Aurtengoa bezalako udazken negutiarra kamusada da, etsipena, askorentzat, eta plazer handi bat beste batzuentzat. Aurretik izan duen uda lehor, idor, sikuan ia ihartzeraino elkortu gara, eta azaro edo lehenabendu eta abendu hotz bustiek gauzak bere onera ekarri dituztela iruditzen zait.
Gu animaliok mugituz moldatzen gara: hotza bada sutondora; beroa bada abarora; gose edo egarri bagara jan-edanaren bila. Landareek, ordea, bere horretan bizitzen eta irauten ikasia dute: bero sapa, hotz minena, elurtea, egarbera edo gosebera, hantxe egon behar, hantxe bizi behar.
Badira urrutitik ekarritako landareak, gure edertasun egarria berdintzeko eta hiltzeko ibilbidean, inguruan landatzen ditugun bidelagunak. Nongotarrak diren hango klima baldintzetara jarriak egongo dira, eta, hemengo kuadrillako egiten ditugunean, ondo, hobeto edo hola edo hala egokituko dira. Azken finean gu bezalakoak dira landareak. Toki hotzago batetik datorren landarea, ziur aski, ondo moldatuko da gure Euskal Herri epel honetan. Gure amona Barrenetxebekoko Joxepa zenak zioen bezala, “hazi onena urak ekarritakoa da”. Hotz handia behar dutenak, ordea, ezingo dira ondo bizi. Bero handia behar dutenek ere nahikoa lan izango dute. Gure geografiako hotz-bero muturrenetakoak bizitzen diren tokietan izan ezean, jakina.
Abiatu berria dugun negu honetan ere makina bat landare sufritzen ariko dira; hezetasunak bustitzen duen hotza hotzagoa da. Galdezka ariko dira bata besteari: Nora ekarri gaituzte?
Kuadrillako landareak hozberak direla sumatzen baduzu ekin azkar, hotzaren kazkaizak sufritu ez ditzan. Ezagutu egin behar ditugu, eta hotzak nor penatuko duen gehien, harekin abiatu. Hotzik handiena gauez izan ohi da, eta gehienetan gauez estaltze soilarekin hotz hori ederki kenduko diogu. Honetarako eskura ditugun materialak erabili: maindire, manta, plastiko, paper... Batzuetan egitura baten gainean jarri beharko da, edo bestela landarea bilduz. Landarea berotzeko beste aukera ona ipurdiaren inguruan edozein hartzigai jartzea da: orbela, simaurra, luarra... Berria bada hobe, gehiago hartzituko du eta denbora gehiagoz berotuko du landarearen ingurua eta batez ere azpian izango dituen sustraiak, horiek izoztea eragotziz. Lurgaineko landarea erretzen bada ere, sustraiak bizirik badira seguru asko hurrengo izerdialdiarekin landarea berrituko da.
Hurrengo urterako izango bada ere, gogoan izan: uztailaz geroztik ez ongarritu hozkilak diren landareak. Ongarriketa udazkeneko, neguko eta udaberriko kontua da; udan kendu lan hori burutik. Beranduko ongarriak kimu berri guriak piztuko ditu eta esku-eskura eskainiko dizkio neguari. Eta hark garrik gabe gar-gar erre.
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.