Sinplearen konplexutasuna
Gaztea denean ez du zalantzarako tarte askorik uzten. Suge gorbatadunak badu ezaugarri bat gainontzekoetatik bereizten duena: gorbata. Gorbata, edo batzuek deitzen dioten moduan, lepokoa. Izan ere, kolore arre edo ilun, berdexka edo urdina izan badaiteke ere gorputza, buruaren atzealdean lepoko zuri nabarmena izan ohi du. Hargatik, leku batzuetan suge lepazuria ere deitzen diote suge gorbatadun gazteari.
Suge gorbatadun iberiarra (Natrix astreptophora)
TALDEA: Ornoduna/Narrastia.
NEURRIA: 120 cm gehienez.
NON BIZI DA? Belardi eta basoan, gune hezeetan.
ZER JATEN DU? Ornodun txikiak batez ere.
BABES MAILA: Babesik gabea.
Ez gaitezen nahastu, ordea, biodibertsitateak osatzen duen sare eder eta konplexu horren barruan dena ez baita hain sinplea eta erraza, eta horrek ematen dio, hein handi batean, bizitasuna zientziari. Konturatu baikara duela gutxi, bizi osoan suge gorbataduna deitu diogun hori ez dela bakarra Euskal Herrian. Espezie bakarra zena, bi direla esan baitigute ikerketa genetikoek. Hego Euskal Herrian suge gorbatadun iberiarra dagoen bitartean, Iparraldean iparraldeko suge gorbataduna dago. Oso antzekoak itxuraz haien artean, baina ezberdinak geneek esaten digutenaren arabera.
Hori gutxi ez eta, suge gorbatadun iberiarrak gaztetik heldura aldaketa izan ohi du, eta handitzen doan heinean, lepo atzeko gorbata zuria galtzen du. Eta hala, denborarekin suge handi samarra bihurtuko da. Baserritar askoren ustean gaztearen antza askorik ez duena. Horregatik, ahozkotasunean, sarri, bi espezietzat jo dira gaztea eta heldua. Leku berean bizi diren bi suge bailiran.
Ezaguna da landa guneetan. Izan ere, basoetako irekiguneak ez ezik, suge gorbatadun iberiarrak baserri inguruetako belardiak ere gustuko ditu. Hala, sarri esan izan digute belarra mozteko garaian ikusten direla. Azken aldian, ordea, makinek segaren lekua hartu duten honetan, asko hilik agertzen omen dira, makinak berak akabatuta. Eta hori, noski, ez da berri ona. Ezagutzen duten horiek bai baitakite inongo arriskurik ez duen sugea dela: hori suge makala da. Ez du ezer egiten. Suge gorbatadun iberiarrak ez baitu pozoirik. Hainbat baserritarrek esan digun moduan, akabatzeko baino, etxe inguruan edukitzeko da suge ona, sagu, arratoi eta ugaztun txikien jale amorratua baita.
Belardiez gain, eremu hezeak ere gustuko ditu. Hargatik, leku askotan erreka inguruetan, putzu edo aska inguruetan topatuko dugu. Igelak edo zapoak aurrean badaude ez die ezetzik esango mokadu horiei, eta hala, ondo elikatuta, lortuko du tamaina handi samarra. Ia 120 cm-tara iritsi daiteke.
Suge gorbatadunean, zientziak erakutsi dio ahozkotasunari, gaztea eta heldua espezie bera direla, eta genetikak zientziari, bakarra zela uste genuena, bi espezie direla. Ikertzaileek, ordea, lanean jarraitu beharko dute, Bidasoa inguruko suge gorbatadunak zein espezietan kokatu ondo asmatzeko, eta jakiteko, benetan bien arteko banaketa marra non dagoen.
Izan ere, naturaren sinpletasunean dago konplexutasunik handiena. Hari buruzko ezagutza handitzen goazen heinean, gero eta gutxiago ezagutzen dugula sentiarazten digun horretan.
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Katalanen ustetan artzainak engainatzen omen ditu hegazti honek: “enganyapastors”. Espainiar eta latindarrek, aldiz, ahuntzari esnea kentzen diola diote, hortik datorkio hain zuzen ere izen zientifikoan (Caprimulgus europaeus) islatzen den caprimulgus (capra... [+]
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo arriskurik ez duten arrisku-kolorazioko intsektuak ere bai (kolorazio aposematikoa... [+]
Nekazal eremu lehor baten erdian ageri da putzua. Txikia da tamainaz, eta ez oso sakona. Egunak dira euririk egiten ez duela, baina oasi txiki honek oraindik ere aurretik bildutako urari eusten dio. Gauak eremua irentsi du eta isiltasunaren erdian kantu bakarti bat entzun da... [+]
Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta ahalmen bitxiekin. Ornogabe guztien artean adimentsuena da, besteak beste.
Azken glaziazioan Euskal Herriko lurraldea zapaltzen zuten mamutek, leizeetako hartzek, bisonteek eta baita hienek ere. Elur iraunkorrera eta hotzera egindako animalia horiek desagertu egin ziren baldintza glaziarrekin batera. Baina dinosauroen desagerpenaren garaian ugaztun... [+]
Gurean hain ezaguna den hegazti hau ustelzale porrokatua da, eta honek ez dio fama onik ekarri. Batzuek arrano, buitre, futre, hatxarrano edo mirusai deitzen diote; izen ofiziala sai arrea (Gyps fulvus) da.
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta sits erraldoiak edo kakalardo potoloak. Halako izaki harrigarrien aurrean nola bada erreparatu lau... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]