"Mundu guztiarentzat dago lekua euskaran", oihukatu zuen Garazi Arrula idazleak Korrikaren amaieran, euskararen aldeko lasterketan, duela hiru aste Baionan amaitu zenean. Hala ere, 2024-2025 ikasturtean ez da "kaixo", "egun on" eta "arratsalde on" entzungo Alacant, Valentzia eta Castelloko Hizkuntza Eskola Ofizialetako (HEO) geletan; izan ere, Valentziako Hezkuntza Kontseilaritzak, PPren esku dagoenak, dokumentu bat bidali du ikastetxeetara, euskara online bakarrik ikasi ahal izango dela adierazita. EAE hauteskunde-kanpainan murgilduta dago, eta, hain zuzen ere, Javier de Andrés hautagai popularrak Administrazioan hizkuntza-eskakizuna ezabatu nahi duela adierazi du bere kanpainan.

Gaur egun Valentziako HEOetan ematen diren hamasei hizkuntzetatik bederatzitan murrizketak daude: arabiera, atzerritarrentzako gaztelania, euskara, finlandiera, frantsesa, grekoa, nederlandera, poloniera eta portugesa. Murrizketa larrienetako batzuk arabieran (hamasei taldetik zortzira) eta espainieran (23tik hamabostera) gertatu dira.

Baina euskara da kaltetuena, hamalau talde izatetik lau izatera igaro baita, eta presentzialtasuna galtzen da, eta, beraz, online modalitatean bakarrik ikasi ahal izango da; eta lau irakasletik batera pasa da. Irakasle hori da Izaskun Kortazar, Alacanten plaza duena eta lan egiten duena, eta Valentziara joan beharko da orain eskola telematikoak ematera. Ez dakigu zer maila eskainiko diren; gaur egun, A1etik B2rako tartean eskaintzen da aukera.

Euskara ematen Saïdiako HEOn hasi ziren, Valentzian, 2015ean. Valentziako Gobernuko boterera Botànic (PSOE eta Compromis) iritsi zenean egin zuen, Ruben Trenzano orduko Valentziako koalizioko Hizkuntza Politikako zuzendariaren berariazko borondatez. Ondoren, irakaskuntza Alacant eta Castellora zabaldu zen. Garikoitz Knörr hizkuntzalariak orain arte darama Valentzian euskarazko eskolak ematen, eta bere harridura adierazi du, Exceleko orri baten bidez ("forecast" izenez ezagutzen dena) ezagutu duten erabakiagatik, datorren ikasturteko taldeak ikusterakoan. Era berean, bere kezka adierazi du "eragina jasan duten irakasleengatik eta ikasten jarraitzeko aukerarik ez duten ikasle guztiengatik".

Lau irakasleri eta 120 ikasleri eragingo dien erabakia hartzeko arrazoiak ez dira ezagutzen. Hezkuntza Kontseilaritzak, El Salto-k kontsultatuta, orain arte ez du informaziorik eman. Knörrek dio "ez dagoela dokumentu gehigarririk" Valentziako HEOetan euskara galdu dela adierazten duenik. Bestalde, Kortazarrek adierazi du albistea Alacanteko Santa Faz jaiegunean iritsi zaiola, "inolako aurreabisurik gabe, bat-batean eta ezustean".

Ikasle askok esan dute ez dutela euskara ikasten jarraituko online bada.

Alacanteko euskara irakasleak HEOetan hizkuntza desagerrarazteko modu "aktibo" gisa ikusten du irakaskuntza esklusibo birtuala, "ikasleak horrela mantentzea zaila" baita: "Bizitza zaildu arren, jende askoren jarraitzeko arrazoia dira egiten dituzten harreman sozialak. Gainera, ikasgelan bertatik bertarako azalpen bat dago, koadernoan oharrak egin diezazkiekezu, giza faktore bat dago... online ez da berdina ".

Montserrat Ferrer euskara ikasten ari da Castellon eta Kontseilaritzaren erabakia ere ez zaio gustatzen. Badaki zertaz ari den: erretiratuta dago, baina institutuan valentziera katedraduna izan da eta 40 urte eman ditu Castelloko Jaume I Unibertsitatean hizkuntzaren didaktika irakasten. "Online ikastea gaitz txikiena da aurrez aurre ezin denean, baina emaitza ez da berdina. Hizkuntza bat ikastea ez da soilik egiturak modu mekanikoan ikastea, baizik eta erabiltzen jakitea eta akatsak zuzentzea. Ikasgela baten barruan dinamika bat sortzen da irakasleen eta ikasleen artean, animatzen duena, enpatia sentitzen duena, elkarlaneko ahozko elkarreragina duena... Edo presentziala egiten da, edo ezinezkoa da. Hain zuzen, pandemian dena online egiten zenean, eragin handia izan zuen errendimenduan".

Ildo horretan, beste gai garrantzitsu bat da ikasle askoren adin handiko profila, modalitate telematikoak ikaskuntzatik kanpo utz baititzake. "Askok esan dute jada ez dutela jarraituko", dio Kortazarrek. Horietako bat Pep Olmos da, 62 urteko Valentziako ikaslea. Aurrez erretiratuta dago eta euskara ikasten ari da "hizkuntza gutxitua delako eta arriskuan dagoelako, valentziera bezala": "Online jartzen badute, nik utzi egingo dut. Berandu iritsi naiz informatikara, ez dut erraztasunik. Gainera, pandemian horrelako eskolak izan genituen eta desastre bat izan zen, konexioetan denbora asko galtzen zen, elkarri entzuten ez bagenion, pantaila ikusten ez bazen... Horrela, hizkuntza zuzenean kargatzen da, valentzierarekin egiten ari diren bezala".

Castelloko ikasle bat, 66 urteko Oscar Aymerich, serio ari da pentsatzen jarraitu ala ez: "Erretiroa hartuta nagoelako eta jardueraren bat egin nahi nuelako ikasten dut. Gainera, seme bat daukat Euskal Herrian eta hizkuntza gustatzen zait, oso pozik nago". Hala ere, online irakastea "astakeria" iruditzen zaio: "Jarraitu ala ez pentsatuko dut, baina zaila ikusten dut. Nik aurrez aurrekoa izaten jarraitzea nahi dut ".

Montserrat Ferrer katedradunak "kontzientzia politikoagatik" ikasten du euskara, "lotsa" ematen ziolako ingelesa, italiera, frantsesa eta portugesa jakiteak eta estatuarena den hizkuntza horrek "nola funtzionatzen duen ez jakiteak". "Uste dut Espainiako Estatuan dauden hizkuntzak eta kulturak ezagutu behar ditugula. Badirudi ahaztu egin zaiela Espainiako Konstituzioak dioena: Espainiako hizkuntza-modalitateen aberastasuna kultura-ondarea da, eta errespetu eta babes berezia izan behar du".

Izaskun Kortazar irakaslea bat dator horrekin: "Ezin dute errepikatu zein polita den Espainia kulturaniztun eta eleanitza, eta, praktikan, guztiz kontrakoa egin. Euskarak 7.000 eta 30.000 urte artean ditu, Espainia eta Europa baino lehenago jaio zen. Hizkuntzak eta bakoitzak dituen ideia politikoak bereizten hasi behar dugu. Urte gehiago eman ditut gaztelaniaz irakasten euskaraz baino. Hizkuntzak ez dira elkarren artean lehiatzen, ez dira etsaiak, zenbat eta gehiago jakin, hobe. Ez dut inor ezagutzen hizkuntza bat ikasteaz damutu denik ".

Bestalde, Ferrerrek uste du "kanpoko pertsonei hizkuntza eskakizunak nola kaltetzen dien" aipatu beharrean, "jende horrek beste lurraldeetako hizkuntzak ikastea erraztu" beharko luketela. Ildo horretan, Eusko Jaurlaritzari eta Valentziako Gobernuari dei egiten die akordioetara irits daitezen, Valentzian euskara eskolak aurrez aurre ematen jarrai dezaten.

HEOetako murrizketen aurkako kontzentrazioa

Asteazkenean, apirilaren 17an, elkarretaratzea deitu da 13:30etik 15:00etara, Hezkuntza Kontseilaritzaren atean, Valentzian. Valentziako HEOetako hizkuntza eta maila guztietako murrizketen aurkako aldarria egingo dute. Garikoitz Knörrek positibotzat jo du "irakasle eta sail guztiek hizkuntza kaltetuenekiko izan duten elkartasun-sentimendua".