Su hartuko ote du Txinak eraiki nahi duen munduko presarik handienak?
Iazko azken hatsean Txinako gobernuak Yarlung Zangbo ibaiaren behe-arroan proiektu hidroelektriko handia abian jarriko duela iragarri izanak, urak harrotu ez, sutan jarri dituela dirudi gure artean. Esan dezakegu alarmaren eskala osoa kurritu dutela iruzkinek: munduko handiena eta garestiena izango dela, Hiru Arroiletako presa erraldoiak halako hiru elektrizitate sortuko duela…
Eta egundoko kinka (lurrikara ikaragarriak jasaten dituen eskualde batean egongo delako, adibidez) ez ezik sekulako kalteak ere erakarriko dizkiela urtegiak hartuko duen ibarreko biztanle, fauna eta florari; eta ikaragarrizko arriskuak ibaibidean behera bizi diren milioika indiar eta bangladeshtarrei. Ahaztu gabe Asiako bi potentzia nagusien arteko liskarbide izan behar duela baten batzuen ustez.
Horrela irakurrita, kosta egiten da hemen bertan loa ez galtzea. Haatik, ez du ematen India eta Txinaren arteko harremanek azken hilabete hauetan bizi duten epelaldian egitasmoak aparteko trabarik egin duenik. Mendebaldeko iruzkinek balizko arrakala gaiztotzeko grina badarabilten arren. Esanak eta izanak oso aldenduta dabiltza, antza.
Izan ere, aspaldiko egitasmoa da, gero beste ibaiadar batzuekin elkartuta Indiako Assamen Brahmaputra izena hartzen duen Yarlung Zangbo ibai tibetarraren arroan energia hidroelektrikoa sortzeko Txinak darabilen proiektua. Zergatia ere ulertzen erraza da: hartarako munduko lekurik aproposena dela esan liteke, ibaiak 2.500 metro inguruko desnibela baitu 200 kilometroko ibilguan. Energia hidroelektrikoa sortzeko sekulako ahalmen teorikoa du, beraz.
Ifrentzua ere nahiko ulerterraza da, ordea: munduko lekurik korapilatsuenetako batean dago kokatuta Medog konterria. Han, Yarlung Zangbo ibaiaren ibilgu osoa arroila piko eta estua da (“munduko arroilarik handiena”, diote); amildegi hutsa kasik, etengabeko lur-jausi eta harri-luiziekin, biztanle bakanak eta komunikabide are bakanagoak dituena... Lurrikara bortitzak sor ditzaketen failak azpian dituela, gainera.
Presa eta urtegi handi bat eraikitzeak edonon izango du zailtasun galanta; baina Sisiforen egitekoa izan daiteke Medogen. Eta hartan aritu behar dutenek betiere gogoan izango dute hitz madarikatu bat: Vajont. Urtegia burutu eta betetzen denean gertatu litekeena.
Berez, egitasmoaren xehetasun teknikorik ez da ezagutzen; ezta presaren kokapen zehatza eta haren egitura eta tasun nagusiak ere. Ematen du, haatik, hainbat presa elkarlotu izan ditzakeen egitasmo zabalago baten lehen etapa izan daitekeela oraingo hau.
Eta Indiaren kezka nagusia ez dela Txinak hura egitea, baizik behar bezain ondo ez egitea. Ondo egin eta Assameko uholde etengabeak menderatzen lagunduko balio, mesede ederra egingo liokeelako.
Donald Trumpek agindutako muga-zergak indarrean sartu dira: Kanadak eta Mexikok %25ekoak izango dituzte eta Txinak %10ekoa. Kanadak zifra bereko arantzelekin erantzungo du. Mexikok arbuiatu du AEBko Gobernuak esan izana organizazio kriminalekin loturak dituela herrialde horrek... [+]
ChatGPT ez da dagoeneko "hainbesterako". Lehiakide biziago, eskuragarriago eta merkeago bat jarri zaio parean AEBetako eta mundu mailako liderrari: enpresa txinatar baten eskutik ikusi du argia DeepSeekek. Dantzan jarri da mundua, eta ez espresuki onerako. Mikrotxipen... [+]
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
2018ko martxoaren lehena zen, bere lehen agintaldiaren lehen laurdena burututa, Donald Trumpek pentsaera politiko-ekonomikoaren lagin gardenena utzi zigunean: “Merkataritza-gerrak onak dira, eta irabazten errazak”. Orduantxe abian jartzear zituen altzairu eta... [+]
Ipar hemisferioan ikasturtea hastearekin batera izan ohi den albiste-zaparradan argitaratu zen duela astetxo batzuk: aspaldiko urteetan ez bezala, txinatar jatorriko ikasleak (275 milatik gora) ez dira jada ugarienak Estatu Batuetako unibertsitateetako atzerriko ikaslerian;... [+]
Argazkia bai, ala argazkia ez? Oraintxe bertan, ez dago argi Rio de Janeiron hasi berri-berria den G20aren goi bileran argazkia izango ote dugun ala ez. Bertaratu diren agintari gorenen “familia-argazkia”, alegia. Horrelakoetan arauzkoa bihurtu dena: turista... [+]
Mundu mailako inperioaren urbs estatubatuarra –eta haren periferiako lurbira osoa– Donald Trumpen bigarren agintaldirako kontuak ateratzen ahalegintzen ari garenean, tentsioak gorabidean jarraitzen du datozen lau urteetan, zalantzarik gabe, arreta-gune nagusietakoa... [+]
Kontinente zaharrak gerra komertziala plantatu dio Txinari, auto elektrikoen merkatu europarra porrot historiko eta irrigarri izatetik gertu dagoelako. Txinatarren errua omen, kotxe elektriko europarrak bi aldiz garestiago izatea haienekin alderatuta. Min egiten dietena da... [+]
Zeurea ez dela –eta ez duela izan behar– deritzozun herrialde bateko gertakari historikoa izan al daiteke nonbaiteko festa nazionalaren sorburua? Bai, horixe. Gertatu ere gertatzen da Taiwanen: “Hamar Bikoitzean”, alegia, urriaren 10ean ospatzen da... [+]
Kontatu –ezta iradoki ere– ez digutenez, imajinatu egin beharko dugu. Gertatu, halatsu gertatuko zelako, gutxi gora behera.
Tximeleta efektua deituaren bertsio eguneratua ematen du: unibertsitate-mintegi arrunt eta ziztrin samarra baino asko gehiago ez lirudikeenak belarri guztiak tentetu arazi ditu Asia Ekialdean, bereziki Japonian. Baita gugandik gertuago ere.
Azkenean, odolik isuri gabe amaitu da apirilaz geroztik Sabina/Xianbin/Escoda atoloiaren urmaelean, Spratley uhartediaren ekialdean, BRP Teresa Magbanua, Filipinen kosta-zaintzako ontziaren aingura-aldi luze bezain atezua. Irailaren 15ean, igandez, aingura jaso eta porturantz... [+]
Txina Hegoaldeko Itsasoan gaiztotzen ari da gatazka Filipinak eta Txinaren artean. Nabari du oraintsu arte Second Thomas Shoal/Ren’ai Jiao/Ayungin uharrian nahita hondoa jota datzan Sierra Madre filipinar gerraontziaren hondakinen inguruko tirabira batere konpondu gabe,... [+]
Iazko urtarril-otsailean izan genuen Hego Euskal Herrian bisitari, egundoko propagandaz girotuta baina aparteko arrakastarik gabe, Shen Yun izeneko antolakundearen “Txina komunismoaren aurretik” ikuskizuna. Agian neuk ere esan behar nuen zerbait orduan, haren... [+]