Sarrigurengo ekohiria deiturikoaren hainbat balorazio agertzen ari dira jendaurrean, bigarren faseko azken orubean eraikitzen ari direlako, lehen etxebizitzak bizi izan zirenetik 18 urte igaro direnean.

Gaur egungo korporazioko kide garenaren ikuspegitik, gure balorazioa egin nahi dugu, bere garaian honela deskribatu zenari buruz: “Nafarroako Gobernuaren jarduerarik handienetako bat”, “hiri-garapeneko eredu”, “proiektu pilotu eta berritzaile bat, zeinak nabarmentzen baitu gure Foru Erkidegoak Ingurumen Bikaintasuneko Lurralde gisa egiten duen apustua” (José Carlos Esparza Sáez, Etxebizitza eta Lurralde Antolamenduko kontseilaria 2007tik 2011ra, “Sarriguren Ecociudad Ecocity” 2009ko argitalpenean).

Eta lehenik eta behin, esan behar dugu lortutakoaren errealitatea oso urrun dagoela kalifikazio ponposo horietatik.

Hiria ekosistema gisa aztertzeko, barne-funtzionamendurako konponbideen ekarpenari erreparatu behar diogu, batez ere hiri-iraunkortasunik ezaren arazoei: trafikoa, zaratak, mugikortasun ez-kutsatzailea, zirkuitu seguruak, energia-iturri berriztagarrien aprobetxamendua, birziklatzea, zerbitzu kolektiboak, etxebizitza duina izateko eskubidea... Eta, ikuspuntu horretatik, Sarrigurengo ekohiria porrota izan da eta da.

Hiri-ekosistemaren zikloak zehazten dituzten lau parametroak sakon baloratuko bagenitu –ziklo atmosferikoa, ziklo hidrologikoa, materia organikoaren eta hondakinen zikloa, eta ziklo energetikoa– Sarriguren hiri-garapen iraunkorreko eredu izatetik zein urrun dagoen ikusiko genuke.

Ez gara atal horietako bakoitza garatzen hasiko, liburu baterako emanen lukeelako. Hau da, jatorrian ikuspegi ekojasangarriren bat, maila txikienean bada ere, betetzen zela onartuta, garrantzitsuena eta funtsezkoena bere egoeraren etengabeko ebaluazioa da, eta bere bilakaeratik garrantzitsuena dena, jasangarritasun-helburuetatik urruntzen edo hurbiltzen ari diren jakiteko erradiografia bat lortzeko. Eta argi eta garbi esan dezakegu ebaluazio hori ez dela inoiz egin.

Ekohiri bat egoteko funtsezkoena ez da eraikinak eraginkorrak izatea, edo hektareako etxebizitza-dentsitatea txikia izatea, baizik eta etengabeko kudeaketa ekojasangarria egotea. Eta hori ez dago Eguesibarko udalaren kudeaketan, egungo gobernu-taldeak ez baitu hiri-jasangarritasuneko planik, eta, beraz, ez dago horren ebaluaziorik.

18 urte hauetako ibilbidea ezagutzeko, hipotekek kaltetutako pertsonen plataforma eta alokairuak eta abusuak dituzten enpresen aurkako borrokak entzun beharko lirateke. Urbi auzo-elkarteari eta osasun-zerbitzu egokien aldeko mobilizazioei. Etxebizitza duinen, azpiegitura kolektiboen, sozialen, kulturalen eta hezkuntzakoen aldeko herritarren mugimenduei. Emakumeak hiri seguru baten alde, eta abar.

Herritarren mobilizazioak udalerri baten aurrean: non negozioak etxebizitza bat izateko eskubidea ordezkatzen duen; non kudeaketa jasangarria ez dagoela nabarmentzen den; non komunitate energetikoak eratzeko ekimen publikorik ez dagoen; non ibilgailu partikularra erabiltzeak lehentasuna izaten jarraitzen duen; non neguan berogailua ez piztera daraman pobrezia energetikoa dagoen; non ibilgailuen konektibitate-arazoak konpondu gabe dauden oraindik…

Sarrigureni buruz hitz egitean inork aipatzen ez duen beste elementu bat zera da: beste herri batzuez osatutako udal baten parte dela. Udal konposatu batek, udal-kudeaketa bera duenez, kokagune hain desberdinen arteko koexistentzia-loturak behar ditu. Sarrigurenek 16.000 biztanle dauzka eta Eguesibar bailarak, 22.000; beste herri batzuek 50 biztanle inguru dituzte. Inork ez du aipatzen 16.000 biztanleko herri batek sortzen duen desoreka udalerri baten kudeaketan.

Desoreka hori herrietako kontzejuekin modu egokian lan eginez bakarrik arindu daiteke. Eta hori da udal-kudeaketan ez egoteagatik nabarmentzen den beste gaietako bat. Eguesibarko kontzejuak gaur egungo udal gobernu taldearengatik baztertuak daude.

Hona hemen une horien adibide bat. Olatzeko Kontzejuak behin eta berriz eta aspalditik planteatzen du Altxutxateko bidea txukuntzeko beharra. Kale hori lurrezkoa da, eta zergak ordaintzen dituzten pertsonak bizi dira bertan. Bada, udal aurrekontuetan Olatzentzat partida bat egonik, gobernu taldeak nahiago du kiroldegirako aparkaleku bat zolatzen gastatu, neguan bizilagunentzat erabilezina den kale bat baino. Kontzejuaren eskaerei ez zaie jaramonik egiten, eta inork eskatzen ez duen obra bati ematen zaio lehentasuna. Horrekin, kiroldegira joateko ibilgailu partikularra erabiltzea bultzatzen da.

Azken aipamen bat, Nafarroako Gobernuak 2009an, Ekohiriaren Plana onartu zenean, argitaratu zuen liburuari buruzkoa. Koloretako 175 orrialde dira, kartoizko paperean, elebitan (gaztelania eta ingelesa), non Nafarroako bigarren hizkuntza koofizialean hitz bakarra Sarriguren den. Horrela, euskara gutxietsiz, ezinezkoa da ez gizarterik ez bizitzeko moduko hiririk eraikitzea pertsona guztientzat.

EH Bilduko zinegotziak Eguesibarren: Ainara Gonzalez Hervas, Asier Mesanza Moraza, Izaskun Juarez Goñi eta Ricardo Laspidea Arnedo.