Bost edo sei metro luza daitekeen belar erraldoia da. Belarrari eusten dion zurtoin lodi eta indartsuak kanaberaren egitura du: malgua, zaila eta sendoa. Azukre kanabera da (Saccharum officinarum). Lurpean kanaberazko sustrai sare gogorra sortzen du, eta horrek eusten dio zutik, haizeak aldagoi, hainbesterainoko belarrari.
Azukre kanabera Asia aldetik ekarria dugu, azukrea hitza bera bezalaxe. Ginea Berrian sortutakoa omen da. Handik gureganako bide luzeko Malaysia, India, Iran eta abarretan azukreari esateko erabiltzen ziren hitzetatik dator grekoko sákcharon eta latinezko saccharum azukre kanaberaren generoaren izena. Arabiarrek eraman zuten Andaluzia aldera duela mila urte baino gehiago, eta handik hedatu zuen Espainiar Inperioak lehenik Makarronesiako irletara (Madeira, Kanariak…) eta handik Amerika tropikalera. Bere langintzaren zabalkundea estu uztartua zen esklabutzarenari.
Azukre kanabera toki bero eta hezeetan hazten da ondo. Uztan kanabera osoa ebakitzen da, eta behe-behetik kimu berriak emanez berritu egingo da. Sei-zortzi bat urtez eman dezake landare berak, eta gero soro berria egin behar da kanabera zatiak luberrian landatuz. Biltzen den kanabera jo, zukutu eta muztioa berotuz sortzen da azukrea; kanaberaren pisuaren %10.
Azukrea balio handiko mozkina bada ere, ez da kanabera honi kentzen zaion etekin bakarra. Alkohola ere garrantzitsua da, bai bioerregai gisa eta bai gure barru erregai gisa ere: Karibeko rona, Brasilgo cachaça, Madeirako pontxa, Kanarietako ronmiel eta abar egiten dira.
Ronen artean kubatarrak izan du sona handiena. Gero Kubatik hanka egindako rongileek han eta hemen jarraitu izan dute patargintzan. Horietakoa da Oliver&Oliver enpresa, zeinak Dominikar Errepublikan munduko onenetakoen artekoa jotzen den VizcayaVXOP rona egiten baitu. Enpresako Ricardo Giuliano dastatzailea eta Omar Lopez nahasle maisua dira ron berezi horren egileak. Beraiek gustuenera edango luketen rona sortu omen zuten.
Bizkaiak zeresan handia du rongintzan. Gordexolan 1847an jaio zen Teodoro Jose, Jose Aretxabala Lartuondoren eta Juana Aldama Gastakaren semea. Gaztetan Kubaratu eta 1878rako bere likore empresa bazuen: “La Vizcaya”. 1934an Havana Club ron ezaguna merkaturatu zuen. Havana Club ronaren etiketan, bere bihotzeko Bizkaiaren armarria jarri zuen. Armarri hori eta baita Bilbokoa ere bere beste likoreetan ere agertzen ziren: anisa, ginebra, bermuta, koñaka, alkohol sendagarria… Gerora, Kubako Iraultzaren ondoren enpresa expropiatuta, Miamira exiliatutako familiaren zatiak Bacardi enpresari saldu zion Havana Club AEBetan saltzeko eskubidea; horiek zenbait edizio mugatuetako etiketetan sartzen dute armarria. Kubako Gobernuak Pernod Ricard enpresa frantziarrarekin bat eginda mundu guztian banatzen du Bizkaiko armarririk gabe egiten duten ron marka hori bera. Aretxabalaren familiako beste zati batek Panaman egiten du Arechavala ron ezaguna.
Teodoro Josek beretzako eraiki zuen indiano etxean dago egun Gordexolako Udala. Etxe hartako sotoan zer ote dago orain lehengo bodegaren partez?
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.