Fundazioak esan zuenez, gobernuek amu gisa erabiltzen dute AHTk salgaiak garraiatzen dituela, eta horrela kamioi kopurua murrizten dela errepideetan, baina bere aburuz ez da egia: “Bidaiari-trenetan eraman daitezkeen paketeak eta antzekoak eramateko bai”, baina ez askoz gehiago ez. Sustrai Erakuntzak balio eza hori erakusten duten hainbat erakunderen arrazoiak eta txostenak bildu ditu:

“CEOE Espainiako enpresarien elkarteak behin eta berriz esan du Abiadura Handiko Lineak ez direla “merkantziak garraiatzeko fidagarriak eta egokiak”. Gainera, azpiegitura horretan egindako gehiegizko gastua kritikatu dute, eta agerian jarri dute merkantziak eramateko ohiko trenbideak mantentze lanik gabe utzi izana. Esate baterako, Ekonomia Aplikatuko Azterlanen Fundazioak (Fedea), bere patronoen artean Espainiako Bankua duenak, honako hau dio bere azterlanetan: “Abiadura Handian egindako inbertsioak murriztu egin ditu sare konbentzionala garatzeko eta mantentzeko inbertsio asko”.

Azterketa mota hori erakunde ofizial batzuetara ere iritsi da. Europako Kontu Auzitegiaren kasua jarri du adibide gisa Sustraik, izan ere, Espainako Estatuan AHTri buruz egindako azterlanean arazo larriak aurkitu ditu: “gainkostuak', trafiko aurreikuspen baikorregiak”, “gaizki egindako kostuaren eta onuraren azterketa”, eta “epe luzeko iraunkortasunaren azterketa kritikorik ez egitea”. Antzeko ondorioak atera ditu Erantzukizun Fiskaleko Agintaritza Independienteak (AIREF). Estatuko Gobernuak sortutako erakunde ikuskatzaile horrek zehaztu duenez, AHTren errentagarritasun ekonomikoa “ezer ez eta minimoa arteko da”. Hori dela medio, egungo trenbidea hobetzeko gastuak handitzea eta abiadura handiko trenbide berrietarako inbertsioak murriztea proposatu du.

Fundazioaren iritziz, Nafarroan, AHT “adreilua eta hormigoiaren” garaikoa da: “Ibilbidea 2004an onartu zen eta bakarrik bidaiariak soilik garraiatzeko. Hala, Anai Astiz Sustapen kontseilariak bere garaian azaldu zuen Nafarroako AHTaren zati batzuek ezin izango zutela merkantziarik eraman, gehiegizko maldak zituelako”. 2017an proiektua azaldu zitzaion Iruñerriko Abiadura Handiko Patzuergoko Zuzendaritza Kontseiluari, adieraziz Landabengo industrialdearen lotura, salgaien trafikorako, tren konbentzionalaren zabalera iberikoko trenbideak erabiliz egingo zela.

Horrela trenbide-sare bikoitza sortu nahi dela salatu du fundazioak: “AHTaren trenbide berriak bidaiariak distantzia luzeetan eta abiadura handian garraiatzeko baino ez lirateke erabiliko. Eta tren konbentzionalaren trenbideak, salgaien garraiorako eta geratzen diren aldiriko bidaiarien zerbitzu urrietarako”.

Eta hori guztia, “Nafarroako egungo trenbidearen hobetzea erraza denean, ia azpiegitura osoa prest baitago ia obrarik gabe bigarren bide bat ezartzeko. Horrek gure trenbide-sarearen ahalmena handituko luke trenak eramateko, bai bidaiarenak, bai merkantzienak”.

Mugikortasuna eta trena

Europako Mugikortasunaren Astea iragan berri da eta Sustrai Erakuntzak salatu du Nafarroan ez dela trenbidea hobetzeko inolako proposamenik egin. “Gauza bera gertatzen da Nafarroarako Mugikortasun Jasangarrirako Gidaplanarekin. Nafarroako Gobernuak laster onartuko du hori, eta ez dirudi trenbidearen gaineko ekintzarik eginen duenik, ezta zeharka ere”.

Ohiko trenaren alde egin behar dela dio fundazioak hori delako garraiobiderik jasangarriena: “Salgaiak nahiz bidaiariak garraiatzeko aukera ematen baitu, eta zerbitzua ematen die bai Nafarroako eskualdeei, bertatik aldiriko joan etorriak egiteko, bai ibilbide luzekoei. Beraz, autoak eta kamioiak errepideetatik kentzeko gai den garraiobide bakarra da”.

Guztiaren ondorioz, Sustrai Erakuntzak Nafarroako parlamentuari eskatu dio trenbide-politika berria planifikatzeko. Batetik, egungo trenbide-sarea hobetzeko inbertsioak egitea, bidaiarien garraioa hobetzeko, bereziki aldirikoena, eta merkantzien trenbide-garraioaren kuota igotzeko. Eta, bestetik, AHTaren egungo lanak bertan behera utz ditzatela, “xahuketa ekonomikoa eta ingurumen zentzugabekeria direlako, eta inondik ere ez duelako balioko Nafarroako garraioa jasangarriago izateko”.