Irungo elkarte batean, lasai zeuden afaritan koadrila ezberdinak. Kafeak ateratzearekin batera, puru pare bat piztu zituzten bi lagunek. Alboko mahaian hiru bikote zeuden, beren haurrekin, lasai, postrea bukatzen. Hauetako batek, erretzaileari kargu hartu zion, ume txikiak zeudela eta, mesedez, ez erretzeko eskatuz. Honek, ezetz, gaua jada ondo sartuta zegoela, eta ez zuela kafea pururik gabe hartuko. Hara, liskar txikia.
Egun gutxira, erretzaileak kexa sartu zuen batzordean, afalostean izandako aferaren harira. Erabakia: iluntzeko bederatzietatik aurrera, haurren sarrera debekatu zuten, gehiengoak hala nahita. “Soziedadea hori duk!”, esan du berehala elkarrizketatu batek. Arazo batekin joan, eskua altxa, eta bazkide kopuru handienak agintzen duena betetzea. Kontsentsua. Erraza dirudi horrela esanda. Erraz ere, esan egiten da, urtean 12.000 sagardo botila husten zituztela San Juan Elizpen, hamarkadak atzera. Muskulu Harriakoen arabera, kirol portuko elkarte berria, eurak 2.500 inguru.
Eztarritik pasatako sagardo litro kopuruak, modu esajeratuan, lagun dezake elkarteen panoramak izandako aldaketaren ideia txiki bat egiten. “Bazkideen itxaron zerrendetan, lehen aldean, jende gutxi dago orain. Ni sartu nintzenean, 90.hamarkadan, tokatzen zen urteren bat edo beste zain egotea." Aldapan, irtetera zihoan bazkideak, plaza eskaintza onena egiten zionari saltzen zion. Diru gehien jartzen zuena, barrura. Gero, elkarteak salerosketa horretan etekina atera behar zuela adostu zen, eta irtetera zihoanak soziedadeari saltzen zion plaza, honek zerrendako lehenari eskaintzeko. Azken urtetan, elkarteren batek jaitsi ere egin du sarrera kuota, jendea erakartzeko. Gure Etxea-ren kasuan, zerrendan sartzeko zain 6 edo 7 lagun izatetik inor ez egotera pasa dira, hamar urteren bueltan.
Ordea, bada salbuespenik ere. Muskulu Harrian zerrenda luzea dute. “Instalazio berriak ditugu, eta lokalaren kokapena bera ere oso erakargarria da. Horregatik izango da, ziurrenik”.
Erabilera motan aldaketak
Bazkide kopuru eta profila baino, elkarteei ematen zaien erabilera aldatu da. Hori diote gehienek. “Lehen, ez zen harritzekoa koadrila jakin bat, larunbatero, mahai berean afaritan ikustea. Igandetan ere bai, hamaiketakoa egiten. Orain jendea ibiltzen da, baina modu irregularragoan".
Soziedadeetan gertatzen ari dena, gizartean ematen ari diren ohitura aldaketen isla dela diote ia denek. "Aisiaren kontzeptua asko aldatu da, azken bi hamarkadetan. Lehen jendeak joera handiagoa zuen asteburu eta jaiegunetan herrian geratzeko. Horrela, soziedadera joatearen plana oso eskura geratzen zen. Orain, gazteak, irrikatan egoten dira autoa edo furgoneta hartu eta hanka egiteko".
Orion pizzeria dugu gaur egun, plater konbinatu edo bokatak jateko eskaintza zabala, eta etxeraino motoz janaria gerturatzen duen negozioa ere bai. "Orain dela hamarkada batzuk, kalean zerbait jaten geratzearena, ez zen hain ohikoa. Horren ordez, errazago jotzen zen soziedadera lagunekin, laneko jendearekin, familiakoekin ..."
Krisi ekonomikoak dezente urratu ditu patrikak, batik bat gazteen kasuan, eta soziedadeetan jatea, betidanik atera da moduz. Diru eskasia horrek, nolatan ez du lagundu, bada, jendea elkarteetara gerturatzen? "Lana egin behar delako!", erantzun digute zorrotz. "Gehiago edo gutxiago, beti du lan pixka bat mokadurik sinpleena ere prestatzeak. Eraman behar diren osagaiak adostu, prestatu, jan ondoren mahaia txukundu, kontuak egin, ...".
Denbora falta?
Azkar bizi gara gaur egun. Geroz eta mezu laburragoak bidaltzen dizkiogu elkarri, interneterako konexioa moteltzeak eguna mikazten digu, eta autobusaren zain egondako 5 minutuak, galdutako denbora dira. Soziedadeen esentziak, bete-betean egiten du talka daramagun bizi erritmo zoroarekin. "Hori da ba ona. Soziedadera lasai joan behar da, patxadaz. Sukaldean jardun bitartean, zerbeza batzuk ireki eta lagunekin hizketan egotera. Jakiak prestatzen, ohikoa da koadrila edo jenerazio ezberdinetako jendea elkarri laguntzen ikustea. Jan ere halaxe egiten da, lasai, kontuak esanez. Eta zer esanik ez: bazkal edo afalondoko berriketa, kantu eta algaretarako, ez da leku hoberik".
Elkarteak sortu zituzten herritarrak gora doaz adinean, eta ondorengo jenerazioek ez dituzte hain bere sentitzen lokalak. "Argi dago, militantzia puntu bat galdu da. Soziedadeak sortu zituzten herritarrek, orain 70 edo 80 urtetik gorakoak asko, lotura emozional handia dute eurekin. Guri, giltza pasa digute eta kito, dena eginda jaso dugu. Bazkide izateak ez digu sentimendu berezirik sortzen".
Elkarte bakoitza, mundu bat
Denek azpimarratzen dute, soziedade bakoitzak ekosistema propioa duenaren ideia. Guztiek dituzte berezitasunak, baina baita gauza komunak ere: Orion, elkarte guztietan dute emakumeek bazkide izateko eskubidea, Aldapan izan ezik. "Bai, horretan nahikoa zurrunak izan gara, tristea da. Espero dut etorkizun laburrean konpontzea", esan digu bertako elkarrizketatuak.
Falten kontua ere, elkarte denetan errepikatzen da. "Hori soziedadeen anatomiaren zati da. Beti egongo dira hor. Buruko mina baino, malaletxea sortzen dute! Batzuetan izan daiteke deskuidua, sukaldatzeko erabili den atun potea edo olibak ez apuntatzea. Baina sei ginebra botila...". Diruagatik baino, izorratzeko egiten omen dira horrelakoak. "Ozpinez betetako likore botilak ere topatu izan ditugu ...".
Jendea, ez dakigu. Saltsarik behintzat, ez zaie berehalakoan faltako.
