Irun eta Hondarribiko Alardeekin aski surik ez, nonbait, eta hara non bota nahi diogun gasolina gainera: batetik, "San Martzialgo Guduaren V. mendeurrena" fundazioa sortzearekin; eta, bestetik, Loiolan kuarteleratutako Tercio Viejo de Sicilia izeneko 67. zenbakidun Infanteriako Erregimentuari gonbidapena luzatzearekin, mendeurrenaren ekitaldietan parte har dezan.
Fundazioaren sorkuntzak honako hauek ditu oroitarazten eta agerian ipintzen, alegia, batetik, Gaztelako erreinuari derrigorrean lotzeko helburuz Nafarroako erreinuaren konkista azkentzeko tertzio gaztelarren borrokazko esku hartzea; eta, bestetik, hemen etsaiak frantsesak izan omen zireneko gezurkeria historikoa.Irunen eta Hondarribian ospatzen diren guduak Albako Dukearen parte hartzearekin gertatu ziren, Nafarroako erreinuaren kontra; hortik, noski, Infanteriako Erregimentua gonbidatzearena.
Ospakizunen antolamenduan dabiltzan hala antolatzaileek nola historialariek ere ondotxo dakite Gaztelako Erreinuak Nafarroa konkistatu zueneko 500. urtemuga ospatzeaz ari garela.
Gaurko egunean ezin juzga litezke mila eta bostehungarren urte garaiko gertaerak orduko pentsaerarekin, era akritikoan, denbora luzea igaro ez balitz bezala; aitzitik, gertakizun haien ondorioak aztertuz, baizik.
Iruñeko erreinuaren (gerora Nafarroakoa izango zenaren) historia, garai haietan ohikoa zenez, itunetan eta jaun feudalen arteko ezkontza-harremanetan oinarritzen zen. Nafarroa estuki inguratua aurkitzen zen Aragoi eta Gaztelako erreinuez, biak ala biak ere erreinu koskorraren jabe egin nahian. Nafarroaren konkista-bidea oso luzea izan zen, XII. mendean hasia (1134.ean), zeina akabatu baitzen Gaztelako erreinuari behartuta lotzearekin XVI. mendean (1524an). Oraindik ahantzia ez da Nafarroako Infantzoien lema: "Pro libertate patria, gens libera state". Aberria libre izan dadin, jendarteak ere librea behar du.
Urte haietan, monarkia nafarra frantsesarekin ahaidetua baitzegoen eta erreinua zatikatua izaki, bidezkoa zen Frantziarekiko aliantza, eraso gaztelarrari aurre egiteko armada franko-nafarra osatuz. Egoera honek gezurkeria historikoa mantendu ahal izan du mendez mende: azken gudateak frantsesen kontra izan zirela sinestaraziz, beren erreinua mantentze alde nafarrak zihardutela borrokan alboratuz. Irun eta Hondarribia hiriek oraindik ere frantsesen kontrako borroka hura ospatzen dute, hau Nafar Itsasertza zela ahantziz.
Errege Katolikoek antolatu zuten, noble guztietatik aparte, armada profesional eta egituratua, Koroaren menpeko Erregeen Tertzioek osatua, Espainia bat eta bakarrean biltzeko egitekoan, Nafarroaren kontra, besteak beste; baita, geroago, Europan ere. Millan-en Legioaren pareko aurrekari...
Villalar-en gertatutako inperioko armadaren garaipenaren ondoren, Espainiako garapena Europatik at gauzatzen hasten da. Orduz geroztik, zentzua hartzen du Europa Pirinioetan amaitzen delako esaldiak. Hiri europarrek, beren garapenean, burgesia sorrera ahalbideratu zuten, zeinak bultzatu baitzituen komertzioa eta ikerketa eta arteak. Mundu modernoaren oinarriak paratu zituzten, pentsamolde askatasuna onetsiz eta, azken batean gainera, gizartearen karakterra eta norbanakoena moldeatuz. Hori izan zen Europak hartu zuen bidea. Hiri espainiarrak, bien bitartean, Erdi Aroko inperioaren eta inkisizioaren zaintzapean geratu ziren. Gerora, mendeen joanean, batzuen batzuek harroki aldarrika ahal zezaten zerako zera hura: "Spain is different!".
Europan burgoen (hirien) indartzea, sustatzea, eragitea gertatuko da; Espainian, aldiz, komunitateen berezko ahalmen-indarra desagertu egingo da. Espainian luze iraungo dute kaparetasunak, nagusigoak, pikarokeriak...; eta on ikusia izango da nabarmen kolperik ez jotzearena, errentaz bizitzea... Nobleen munduak irabazi du gizaki arrunten munduaren aurrean, hirugarren bizieraren aurrean, non gauzatzen baitiren ofizioak eta komertzioa. Gainera, Amerikaren aurkikuntzak aberastasun handiak ekarri zituen; eta, bitxia bada ere, Espainian inbertitu beharrean, Europan ekoitzitako produktuak erosteko erabiliak izan ziren. Mendez mende mantendutako egoera honek marka utzi zuen, baita delako zera gorpuztu ere: «iker dezatela eurek». Halaber, nobleen zapalkuntzaz gain, garrantzitsua izan zen Eliza Ama katolikoaren laguntza ere herriko jendearen atzerapen sozial eta kulturalean. Inkisizioa oso elementu inportantea izan zen biztanleria kontrolatzeko eta azpiratzeko garaian.
Hala Euskal Herriarentzat nola gizarte zibilarentzat honek guztiak eragin dituen ondorio historikoak ikusita, ez dirudi barrenak agintzen duenik omenaldirik, ez pozezko agurrik, ez ezeren ospakizunik. Gainera, Irun eta Hondarribian, Festa Nagusietako ospakizunetan, Alardeek bizi duten egongaiztasun soziala jakinki, pentsatu dut, gudu haien oroitzapenezko ekimen honek, sosegatzera ez baina, ernegatzera ez ote garamatzan gehiago.
*Fernando Merino Ekonomia zientzietan doktore da EHUtik
(Iritzi artikulu hau Jesus Mari Mendizabal 'Bizargorrik' itzuli du)
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.
Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]
Azaroaren 19a komunaren munduko eguna da. Gaur oraindik ere, XXI. mendean, langile askok, hemen, Euskal Herrian bertan, ez daukate haien lanaldietan komuna erabiltzeko eskubidea. Horren adibide dira garraioko langile asko.
Komunak osasun publikoaren giltzarria dira, eta... [+]
“Ibiliz ikasten da ibiltzen, eta kantuan kantatzen”. Horixe izan da aste honetako ikasgaietako bat C2ko taldeetan. Helburua ez zen abesten edo oinez ikastea, gerundioa behar bezala erabiltzea baizik. Zer pentsatua eman dit jarduerak, eta irakasten nola ikasten dugun... [+]
Adimen artifiziala gizakion eremu asko ordezkatzen ari dela badakigu: erosotasuna, abiadura, efizientzia... Mundu kapitalista honen abiadura beharretan, gizakion ahalegina oztopo dela sinetsarazi digute. Gure, klase xumeen, egiteko eta sortzeko aukerak murrizteko erasoak leku... [+]
Azken asteotan, arkitekturan dihardugunontzat ez da posible izan Valentziako klima gertaera gure lan hizketaldira ez ekartzea. Uraren ibilbidea eraikinen estalkietan, estolderietan, plazetan eta parkeetan pentsatu eta diseinatu behar ditugulako. Ongi dakigu giza eskalako ur... [+]
Autoestimuak batzuetan gauza intimoa dirudi. Baina autoestimuak zerikusia baldin badu norberak bere buruaz duen irudiarekin, norbere buruari ematen zaion balioarekin, zerikusia izango dute hartu ditzakeen erabakiek ere. Zer balio du erabakirik hartu ezin duen norbaitek? Eta... [+]