Portugalgo hauteskundeak (eta II): Chega eta megalothymia, profil argia
Hirurogeita hamarreko hamarkadan demokrazia ezarri zenetik 2019ko hauteskunde legegileetara arte, Portugalek alderdi politiko tradizionalen ordezkaritza parlamentario iraunkorra izan du. Bost bat hamarkadatan zehar, ezkerreko eta eskuineko ardatz ideologikoen arteko txandakatzeak zentro-ezkerreko Alderdi Sozialistak eta zentro-eskuineko Alderdi Sozialdemokratak osatutako gobernuen segida erraztu zuen, horietako batzuk koalizioetan oinarrituta.
2022ko hauteskunde legegileei esker, Ventura buru zuen alderdia diputatu 1 izatetik 12 izatera igaro zen, eta zentro-eskuineko mapa politikoa eraldatu zuten, 1974tik lehen aldiz desagertu baitzen CDS-PP Parlamentutik. Chega hirugarren indar politikoa da orain, Alderdi Sozialistak eta Alderdi Sozialdemokratak sinbolizatutako bipartidismo klasikoaren ondoren. Chegako boto-emaileen jatorrizko profila lehen edo bigarren mailako ikasketak dituzten adin ertaineko gizonetatik sinesmen erlijiosoak dituzten, landa-eremuetan kontzentratutako eta politikarekin pozik ez dauden gazteagoetara igaro da. Venturaren jarraitzaileak kritikoak dira globalizazioarekin eta migrazio-fluxuekin, eta kexu dira bi fenomeno horietaz: krisi ekonomikoaz eta Portugalen geldialdiaz.
Portugalen, sozialistek babesa galtzen jarraitzen dute. Aliantza Demokratikoa azken inkesten buru da, hala ere, inbestidura ez du bakarrik irabaziko, aurretik zentroko beste indarrekin aliatu gabe
2021eko urtarrilean Kapitolioari egindako erasoarekin, edo Jair Bolsonaroren porrotaren ondoren Brasilian presidentearen jauregiari, Kongresuari eta Auzitegi Gorenari egindako erasoarekin AEBetan gertatutakoek berretsi dute eskuin muturreko boto-emaileek ez dutela aldaketa onartzen, eta ez daudela desilusionatuta administrazio horien norabidearekin (Stefanoni, 2023). Bi herrialdeetan aldaketa politikoak, Joe Biden eta Lula da Silvaren hauteskunde garaipenekin, ezkerreko boto-emaileen eta aurrerakoien mobilizazio handiago baten ondorioz gertatu ziren, populistak boteretik ateratzeko lan egiteko borondatea jarri zutenak. Antzeko zerbait gertatu zen Espainian 2023ko uztaileko parlamentu-hauteskundeetan, Alderdi Popularrak eta Voxek osatutako gobernua saihestu zenean.
Eskuin muturrak mundu osoan egin duen aurrerapenak ideologikoki kontserbadoreagoak diren erakundeekin aliantzak sortzeari erantzuten dio. Muturreko taldeak konturatu dira ezin direla beren kabuz boterera iritsi, eta, beraz, gobernuei sarbidea erraztuko dieten itunetara jotzen dute. Portugalen, sozialistek babesa galtzen jarraitzen dute aurreko urteekin alderatuta. Hellerren arabera, Aliantza Demokratikoa azken inkesten buru da, eta %28tik gorako boto-asmoa du 2024ko martxoko hauteskundeetarako. Hala ere, kopuru horiek mantentzen badira, inbestidura ez du bakarrik irabaziko, aurretik zentroko beste indarrekin aliatu gabe, akordio batera iristen badira, eta zalantzarik gabe Chegako ultraeskuinarekin.
Garrantzitsua da hemen Francis Fukuyama gogoratzea eta aztertzea nola mugimendu populisten indartzea jendeak demokrazia liberal modernoei dien errespetu txikiari erantzuna izan daitekeen, non eskubide indibidualak, Zuzenbide Estatuaren zutabeak eta sufragioa bermatzen diren. Hala ere, elementu horiek ez dira nahikoak praktikan pertsonak berdin errespetatuko direla bermatzeko, bereziki marjinazio-historia duten taldeak. Isotimiatik (besteekiko berdintasunean errespetatua izateko eskakizuna) megalotimiara (goragokotzat onartua izateko nahia) igarotzea oso sotila da eta arrazakeriaren eta xenofobiaren bidez gizarteak ezegonkortzeko gai izatera iristen da. Thymos-aren inguruan eraikitako gaiak (duintasunaren onarpena nahi duen arimaren zatia) errekonozimendua, duintasuna, immigrazioa, nazionalismoa, erlijioa edo kultura izan ohi dira, Ruizen (2022) arabera. Horiek guztiek gainditu egiten dute motibazio ekonomikoaren dogma, eta baliabide ekonomiko edo finantzarioen bidez ase ezin diren ekintzen motor bihurtzen dira.
Mafalda Carvalho Cardoso
EHUko Zuzenbide Fakultateko ikaslea, Zientzia Politikoetan lizentziatua eta Filosofian doktoregaia (Portoko Unibertsitatea)
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Abenduaren 26an, aireko eraso batean, Israelgo armadak bost kazetari palestinar hil zituen. Haiekin 130 kazetari palestinar hil zituzten. Albiste horrek gauza pare bat gogorarazi dizkit, lehenengoa, benetako kazetariek jasaten duten jazarpena munduko edozein lekutan, adibidez,... [+]
Azken hilabete hauetan hainbat institututan lan egitea egokitu zait eta, uneren batean edo bestean, ikasleekin lan merkatuak eskaintzen dituen aukerez hitz egin behar izan dut. Ikasleen tipologia askotarikoa da eta hiri berean asko aldatzen da auzo batetik aldamenekora,... [+]
Historikotzat nekez har daitekeen argazkiaren erdian agertzen den neskatoa idazten ari da, zer eta izenorde zerrenda bat: ni, zu, hura, gu, zuek, haiek. Beherantz begira egonik, neskatoaren begirada nolakoa den antzeman ezinik gelditu naiz ni.
Argazkilariaren lanari soraio,... [+]
Barkatu hariztiak, artadiak, zumardiak, lertxundiak, lizardiak, haltzadiak, gaztainadiak, urkidiak, gorostidiak, sagastiak, pinudiak eta zuhaitzen elkarte guztiak, baina, gaur, pagadiak du hitzordua negu-mugako ospakizunak direla eta.
Errazagoa egiten zait negu-mugako... [+]
Badator Euskaraldia, berriz ere. Urte berriko udaberrian izango da oraingoan, antza. Dagoeneko aurkeztu dute eta, egia esanda, harritu egin nau; ez Euskaraldiak berak, ezpada beraren leloak: Elkar mugituz egingo dugu.
Irakurri edo entzun dudan lehenengoan, burura etorri zait... [+]
Ildo beretik dator Eusko Jaurlaritza berriaren politika. Hitzak bai, baina ekintzak ez dira argi ikusten Pradalesen gobernuak aurkeztutako aurrekontuan.
Nobedadea izan ohi da Durangoko Azokari lotzen zaion hitz entzunenetako bat. Nobedadea han, eta nobedadea hemen. Zenbaitetan, ordea, lehengokoari beste itxura ematea aski izaten da etiketa hori itsasteko. Talentu berriztagarriz birmasterizatutako CDek eta berrargitalpenek badute... [+]
Euskara txikitasunean handia den ur emaria dugu. Bertako tanta bakoitzak gure kultura ureztatzen eta biziberritzen du. Egarri den hari itsaso bete ur eskaini. Euskara putzu sakon eta ilun batetik etorri izan bada ere, guztiok atera dugu gure ur-gazi lagina, eta guztiok bilakatu... [+]
Gazteak gero eta lehenago hasten dira pornografia kontsumitzen; izan ere, bere sexu heziketa bakarra da pornoa. Nola demontre heldu gara honaino?
Gaur egun, onartu behar da Interneti esker pornografia ikustea askoz errazagoa dela. Tamalez, klik baten bidez 7-9 urte arteko... [+]
Joan den abenduaren 5ean, PPk lege proposamen bat aurkeztu zuen Nafarroako Parlamentuan, Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetza lanpostuetan funtzionarizazioa lortzeko prozesuak bereizteko. Hori gertatuko balitz, 30 pertsona inguruk merezitako... [+]
Nazio Batuek abenduaren 10ean Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna aldarrikatu zutenetik 51. urteurrena bete da aurten. Data horrek garrantzia hartu du Euskal Herrian eta Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokitik gogoetarako zenbait elementu eskaini nahi ditugu.
Nazioarteko... [+]
Bazen behin kulturaren gordailu bilakatu zen herria. Denboraren poderioz, munduko agintariek kultura adierazpide ororen aurka hartutako neurri murriztaileen erruz, herrien garra, sormena eta irudimena amatatuz joan ziren, emeki-emeki kandela bat bailitzan. Hala ere, herrialde... [+]
Elon Musken presentzia hedabideetan gora doa, suziri baten moduan, Etxe Zuriko lorategian lurreratu ostean. Lortzen ari den botereaz eta influentziaz asaldatuta omen daude beste botere batzuk eta, bere eragina gutxitzeko asmoz, X sarearen kontra kargatu dute. Azken asteetan The... [+]