Euskal Herrira 2018an iritsi zen. Bertakotu eta euskaldundu den migratu bat gehiago. Ongi etorri. Gutxi batzuk hasieran, izurritea 2023rako.
Asiatik datoz, Txina, Korea eta Japoniatik. Lehengo mendearen amaieran AEBak inbaditu zituen; 2004n Europara jo zuen, Suitzan hartu zuen lur. Han paperak lortu eta batera eta bestera, harat-honat bizkor hedatzen ari da. Suitzar pasaporteak Europa osoko ateak zabaltzea ekarri zion. Orain, Europako immigrazioaren aurkako politika bortitzak ez du berehalakoan geratuko, eta inbasioa ia-ia sarkinkeria bihurtu da, izan ere etxe barruetaraino sartu zaigu eta etxeetako gaur egungo tokirik garrantzitsuenean, dutxa eta komuneko ispiluaren artean dabilkigu.
Zimitz kirastun gorbeltza da (Halyomorfa halys). Lehendik ezagutzen ditugu landareetako zimitzak eta, batez ere, ohaide dugun eta gure odola janez bizi den ohe-zimitza (Cimex lectularius). Gaur egun etxeak izurritzen dituzten ohe-zimitz horiek jatorriz, duela urte asko, kobazuloetan bizi ziren saguzarren odolez elikatzen zen espezie batetik datoz. Jendea haitzuloetan bizitzen zenean, ohe-zimitza haien odola xurgatuz elikatzen hasi zen. Geroago, kobazuloak utzi eta nekazaritza zibilizazioak garatzen hasi zirenean ohe-zimitzak beraiekin zabaldu ziren. Ordutik gure ohea non, ohe-zimitza han. Hain gurea izanik, zimitz izenaz gain “imitxa”, “imintxa”, “tximitxa” eta “purnas” behintzat baditu; gehienak bere koskadizoa sentitzean atximurra, zimikoa edo amurtxia gogorarazten duela azaltzen dutenak.
Zimitz kirastun gorbeltza izurritea da gurean azken urte hauetan. Urtea landareen hosto, kimu, adar, lore fruitu eta abarretatik janez igarotzen du. Ziztatu eta izerdia zurrupatzen du kalte nabarmenak eraginez. 100 espezie baino gehiagori erasotzen dio, tartean mertxikari (Prunus persica), udareari (Pyrus comunnis), lekari (Phaseolus vulgaris), sojari (Glycine max), gereziari (Prunus cerasus) eta mugurdiari (Rubus idaeus); eta AEBetan sagastietako (Malus domestica) izurri handia bihurtu da. Kontuan hartzen ahal dute hemengo sagarzaleek. Azaleko orbanak eta zuloak eginez hostoak zimeltzen ditu, landarearen hazkundea eragozten du eta gaztea bada hiltzeraino eraman dezake, fruitu aleak sortzea galaraz dezake edo erorarazi. Zabaltzen duen kirats nabarmena arerioak uxatzeko erabiltzen du. Landareen kalteak identifikatu ezinik bazabiltza, jarri ontzi batean xaboi-ura; erakarri egiten ditu eta bertan itoko dira. Kiratsa eta kirastuna xaboiarekin garbitu. Berak baldin badira, hona erremedioak. Ozpina eta bikarbonatoa: nahasi litro bete urari erdi bat ozpin eta erantsi koilarakada bat bikarbonato, ondo nahasi eta ihinztatu landarea, behin eta berriz desagertu arte. Iltze eta baratxuri ura: litro bete uretan jarri 20 gramo iltze (Syzygium aromatium) eta 3-4 baratxuri atal (Allium sativum), irakin ordu laurden batez, hoztu eta ihinztatu landareak; ur hori ontzietan babesgarri jar daiteke landareen inguruan. Onena aurrea hartzea; landatu uxatzen duten landareak. Kirastuna izanik, usain gozoak ez ditu gustuko; jarri horiek zabaltzen dituztenak: mendak (Mentha spp.), albaka (Ocimum basilicum), izpilikua (Lavandula spp.), erromeroa (Rosmarinus officinalis), ezkaia (Thymus comunnis), oreganoa (Origanum vulgare) eta asentsio-belarra (Artemisa absinthium).
Urri aldera eguna dezente moztu eta giro hotzak hasten direnean, etxeetan babesteko sasoia du. Leihotik sartuko da eta errezelean izkutatuko da, edo sofa gozoaren zirrikituren batean. Etorri berria izanik, negua igarotzeko etxe barru beroak baino toki hoberik ez du topatu. Ez da, ez, pikupean hazitakoa.
Eta gogoan izan Zuberoako esamoldea, ezin eramanezko ume deserosoari: hau da hau ume purnaxa!
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
