txorierriko garagardoak, Candido Besa eta Compañon Arrieta ardoak, Ekolo kontserbak, Vista Alegre eta Mimintzepe baserrietako produktuak, eta El Alcavarán proiektuko arroza, irina eta lekaleak aurki ditzake gerturatzen denak.

Kontzienteki hartutako hautua da gertuko ekoizleen produktuak saldu eta horiekin janaria prestatzea. “Bertoko ekoizle txikiak babestuz elikadura-burujabetzaren eskubidea bermatzen dugu”, azaldu dute. Etorkizunera begira, sare hori handitzen joateko asmoa daukatela diote.