Surik gabe gar-gar erre
Aurtengoa bezalako udazken negutiarra kamusada da, etsipena, askorentzat, eta plazer handi bat beste batzuentzat. Aurretik izan duen uda lehor, idor, sikuan ia ihartzeraino elkortu gara, eta azaro edo lehenabendu eta abendu hotz bustiek gauzak bere onera ekarri dituztela iruditzen zait.
Gu animaliok mugituz moldatzen gara: hotza bada sutondora; beroa bada abarora; gose edo egarri bagara jan-edanaren bila. Landareek, ordea, bere horretan bizitzen eta irauten ikasia dute: bero sapa, hotz minena, elurtea, egarbera edo gosebera, hantxe egon behar, hantxe bizi behar.
Badira urrutitik ekarritako landareak, gure edertasun egarria berdintzeko eta hiltzeko ibilbidean, inguruan landatzen ditugun bidelagunak. Nongotarrak diren hango klima baldintzetara jarriak egongo dira, eta, hemengo kuadrillako egiten ditugunean, ondo, hobeto edo hola edo hala egokituko dira. Azken finean gu bezalakoak dira landareak. Toki hotzago batetik datorren landarea, ziur aski, ondo moldatuko da gure Euskal Herri epel honetan. Gure amona Barrenetxebekoko Joxepa zenak zioen bezala, “hazi onena urak ekarritakoa da”. Hotz handia behar dutenak, ordea, ezingo dira ondo bizi. Bero handia behar dutenek ere nahikoa lan izango dute. Gure geografiako hotz-bero muturrenetakoak bizitzen diren tokietan izan ezean, jakina.
Abiatu berria dugun negu honetan ere makina bat landare sufritzen ariko dira; hezetasunak bustitzen duen hotza hotzagoa da. Galdezka ariko dira bata besteari: Nora ekarri gaituzte?
Kuadrillako landareak hozberak direla sumatzen baduzu ekin azkar, hotzaren kazkaizak sufritu ez ditzan. Ezagutu egin behar ditugu, eta hotzak nor penatuko duen gehien, harekin abiatu. Hotzik handiena gauez izan ohi da, eta gehienetan gauez estaltze soilarekin hotz hori ederki kenduko diogu. Honetarako eskura ditugun materialak erabili: maindire, manta, plastiko, paper... Batzuetan egitura baten gainean jarri beharko da, edo bestela landarea bilduz. Landarea berotzeko beste aukera ona ipurdiaren inguruan edozein hartzigai jartzea da: orbela, simaurra, luarra... Berria bada hobe, gehiago hartzituko du eta denbora gehiagoz berotuko du landarearen ingurua eta batez ere azpian izango dituen sustraiak, horiek izoztea eragotziz. Lurgaineko landarea erretzen bada ere, sustraiak bizirik badira seguru asko hurrengo izerdialdiarekin landarea berrituko da.
Hurrengo urterako izango bada ere, gogoan izan: uztailaz geroztik ez ongarritu hozkilak diren landareak. Ongarriketa udazkeneko, neguko eta udaberriko kontua da; udan kendu lan hori burutik. Beranduko ongarriak kimu berri guriak piztuko ditu eta esku-eskura eskainiko dizkio neguari. Eta hark garrik gabe gar-gar erre.
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]