Ron bizkaitarra
Bost edo sei metro luza daitekeen belar erraldoia da. Belarrari eusten dion zurtoin lodi eta indartsuak kanaberaren egitura du: malgua, zaila eta sendoa. Azukre kanabera da (Saccharum officinarum). Lurpean kanaberazko sustrai sare gogorra sortzen du, eta horrek eusten dio zutik, haizeak aldagoi, hainbesterainoko belarrari.
Azukre kanabera Asia aldetik ekarria dugu, azukrea hitza bera bezalaxe. Ginea Berrian sortutakoa omen da. Handik gureganako bide luzeko Malaysia, India, Iran eta abarretan azukreari esateko erabiltzen ziren hitzetatik dator grekoko sákcharon eta latinezko saccharum azukre kanaberaren generoaren izena. Arabiarrek eraman zuten Andaluzia aldera duela mila urte baino gehiago, eta handik hedatu zuen Espainiar Inperioak lehenik Makarronesiako irletara (Madeira, Kanariak…) eta handik Amerika tropikalera. Bere langintzaren zabalkundea estu uztartua zen esklabutzarenari.
Azukre kanabera toki bero eta hezeetan hazten da ondo. Uztan kanabera osoa ebakitzen da, eta behe-behetik kimu berriak emanez berritu egingo da. Sei-zortzi bat urtez eman dezake landare berak, eta gero soro berria egin behar da kanabera zatiak luberrian landatuz. Biltzen den kanabera jo, zukutu eta muztioa berotuz sortzen da azukrea; kanaberaren pisuaren %10.
Azukrea balio handiko mozkina bada ere, ez da kanabera honi kentzen zaion etekin bakarra. Alkohola ere garrantzitsua da, bai bioerregai gisa eta bai gure barru erregai gisa ere: Karibeko rona, Brasilgo cachaça, Madeirako pontxa, Kanarietako ronmiel eta abar egiten dira.
Ronen artean kubatarrak izan du sona handiena. Gero Kubatik hanka egindako rongileek han eta hemen jarraitu izan dute patargintzan. Horietakoa da Oliver&Oliver enpresa, zeinak Dominikar Errepublikan munduko onenetakoen artekoa jotzen den VizcayaVXOP rona egiten baitu. Enpresako Ricardo Giuliano dastatzailea eta Omar Lopez nahasle maisua dira ron berezi horren egileak. Beraiek gustuenera edango luketen rona sortu omen zuten.
Bizkaiak zeresan handia du rongintzan. Gordexolan 1847an jaio zen Teodoro Jose, Jose Aretxabala Lartuondoren eta Juana Aldama Gastakaren semea. Gaztetan Kubaratu eta 1878rako bere likore empresa bazuen: “La Vizcaya”. 1934an Havana Club ron ezaguna merkaturatu zuen. Havana Club ronaren etiketan, bere bihotzeko Bizkaiaren armarria jarri zuen. Armarri hori eta baita Bilbokoa ere bere beste likoreetan ere agertzen ziren: anisa, ginebra, bermuta, koñaka, alkohol sendagarria… Gerora, Kubako Iraultzaren ondoren enpresa expropiatuta, Miamira exiliatutako familiaren zatiak Bacardi enpresari saldu zion Havana Club AEBetan saltzeko eskubidea; horiek zenbait edizio mugatuetako etiketetan sartzen dute armarria. Kubako Gobernuak Pernod Ricard enpresa frantziarrarekin bat eginda mundu guztian banatzen du Bizkaiko armarririk gabe egiten duten ron marka hori bera. Aretxabalaren familiako beste zati batek Panaman egiten du Arechavala ron ezaguna.
Teodoro Josek beretzako eraiki zuen indiano etxean dago egun Gordexolako Udala. Etxe hartako sotoan zer ote dago orain lehengo bodegaren partez?
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]