Spoiler, gurasokeria, ziborg, santujale eta guakamole, Euskaltzaindiaren Hiztegiko azken eguneratzeen artean
2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.
795 forma berri jaso ditu Euskaltzaindiak hiztegian. 513 sarrera, 199 azpisarrera eta 83 ohiko lexia. Miriam Urkia Euskaltzaindiaren Hiztegiko arduradunak adierazi du forma berrietan “oinarri sendo samarra” daukatela eta espezializaziora jotzen ari direla. Hala, azken berrikustaldian sukaldaritzako hitz berriak sartzeko lana egin dute, EITB eta Berria-ko edukiak abiapuntutzat hartuta. Urkiak adierazi du eremu horretan hutsune handia zeukala hiztegiak. Hauek dira hiztegian paratu dituzten sukaldaritzako hitzetako batzuk: ajoarriero, gaukamole, sueztitu, potxa, alioli, pisto, entsalada errusiar, carbonara, entsalada misto, falafel, fettuccini, fruitu lehor, irris(-)esne (Ipar.), fumet, kukurutxo (Hegoaldea) eta kono (Iparraldea), moldeko ogi, mozzarella, natxo, oilasko(-)bularki, pisto, risotto, roquefort, tomate frijitu.
Azken eguneratzean gehitutako forma berriak
Sukaldaritzaz gain, beste forma berri asko jaso ditu: aluminio(-)paper eta film garden, bidaiari(-)tren, deskatalogatu, dezentzia, edateko ur, erantzukidetasun, eskotx (Iparralderako) eta zelo sarrerari adiera berria gehitu diogu, Hegoalderako, eutsi gogor, eutsi goiari, gainprodukzio, gas(-)hornidura, gastritis, gizarte(-)laguntzaile, gurasokeria, handicap, ikasbidaia, ile(-)galera, intrantsigente, irratizale, kakorratz, kalaxnikov, kirol(-)poltsa, komuneko paper, ludopata, maitasun platoniko, manipulagarri, mendi(-)lasterketa, mesedetxo (adierazkorra), narkolepsia, nepotismo, ohe(-)sofa, onkeria, onura publiko, partikula(-)azeleragailu, patilla (Heg.), patois, reggaeton, santujale, spoiler, topless, txute (Hegoaldekoa eta lagunartekoa), ume(-)kotxe, zerga(-)paradisu, ziborg, ziento eta ziento bat (Hegoaldekoa eta behe-mailakoa).
Berriak bai, baina batez ere berrikusten eta osatzen
Urkiak azaldu du beti bezala forma berriak landu dituztela, baina sarri lanik garrantzitsuena lehendik dagoenari erreparatzea izaten dela. “Ohi bezala, forma asko ukitu ditugu, eta lehendik genuena berrantolatu, osatu eta zuzendu dugu. Azken batean, hobekuntza-lanetan jarri dugu indarrik handiena, hiztegia etengabe berrikusi behar baita”. 1.515 forma zuzendu edo osatu dituzte. Denera 51.407 forma jasotzen ditu orain hiztegiak, 69.364 adiera, 114.002 adibide eta 519 esaera zahar.
"Ekin eta jarrai" da Euskaltzaindiaren goiburua. Ez dakit Akademia zergatik ez zuten ilegalizatu, hiru berba horiek agertuta bere logotipoan. Gutxiagorekin egin dira salaketak-eta (adin batekook La orquesta Mondragón-en kasetearena gogoan dugu, Martxoaren 11ren... [+]
Euskararen biziberritzea Ipar Euskal Herrian jardunaldia antolatzen du ostiral honetan Baionan Euskaltzaindiak. Euskararen alde egiten dena eta ez dena eztabaidatzeko mementoa izango da. Eragileak eta politikariak bilduko dira egun osoan.
Euskara galdua zen eremu mistoko eta ez-euskalduneko herrietako familien ahaleginak aitortuko dituzte ekitaldian. Oskar Alegria zinemagilearen bideoak emango dio hasiera ekitaldiari 11:30ean udaletxean.
Euskaltzaindiak Hiztegia sarean eguneratu du: 646 forma berri jaso ditu azken sei hilabeteotan, eta 1.130 forma moldatu edo findu. Lehendik dagoena txukuntzeari ere garrantzia eman diote. “Adibideak ere berrikusi ditugu, batez ere berdintasunari dagozkionak: emakumeen... [+]
Bizialdia darama Gasteizko toponimia ikertzen. Bateko eta besteko toki izenak jasotzen, forma zuzena eskaintzen... Eta toponimiaz galdezka hasi, eta bizi-historia kontatu digu, Gasteiz eta Nuarbe (Azpeitia) loturik, Alizia ahizparen eta Anjel Otaegiren ama Maríaren... [+]
Nabarralde Fundazioak Federico Krutwig Sagredoren bizitza, pentsaera eta lanak jasotzen dituen liburua argitaratu du. Krutwigen Lagunak elkarte edo kolektiboko 13 lagunek idatzi dute bertan, tartean Manu Ertzillak eta Oskar Arantzabal eibartarrak. Hain zuzen ere, bi hauek egongo... [+]
Martxoaren 24an izango da, eta 8.000 pertsonak emango diote eskua elkarri. Ikastolen Elkarteak eta Euskaltzaindiak antolatu dute ekimena. "Euskara batuak gure herriaren garapenean izan duen balioa" azpimarratu nahi dute, eta euskara batuaren sorrera bultzatu... [+]
Azken bi urteetan (2020-2022), 86 tesi egin izan dira euskaraz Euskal Herriko Unibertsitatean, eta horietatik 44 aurkeztu dira sariketara. Besteak beste, sariketak honako jakintza-arlo hauek bereizten zituen: Ingeniaritza eta Arkitektura, Artea eta Giza Zientziak, Zientziak,... [+]
Urtero hautatzen dute urteko hitza bi erakundeek, eta 2022koa zorioneko izatea erabaki dute: "Irulegiko eskua dela eta, berba horrek hedabideetan eta sarean izan duen erabileran oinarrituta hautatu dugu", arrazoitu dute.
Itxaro Bordak Xarles Videgainen hutsartea beteko du eta Andres Alberdik Andoni Sagarnarena. Orain, zortzi hilabeteko epea dute biek sarrera-hitzaldia prestatzeko. Bi euskaltzain oso berriak kontuan hartuta, 98 lagun dira sorreratik Euskararen Akademiak izendatu dituen... [+]
Euskararen Legea aldatzeko eskatu du Euskaltzaindiak eta bat egin du Euskararen Nafar Kontseiluak irailean egindako adierazpenarekin. Gogorarazi du euskararen akademia dela lurralde guztietan, hizkuntzari dagokionez, "instituzio aholku-emaile ofiziala".
“Bihotzean daramaguna gure hizkuntzaz baino ezin dugu adierazi”, dio Castillok. Poeta da, Sakanako euskara teknikaria ere bai, eta irailaren amaieratik Euskaltzain osoa. Bakardadeaz, abandonuaz, galdutako tokiez, baso nahastuez, herrigintzaz eta amodioaz hitz gutxiz... [+]
Castillo Suarezek hartuko du Patxi Zabaletaren lekua Euskararen Akademian. Orain, euskaltzain oso berriak zortzi hilabeteko tartea dauka sarrera-hitzaldia paratzeko.
Paskual Rekalde euskaltzain osoak sarrera-hitzaldia egin du maiatzaren 23an bere sorterrian, Amaiurren. Hizkuntzalari hau 2020ko uztailaren 17an izendatu zuen euskaltzain oso Euskaltzaindiak, baina pandemia dela-eta urtebete atzeratu dute sarrera-hitzaldia. Bere hitzaldian,... [+]